طنین موسیقی «جان کیج» در شب‌های بخارا

مراسم بزرگداشت جان‌کیج

مجله‌ی بخارا با همکاری نشر ویستار شب بزرگداشت «جان کیج»، موسیقیدان و نویسنده‌ی برجسته‌ی انگلیسی-اسکاتلندی، را در خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار کرد.

در این مراسم که با حضور هنرمندان موسیقی برگزار شد، دکتر محمدباقر ضیایی، نادر مشایخی و پیمان سلطانی سخنرانی کردند و سپس بخشی از قطعات جان کیج توسط کاوه درخشان و سهراب لبیب نواخته شد.

علی دهباشی

این مراسم در ابتدا با سخنان علی دهباشی آغاز شد. علی دهباشی در سخنان خود گفت:

«جان كيج تأثيرگذارترين و معترض‌ترين موسيقی‌‌دان تجربی آمريكا در قرن بيستم است. او را پدر مكتب «اراده‌ی آزاد» دانسته‌اند. او كه ملهم از زيباشناسی مكتب «ذن» بود تمام اراده و اختيار را در روند خلاقانه‌ی خود كنار گذاشت. اصول آهنگسازی قديم را رد كرد و بنيان گذار سبكی جديد در موسيقي شد. كيج سنت‌هايی را زير پا گذاشت كه به صدها يا شايد هزاران سال پيش برمي گشت. نه تنها شيوه‌هاي خلق صدا را دگرگون كرد، بلكه نحوه‌ی گوش كردن شنوندگان به موسيقي را نيز تغيير داد. او كه به شدت تحت تأثير فلسفه‌ی شرق و به ويژه بودائيسم و ذن قرار گرفته بود از فرهنگ حاكم بر آمريكا روی برگرداند و همواره معترض سياست‌های اعمال شده بر اين سرزمين بود.

جان كيج که یک دورگه‌ی «انگلیسی-اسکاتلندی» است، در 1912 در لوس آنجلس به دنيا آمد و در 1938 نخستين قطعه‌اش را براي پيانو ساخت و در 1951 گروهی از موسيقدانان و مهندسين را به كار گرفت تا نخستين قطعه‌ی موسيقي را روي نوار مغناطيسي ضبط كنند. در 1949 جايزة آكادمي ملي هنر و ادبيات را به خاطر توسعة مرزهاي موسيقی و نوآوری‌اش در پيانو دريافت كرد. در 1978 به عنوان عضو آكادمی هنر و علوم آمريكا برگزيده شد و در 1988 به عضويت آكادمي هنر و ادبيات درآمد. در 1982 نشان لژيون دونوار فرانسه نصيب او شد و در 1989 از سوی بنياد اينامورا جايزه‌ی كيوتو را دريافت كرد.

كيج علاوه بر آفرينش قطعات موسيقي به تأليف كتاب روي آورد و آثار گرافيكي او در نمايشگاه‌های متعدد به تماشای عموم گذاشته شد.»

دکتر محمدباقر ضیایی

سخنران بعدی این مراسم، دکتر محمدباقر ضیایی بود. آقای ضیایی با اشاره به پیدایش جریان فلاکسوس گفت: جان کیج ضمن سرهم کردن اندیشه‌های فلسفی-غربی با پدیدارشناسی شرقی، با فاصله‌گذاری نوین و زیباشناسی خودمحوربین غربی به سنتزی نوین دست یافته که رهایی و آزاد بودن نقش محوری آن را می‌سازد.

آقای ضيايي ضمن توضیح وجوه موسيقی جان كيج، نگرش او را به موسيقی و ديدگاهش در خصوص موسيقی مدرن و سنت‌های رايج آن در گذشته و نحوه‌ی آهنگسازی جان كيج بازگو كرد و از تفاوت‌های شاخص آن سخن گفت.

نادر مشایخی- رهبر ارکستر سمفونیک تهران

پس از سخنان دکتر ضیایی، نادر مشایخی، رهبر ارکستر سمفونیک تهران به ایراد سخنرانی پرداخت. وی با اشاره به سبک موسیقی اتفاقی به پرسشی که در این زمینه از جان کیج شده بود اشاره کرد و افزود که برنامه‌ریزی جان کیج اغلب بر پایه‌ی «اتفاق» بود.

مشایخی استعدادهاي چندگانه‌ی كيج را اینگونه توصيف كرد: «كيج تنها آهنگساز نبود، نويسنده بود و نقاشی نيز مي‌كرد. او معتقد بود كه بايد همه‌ی انتخاب‌ها را كنار گذاشت تا به هنر رسيد. او موسيقي را در بطن خود اشياء و در پيرامون خود مي‌جست. با اين وجود بر حفظ نظم در موسيقی اصرار داشت و آن را اصل بنيانی آن مي‌ديد. كيج معتقد بود كه حتي سكوت خود موسيقی است و در حقيقت موسيقی را نمی‌توان خلق كرد چرا كه هميشه وجود داشته است.» بنابر گفته‌های مشايخی موسيقی پس از جان كيح بسيار دگرگون شد.

پیمان سلطانی

آخرین سخنران این مراسم، پیمان سلطانی، رهبر ارکستر ملل بود. سلطانی در سخنان خود موسیقی جان کیج را یک موسیقی اتفاقی عنوان کرد که از نظر وی، موسیقی نتیجه تفکر انسان و موقعیت زمانی خویش است.

در بخش پایانی مراسم نخست قطعاتی از جان کیج با عناوین «چهار به توان شش» و «اوفیلا» توسط کاوه درخشان و سهراب لبیب نواخته شد و سپس فیلم مستندی با عنوان «زير صفر درباره» جان كيج و انديشه‌ها و نحوه‌ی نگرشش به جهان به نمايش درآمد.

----------------------
لینک‌های مرتبط:
شبی در خانه هنرمندان با موسیقی «جان كيج»
«لویس بونوئل» در شب‌های بخارا
شب لوئیس بونوئل، بیست‌وسومین شب بخارا
هانا آرنت در خانه هنرمندان