خانه > آهنگ زمانه > ویژه برنامه ها > تاریخچه «سرود ملی» در ایران | |||
تاریخچه «سرود ملی» در ایرانعلیرضا افزودیچنانچه خبر داشته باشید، چندی پیش مصادف بود با شصتمین سالگرد تولد یا بهتر گفته باشیم خلق و اجرای سرود معروف «ای ایران» که به تعبیری شاید بتوان آن را «سرود ملی غیر رسمی ایران» نامید.
سرود «ای ایران» دقیقا در ۲۷ مهر ماه سال ۱۳۲۳ در تالار دبستان نظامی (دانشکدۀ افسری فعلی) و در حضور جمعی از چهرههای فعال در موسیقی ایران متولد شد. شعر این سرود را «حسین گل گلاب» استاد دانشگاه تهران سروده بود، و از ویژگیهای آن، اول این است که تکتک واژههای به کار رفته در سروده، فارسی است و در هیچیک از ابیات آن کلمهای معرب یا غیر فارسی وجود ندارد. سراسر هر سه بند سرود، سرشار از واژههاى خوشتراش فارسى است. زبان پاكیزهاى كه هیچ واژه بیگانه در آن راه پیدا نكرده است، و با این همه هیچ واژهاى نیز در آن مهجور و ناشناخته نیست و دریافت متن را دشوار نمىسازد. دومین ویژگی سرود «ای ایران» در بافت و ساختار شعر آن است، بهگونهای که تمامی گروههای سنی، از کودک تا بزرگسال میتوانند آن را اجرا کنند. همین ویژگی سبب شده تا این سرود در تمامی مراکز آموزشی و حتی کودکستانها قابلیت اجرا داشته باشد. این سرود در اجرای نخست خود بهصورت کر خوانده شد. اما ساختار محکم شعر و موسیقی آن سبب شد تا در دهههای بعد خوانندگان مطرحی همانند «غلامحسین بنان» و نیز «اسفندیار قرهباغی» آن را بهصورت تکخوانی هم اجرا کنند. در سالهای اولیه پس از انقلاب، این سرود برای مدت کوتاهی بهعنوان «سرود ملی» از رادیو و تلویزیون ایران پخش میشد، اما با سیطرۀ گرایشهای ضد ملیگرایی، این سرود هم چند سالی از رسانههای داخلی حذف شد تا در دهۀ اخیر که باز در مناسبتهای مختلف تاریخی، آن را میشنویم.
قبل از پرداختن به سابقه و تاریخچۀ اولین «سرود ملی» در ایران، شاید بد نباشد اشارهای کنیم به آنچه که در زمان «ناصرالدینشاه» بهعنوان «سلام شاهی» اجرا میشده، و آن قطعه موسیقی بدون کلامی بوده که به سفارش پادشاه اسلامپناه، توسط ژنرال نظامی موسیو «لومر» فرانسوی، مدیر «شعبۀ موزیک»، در «مدرسۀ دارالفنون» ساخته شده بود. این قطعه موسیقی که در همان زمان روی صفحۀ گرامافون هم ضبط شد را در مراسم رسمی، و سلام شاهنشاهی مینواختند. و اما تاریخچۀ اولین «سرود شاهنشاهی» در ایران، به نوعی با سابقۀ فعالیت و تاریخچۀ تشکیل «انجمنهای ادبی» در آن کشور، مربوط است. تشکیل انجمنهای ادبی از اوایل مشروطیت متداول شد. در آن زمان «وثوقالدوله» که علاقۀ زیادی به شعر و ادب فارسی داشت، جلساتی برای موضوعات ادبی تشکیل داده بود. این انجمنها در اوایل حکومت «رضا شاه» رونق گرفت و حدود هفده انجمن ادبی در تهران تشکیل میشد. از جمله: «انجمن ادبی حکیم نظامی» در منزل «وحید دستگردی» در روزهای چهارشنبه در خیابان عینالدوله (ایران)، «انجمن دانشوران» در روزهای شنبه در منزل «شاهزاده سیفالله میرزا» در منیریه، و «انجمن ادبی شیخالرئیس» در شبهای جمعه. («شیخالرئیس» که نام اصلی او «شاهزاده محمد هاشم میرزا افسر» بود، قبلا در خراسان معلم «عبدالحسین تیمورتاش» بود که بعدا به سمت نمایندۀ مجلس انتخاب شد و به تهران آمد و این انجمن را تشکیل داد.) «ملکالشعرای بهار»٬«رشید یاسمی»، «عباس اقبال آشتیانی»، «سعید نفیسی» و «تیمور تاش» هم هر هفته به اتفاق انجمنی داشتند بهنام «انجمن دانشکده» که مطالب مورد بحث در آن انجمن، نخست ادبی بود و کمی بعدتر مباحث سیاسی شد. حسین گل گلاب، سراینده سرود "ای ایران" باری، مهمترین انجمن آن روزها، «انجمن ادبی ایران» بود که «وحید دستگردی»، «شاهزاده افسر»، «ادیبالسلطنۀ سمیعی»، «حاج میرزا یحیی دولتآبادی»، «صادق سرمد»، «محمدحسین شهریار»، «پارسا تویسرکانی»، «پروین اعتصامی» و «پژمان بختیاری» تشکیل داده بودند. « . . . در این موقع رضا شاه تصمیم گرفت به مسافرت ترکیه برود. به او اطلاع دادند که در آنجا برای او «سرود ملی خواهند نواخت. چون ایران سرود ملی نداشت، رضا شاه دستور داد که به «انجمن ادبی ایران» تکلیف کنند «سرود ملی» تهیه شود. موضوع در انجمن مطرح شد. ولی اعضا نمیدانستند که چگونه «سرود ملی» تهیه نمایند. ابتدا تصمیم گرفتند که به سرودهای سایر ممالک گوش دهند تا معلوم شود اصولا «سرود ملی» چیست، و متضمن چه مطالبی است. سپس شعرهایی بسرایند، و با آهنگ بیامیزند. قرار شد آقای «مینباشیان» در انجمن حضور یابد و در این مورد راهنمایی کنند. آقای «مینباشیان» (غلامرضا خان سالار معزز) در «مدرسۀ موزیک» که شعبهای از «دارالفنون» بود، تحت نظر موسیو «مولر» فرانسوی، تحصیل موسیقی کرده بود و سپس معلم موسیقی و بعدها ریاست کل موزیک نظام را بهعهده داشت. در جلسۀ انجمن قرار شد « شاهزاده محمد هاشم میرزا افسر » و «مینباشیان» با هم سرود را بسازند. بدین ترتیب که شعر آن را «شاهزاده افسر» تهیه کند و آهنگ آن را «مینباشیان». به زودی سرود شاهنشاهی آماده شد و به دربار تقدیم گردید که بهنظر رضا شاه برسد.
بعد از انتشار مطلب آقای «رضا نیازمند»، یادداشت دیگری به قلم «دکتر بابک رضایی» از لندن، به نقل از «دکتر جلال گنجی» در بارۀ سابقۀ اجرای «سرود ملی» و خاطرۀ او از آن مراسم، به دفتر «فصلنامۀ ره آورد» میرسد که در شمارۀ بعدی آن نشریه به این شرح به چاپ رسیده. داستانی که در زیر نقل میشود، مربوط به دانشجویان ایرانی است که دوران سلطنت «احمدشاه قاجار» برای تحصیل به آلمان رفته بودند و آقای «دکتر جلال گنجی» فرزند مرحوم «سالار معتمد گنجی نیشابوری» برای نگارنده نقل کرد: «ما هشت دانشجوی ایرانی بودیم که در آلمان در عهد «احمد شاه» تحصیل میکردیم. روزی رئیس دانشگاه به ما اعلام نمود که همۀ دانشجویان خارجی باید از مقابل امپراطور آلمان رژه بروند و سرود ملی کشور خودشان را بخوانند. ما بهانه آوریم که عدۀمان کم است. گفت: اهمیت ندارد. از برخی کشورها فقط یک دانشجو در اینجا تحصیل میکند و همان یک نفر، پرچم کشور خود را حمل خواهد کرد، و سرود ملی خود را خواهد خواند. چارهای نداشتیم. همۀ ایرانیها دور هم جمع شدیم و گفتیم ما که سرود ملی نداریم، و اگر هم داریم، ما بهیاد نداریم. پس چه باید کرد؟ وقت هم نیست که از نیشابور و از پدرمان بپرسیم. به راستی عزا گرفته بودیم که مشکل را چگونه حل کنیم. یکی از دوستان گفت: اینها که فارسی نمیدانند. چطور است شعر و آهنگی را سر هم بکنیم و بخوانیم و بگوئیم همین سرود ملی ما است. کسی نیست که سرود ملی ما را بداند و اعتراض کند. اشعار مختلفی که از سعدی و حافظ میدانستیم، با هم تبادل کردیم. اما این شعرها آهنگین نبود و نمیشد بهصورت سرود خواند. بالاخره من [دکتر گنجی] گفتم: بچهها، عمو سبزیفروش را همه بلدید؟. گفتند: آری. گفتم: هم آهنگین است، و هم ساده و کوتاه. بچهها گفتند: آخر عمو سبزیفروش که سرود نمیشود. گفتم: بچهها گوش کنید! و خودم با صدای بلند و خیلی جدی شروع به خواندن کردم: «عمو سبزیفروش . . . بله. سبزی کمفروش . . . بله. سبزی خوب داری؟ . . . بله.» فریاد شادی از بچهها برخاست و شروع به تمرین نمودیم. بیشتر تکیۀ شعر روی کلمۀ «بله» بود که همه با صدای بم و زیر میخواندیم. همۀ شعر را نمیدانستیم. با توافق همدیگر، «سرود ملی» به اینصورت تدوین شد: عمو سبزیفروش! . . . بله. این را چند بار تمرین کردیم. روز رژه، با یونیفورم یکشکل و یکرنگ از مقابل امپراطور آلمان، «عمو سبزیفروش» خوانان رژه رفتیم. پشت سر ما دانشجویان ایرلندی در حرکت بودند. از «بله» گفتن ما به هیجان آمدند و «بله» را با ما همصدا شدند، بهطوری که صدای «بله» در استادیوم طنینانداز شد و امپراطور هم به ما ابراز تفقد فرمودند و داستان بهخیر گذشت.» (فصلنامۀ «ره آورد» شمارۀ ۳۵، صفحۀ ۲۸۶-۲۸۷) |
آخرین مطالب
موضوعات
آرشیو ماهانه
|
نظرهای خوانندگان
Avval daste nashriehye "Rahavard" dard nakonad.Ba'd aghaye "ganji" ba in khatereheye jaleb va faramosh nashodani. pas az aan daste aghaye "Afzodi" ke inchenin ziba matlab ra tahvil dadeh ast.
-- Amir ، Nov 23, 2006Mamnon az zamaneh ke be ma emkan dad ta aan raa bekhanim.
thank you very nice of you
-- بدون نام ، Nov 23, 2006وای شاهکار بود!
-- ثریا ، Nov 23, 2006کلیپ اولین سرود ملی ایران را در اینجا ببینید و بشنوید.
-- Pejman ، Nov 24, 2006http://www.iranclip.com/player/1012
این سرود موضوع اصلی فیلمی از ناصر تقوایی , یکی از کارگردانان برجستهٔ ایران است. در این فیلم حسین سرشار نقش معلمی را ایفا میکند که سعی در آموختن این سرود به دانشآموزان خود دارد.
-- Paniza ، Nov 24, 2006صدای حسین سرشار خواننده و هنرپیشه ایرانی با ویتوریو دسیکا و آلبرتو سوردی در خاطر سینمادوستان مترادف است.
سرود ملی شعار مشترک وزمزمه ی آرمان مشترک اقوام وطوایف تشکیل دهنده ی یک ملت است که تمام اقوام آثار وجای پای پدران وپیشینه های خود را در آن تداعی می کنند .
-- Hamidreza Talebi ، Nov 24, 2006سرود ملی صدای مشترک مردمی ست از یک مرز و بوم و آب و خاک .
بسیار سپاسگزار از ارائه تاریخچه این سرود زیبا و مردمی.
خیلی خوب بود. ممنون
-- زیتون ، Nov 24, 2006این قسمت عمو سبزی فروش رو من پارسال در وبلاگم گذاشته بودم:)
با سلام و سپاس فراوان بدلیل نشر این متن و نوشته های دیگر آقای افزودی که ایشان با توجه بمطالب موجود در سایت های پایا و پرند از معدود کسانی هستند که مطالب نغزو آموزنده برای نوشتن و گفتن بسیار دارند . ایکاش مثل ایشان را دراین غربت بیشتر داشتیم که برای جوانانی که متمایل به آموختن زبان فارسی هستند ، بسیار به وجودشان نیازمندیم .
-- شکوه ممتاز ، Nov 24, 2006شعر اولین سرود ملی ایران که به هنگام ورود مظفرالدین شاه قاجار و در حضور وی در پاریس اجرا گردید و اجرای آن توسط ارکستر ملل اولین اجرای رسمی و ارکسترال آن است كه به پیشنهاد رهبر ارکستر در دوره حاضر ترانهای برای آن توسط بیژن ترقی سروده شد و به همراه خواننده اجرا گردید.
-- Minoo Pahlavan ، Nov 24, 2006...
نام جاوید وطن
صبح امید وطن
جلوه کن در آسمان
وطن ای هستی من
شور و سرمستی من
جلوه کن در آسمان
همچو مهر جاودان
بشنو سوز سخنم
که هم آواز تو منم
همه جان و تنم
وطنم وطنم وطنم
همه با یک نام و نشان
به تفاوت هر رنگ و زبان
همه شاد و خوش و نغمه زنان
ز صلابت ایران جوان
بسیار هالی بود.
-- Hessam ، Nov 24, 2006that's all of mine
-- abn ، Nov 24, 2006سرود ملی یه کشور باید نشون دهنده تاریخ تاسیس و تاریخ انقضای! یک کشور باشه...... باید مو رو به تن سیخ کنه... باید یه جور باشه که به کشوری که توش زندگی میکنی افتخار کنی.... باید وقتی خونده میشه از چشمات حس وطن پرستی بزنه بیرون...
این سرود فعلی به نظرم هیچی نیست! نه ملیه! نه مذهبیه! نه حماسیه و نه... تنها چیزی که میشه بهش نسبت داد اینه که بگیم یه سرود انقلابیه!!! چون فقط درباره انقلاب گفته شده و هیچ چیز دیگه ای توش نیست! و خیلی از ارزشها و تمدن ایران رو ندید گرفته!....فقط یه جا اسم ایران رو اورده که میگه : پاینده مانی و جاودان جمهوری اسلامی ایران! یعنی فقط در صورت وجود جمهوری اسلامی پاینده باشی!!!! و در غیر این صورت : الهی! پرپر شی! الهی دماوندت مثل سنگریزه بشه!...... خلاصه--> چو جمهوری نباشد تن من مباد!!!
حالا آهنگ ای ایران رو گوش کنین ببینین چه حالی بهتون دست میده ؟ به نظر من سرود ای ایران باید سرود رسمی و ملی ایران انتخاب بشه.
ای ایران ای مرزِ پر گهر
ای خاکت سرچشمه هنر
دور از تو اندیشه بدان
پاینده مانی و جاودان
ای دشمن ار تو سنگِ خارهای من آهنم
جان من فدای خاک پاک میهنم
مهر تو چون شد پیشهام
دور از تو نیست اندیشهام
در راه تو کی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
سنگ کوهت دُر و گوهر است
خاک دشتت بهتر از زر است
مهرت از دل کی برون کنم
-- Hesam az Kermanshah ، Nov 25, 2006بر گو بی مهر تو چون کنم
کمتر ايرانی را میتوان يافت که سرود ایايران را نشنيده باشد و با شنيدن آن احساس سرور و غرور و شادی نکند. سرودی محکم زيبا روان که بر دل مينشيند. سرود ایايران از چنان محبوبيت و عموميتی بين ما ايرانيان برخوردار است که شايد بتوان آن را سرود ملی غير رسمی ايران ناميد. من فکر ميکنم در دراز مدت اين سرود زيبا به عنوان سرود ملی کشور به صورت رسمی هم جايگاه خود را پيدا خواهد کرد.
-- Marjan - Torento ، Nov 25, 2006سرود ملی هر کشور در حقیقت معرف فرهنگ و تمدن و خیلی از ویژگی های دیگه متعلق به اون سرزمین هست.سرود ای ایران از خاطره انگیزترین و حماسی ترین آهنگها و سرودهایی است که زمزمه هر ایرانی است.خاطره انگیز به این جهت که یادآور قدم نهادن بر بلندای قله ها در صعودها و سردادن دسته جمعی این نغمه است؛ و حماسی به جهت ساختار ریتم آهنگ و نیز شعر.
-- Karim ، Nov 25, 2006آقای افزودی عزیز، مطلب نوشتاری شما در این مورد بسیار جالب و غنی بود. کاش فایل ای ایران را هم دراین سایت قرار میدادید.شنیدن این سرود ، همیشه زیباست.
خیلی جالب و مفید .ممنون
-- kamran najafzadeh ، Nov 26, 2006خيلی عالی خيلی جالب . فقط در عجبم هنگام خواندن سرود چطور به خنده نيفتاده اند. درود بر آنان.
-- hamoon ، Nov 26, 2006خیلی زیبا بود
-- نسرین ، Dec 4, 2006مرسی. خیلی جالب بود.
-- مریم ه ، Dec 6, 2006آقای افزودی سلام و تشکر از نوشته های ارزشمندی که ارائه میدهید.
-- Babak Mohtashami ، Dec 6, 2006تا به حال هر مطلب و نوشته ای از شما در سایت رادیو زمانه به چاپ رسیده ، همگی جذاب و کامل و گویا بوده اند.
daneshjooye sabzi foroshi bodand hatman ke mikhastan diplome sabzi foroshi begiran.
-- Irbanu ، Dec 8, 2006با سلام به همه دست اندرکاران رادیو زمانه و دوست آگاه آقای افزودی گرامی .
-- حسن ، Dec 10, 2006مثل همه گفته ها و نوشته هایتان خواندنی و آموختنی است . سپاس از زحمات همیشگی شما در راه اشاعه فرهنگ و ادب پارسی
با سلام. بسیار عالی بود . اما باید منبع این مطلب که سایت شهرآشوب هست را درج می کردید. من وب مستر سایت شهرآشوب هستم و رسما از سما درخواست دارم که منبع را درج کنید. در ضمن برای دانلود فایل PDF این مطلب می توانید به سایت زیر قسمت مقالات مراجعه کنید.
-- سید علیرضا دامادزاده ، Dec 11, 2006www.Shahrashoob.com
جناب وب مستر سایت شهرآشوب: آقای سید علیرضا خان دامادزاده! از اینکه مطلب تاریخچه سرود ملی را بسیار عالی ارزیابی کرده اید، باید تشکر کنم. ممنون از حسن توجه تان.
ولی عزیز برادر! راستش اینکه این مطلب از کجا مربوط به شما و سایت شهرآشوب شد را نفهمیدم!
من که علیرضا افزودی باشم و «راوی حکایت باقی»، این مطلب را سالی پیش در وب سایت شخصی خودم (پرند) نوشته و منتشر کرده ام، با زمانه ای ها چانه نزده ام که لینک مستقیم به مطلب را زیر نوشته بگذارند، آنوقت شما که همین مطلبی که من نوشته ام را بدون اینکه اجازه گرفته باشید، برداشته و در سایت خودتان گذاشته اید دست بالا را گرفته اید؟
راستش شنیده بودیم که بازار اینترنت خیلی شلوغ و مکاره است، ولی باورمان نمی شد که اینهمه باشد.
البته شما به ترفندی از فضای وب سایت رادیو زمانه برای تبلیغ سایت خودتان سو استفاده کرده اید. مطلب مرا که کپی پیست کرده و با آن سایت درست کرده اید، آدرسش را هم به این بهانه در اینجا منتشر می کنید. خب این هم شکل و شیوه ای است البته، گرچه زشت و ناپسند، ولی عزیز برادر! آب را چرا گل می کنید؟ یادمان باشد که شاعر فرموده: آب را گل نکنیم.
آدرس مستقیم مطلب مربوط به تاریخچه سرود ملی را اینجا می گذارم و همینجا رسما از مسول سایت رادیو زمانه می خواهم که عین این لینک را رسما زیر مطلبی که با نام من درج کرده اند بگذارند.
http://www.parand.se/t-sorode-meli.htm
علیرضا افزودی
-- عليرضا افزودي ، Dec 12, 2006آقای افزودی ، دوستان عزیز رادیو زمانه
با وجود اینکه در سایت شهرآشوب به منبع این مطلب اشاره شده
( منبع : بر گرفته از سایت پرند و فصلنامه ره آورد)
چاپ مجدد در نشریه ایرانیان مقیم دالاس و حومه ( ایالات متحده امریکا )،
جناب وب مستر سایت شهرآشوب ادعا میکنند که این نوشته متعلق به این سایت هست !! بد نیست اگر این دوستان قبل از لطمه زدن به حیثیت دیگران ، کمی وقت بگذارند و در مورد منابع اصلی این مطالب تحقیق کنند تا از چنین خطاهایی در آینده جلو گیری شود.
http://www.shahrashoob.com/Tarikhche_Sorood_Melli_IRAN.html
-- Sahar ، Dec 12, 2006آقای افزودی گرامی
-- پروانه ، Dec 14, 2006با سلام _ وقتی دوستان در زندگی حقیقی، نوشته های دیگران را بنام خود درج میکنند و ابدا هم به روی مبارک نمی آورند .. خوب شما چه توقعی از زندگی مجازی اینترنتی دارید ؟ والله آقا دروغ چرا ... من هم دلم میخواد بگم این نوشته مال من بوده .. خوب بی درد سر آدم میشه نویسنده و چه بهتر از این ؟ اما ...
آنها که نوشته های شما را میشناسند ، خود میدانند که صاحب اصلی کیست ؟ ما که ارادتمند شما هستیم و میدانیم که چند وقت پیش این مطلب در سایت شما منتشر شده . موفق باشید . و آگاه که از این دست بسیارند ...
حقه بازي بسه
-- بدون نام ، May 5, 2007مطلب خوبي بود و از ماجراي عمو سبزي فروش كه ظاهرا در جاي ديگري ذكر آن ماجرا نيامده وبيشتر به شوخي شباهت داردكه بگذريم فكر ميكنم اولين سرود ملي توسط لومر فرانسوي در زمان مظفرالدين شاه ساخته شده كه در متن بالا ناصرالدين شاه نوشته شده است.
-- سعيد صفايي ، Jun 16, 2007اقا عالی بود www.kooroshchelseafc.blogfa.com
-- کورش چلسی ، Aug 25, 2007سلام
-- soltak ، Feb 6, 2008دستتون درد نكنه، عالي بود.
من با اي ايران كاملا موافق هستم براي سرود ملي بودن اما افسوس ...
ای ایران سرود ملی نه هست نه می تواند باشد، میدانید چقدر طول میکشد تا تمام شود؟ حتی یک موسیقی کلاسیک نیست، یک سرود ناسیونالیستی شاید باشد اما ملی نیست!!
-- پارسا ، Feb 7, 2008ماجرای عموسبزی فروش عالی بود
-- مهدی ، Feb 16, 2008عالی بود اما باز هم از این کارها بکنید ثواب داره
-- ایرانی ، Mar 18, 2008خيلي بسيار عالي
-- محمد ، May 1, 2008زیاد بد نبود
-- بدون نام ، May 1, 2008حال جالب است بدانید که
در اولین مسابقات المپیک که تیمی از ایران برای شرکت در مسابقات رفته بود از ایران تقاضای سرود ملی می شود
و چون تا آن زمان برای ایران سرود ملی ساخته نشده بود. رئیس کاروان ایران فقط یک صفحه موسیقی همراه خود داشته که تصنیف ز من نگارم با صدای قمرالملوک وزیری بوده. خلاصه اولین سرود ملی ایران می شود تصنیف ز من نگارم
این نقل وقولی بود از کتاب سرگذشت موسیقی ایران نوشته ی روح الله خالقی
نقل از پژمان رنجبرانhttp://1pezeshk.com/archives/2006/12/post_384.html
-- مسافری از هند ، Jan 4, 2009جالب است که تمام کامنت های «خیلی عالی بود» و «مرسی. خیلی جالب بود» تصویب میشن و کامنت من که دو کلمه حرف داشت در مورد سرود عموسبزی فروش و رابطه اش با فرهنگ کشور گل و بلبل منتشر نمیشه!
-- پیام ، Jan 15, 2009--------
متاسفانه کامنتی از شما یافت نشد.
لطف کنید و دوباره کامنت را بگذارید.
با سپاس فراوان
زمانه
از تون ممنونيم
-- رفعت ، Feb 8, 2009