از «تالون» تا «عصیان»‌، با موزیسین‌های جوان مهاجر

محمد تاج‌دولتی

به دلایل گوناگون از جمله دوری از وطن و نوستالژی حاصل از آن، ایرانیان مهاجر توجه خاصی به موسیقی اصیل ایرانی داشته‌اند و استقبالی که در همه جا، از جمله کانادا از خوانندگان و موزیسین‌های ایرانی می‌شود نشانه‌ای روشن از این توجه است.

با سعید کامجو، سرپرست این گروه و نوازنده‌ی کمانچه ساکن «مونترال» که همراه با آراز سالک و شاهین فیاض، دو موزیسین جوان دیگر گروه موسیقی سنتی «شیراز» را تشکیل داده‌اند، گفت‌ و ‌گو کردم.

درباره‌ی گروه موسیقی شیراز برایمان توضیح می‌دهید؟

تقریباً یک سال است که با هم کار کرده و برنامه اجرا کرده‌ایم، آخرین کار ما هم یک کار مشترک با گروهی به نام «نماد» بود که دو ماه پیش در جشنواره «تیرگان» در تورنتو اجرا کردیم.

کار «عصیان» را هم به همراه دیگر دوستان انجام دادیم. کارهای ارایه شده در این مراسم هم با انتخاب قطعاتی از CD «تالون» اجرا شد.

کل کارهایی که روی این CD است قطعاتی جدید یا تکراری از کارهای گذشته و CD‌های گذشته است‌؟

خیر، ملودی و آهنگ های «تالون» را خودم ساختم. همیشه نسبت به امکانات موسیقی ایرانی یک حالت شگفت‌زدگی داشته و سال‌ها روی این مساله کار کرده‌ام.

به‌خصوص وقتی به بعضی از متون قدیمی ایرانی مراجعه می‌کنم، می‌بینم از بابت ریتم و امکانات تنوع زیادی به ما می‌دهد.

به قول دوستان قطعاتی را که اینجا کار کرده‌ام، سخت است و این به دلیل استفاده از تنوع ریتمیک است. یکی از قطعات بر‌اساس یکی از گوشه‌های «ردیف» است که نظر من این بود، تنوعی به کار داده باشم و با یک ریتم قرن هشتمی به نام «دور ماهوری» تنظیم بکنم.

قطعه‌ی آخری هم که با دوستان اجرا شد بر‌اساس «گوشه‌ی زنگ‌شتر» و ریتم ماهوری بود. کار را به دلیل علاقه‌ی قلبی انجام دادم و خیلی به این فکر نکردم که نو باشد یا قدیمی. اما کل قطعات اجرا شده قطعاتی است که خودم آهنگ‌سازی آن‌ها را بر عهده داشته‌ام.

سعید کامجو، سرپرست گروه موسیقی «شیراز» (عکس: محمد تاج‌دولتی)

بیشتر در زمینه‌ی آهنگ‌های ریتمیک کار می‌کنید یا دستگاه‌های موسیقی هم مورد توجه‌ی شما هستند؟

به هر حال مجموعه‌ای که من در موسیقی «تالون» ساخته‌ام، برگرفته از حرکتی است که در موسیقی ایران وجود دارد اما در آن قطعاتی هم وجود دارد که مثلاً متعلق به موسیقی کرمانشاه است. یعنی برداشتی خیلی کلی است.

قطعه‌ای به نام «فریاد ‌بی‌صدا» دارم، این اسم متعلق به یکی از اشعار «بیدل‌دهلوی» است که خیلی دوست داشتم و آهنگی هم از «مقام سحری» شنیده بودم که با استفاده از برداشتی که از این موسیقی داشتم و احساس خودم این قطعه را ساختم.

یعنی دقیقاً قطعات اجرا شده «نعل به نعل» موسیقی کلاسیک ایرانی نیست. ولی به هر حال ملهم از این موسیقی است.

این مساله که گفته می‌شود ایرانیان خارج از کشور در‌مورد موسیقی اصیل ایرانی بیشتر به ریتم گرایش دارند و توجه و علاقه بیشتری به تصنیف‌سازی نشان می‌دهند تا موسیقی دستگاه‌های ایرانی، باعث
می‌شود که به این مساله توجه کنید یا خیر؟ به‌عنوان یک موزیسین آن کاری را که دوست داری و بر‌اساس خلاقیت فردی به وجود می‌آید می‌سازی؟

موسیقی که همراه شعر می‌آید کمی وظایف فرد را آسان‌تر می‌کند، چون شعر آنجا حضور دارد و شما به نوعی تابع حرکت درونی شعر هستید.

در بیشتر کارهایی که انجام داده‌ام سعی کرده‌ام، موسیقی در آن بیشتر باشد. با وجود آن‌که شعر را خیلی دوست دارم اما فکر می‌کنم کار کردن روی شعر و تعهد داشتن به محتوای درونی یک شعر آسان نیست.

به همین دلیل مقداری پرهیز کردم و بیشتر قطعاتی که داشته‌ام «سازی» بوده است. فکر می‌کنم این موسیقی آن‌قدر ظرفیت دارد که بتواند گاهی اوقات مستقل از شعر، بیان خود را داشته باشد.

شما ساکن «مونترال» و دیگر اعضای گروه ساکن «تورنتو» هستند. فعالیت گروه موسیقی شما، مثلاً تمرین کردن، چگونه هماهنگ می‌شود؟

فکر می‌کنم بیشتر ارتباط روحی و عاطفی و توافق ذهنی که نسبت به موسیقی داریم کمک‌مان می‌کند تا بُعد فاصله.

برای نمونه وقتی برای فستیوال «تیرگان» کار می‌کردیم دوستان ما از «لس‌آنجلس» و «سن‌دیه‌گو» آمدند. من با آن گروه هم کار می‌کنم.

به‌زودی هم تور رو‌نمایی CD «عصیان» را که بر‌اساس شعر «فروغ فرخزاد» ساخته شده است در پیش داریم. تصور می‌کنم بیشتر همدلی به کمک ما می‌آید تا بُعد فاصله. چون همه ما از یک سرچشمه فرهنگی استفاده می‌کنیم و بنابر ‌این اصل، کار ما خیلی آسان‌تر می‌شود.

گروه موسیقی سنتی «شیراز» (‌عکس: محمد تاج‌دولتی)

استقبال از کار گروه «شیراز» چگونه است؟ با توجه به این‌که شما فستیوال «تیرگان» را پشت سر گذاشته‌اید، اکنون نظر مخاطبان شما در‌مورد نوع موسیقی که ارایه می‌دهید، چیست؟

این‌که بگویم استقبال خیلی خوب بوده است، یک‌طرفه به قاضی رفتن است. اما خوشبختانه به خاطر ماهیت همگانی و فراگیر فستیوال که بسیار کار دشواری بود با استقبال خوبی رو‌به‌رو شد.

متاسفانه تعدادی از عزیزانی که علاقه‌مند به دیدن برنامه در فستیوال «تیرگان» بودند، پشت در ماندند و آنچه من از افرادی که شنونده این اجراها بودند، شنیدم حاکی از رضایت آنان بود که یکی از علت‌های آن می‌تواند همدلی گروه باشد.

دلیل دیگر وجود و اجرای شعر «عصیان» فروغ فرخزاد است که بسیاری از ایرانیان با این شعر و شعر سیاوش کسرایی که از طرف گروه اجرا شد، ارتباط برقرار می‌کنند.

با وجود آن‌که من در «تورنتو» زندگی نمی‌کنم اما همیشه در این شهر نکته جالبی وجود دارد و آن هم «گشاده‌رویی فرهنگی» در این شهر است.

هر موقع در این شهر حضور پیدا می‌کنم از این‌که کار فرهنگی انجام می‌دهم خوشحال می‌شوم. کلاً از استقبال خیلی راضی بوده‌ام.

با توجه به برنامه‌های اجرایی از طرف گروه «شیراز» آیا می‌توانیم این نوید را به ایرانیان «تورنتو» و حتی ایرانیان کانادا بدهیم که به زودی یک گروه منسجم موسیقی اصیل ایرانی مخصوص ایرانی‌های مقیم کانادا خواهیم داشت؟

تمام دوستانی که در این کار مشارکت داشتند، از یک سرچشمه فرهنگی به نام موسیقی ایرانی به همراه اساتیدی که از محضرشان بهره گرفتیم هستند.

ولی سعی خودمان را می‌کنیم که بر‌اساس برداشت‌های خودمان کاری را ارایه کنیم که پیش از هر چیز خود ما را راضی کند و امیدوارم مجموعه کارهایی که می‌توانیم انجام بدهیم بتواند شنوندگان را راضی کند.