رفتن یا نرفتن

امین راد

این برنامه را اینجا بشنوید.

در برنامه گذشته با دکتر پروین سلیمانی در ایران صحبتی داشتیم و عوامل اصلی رو که باعث میشه جوانان ایرونی به فکر مهاجرت بیفتن جویا شدیم. اما این هفته به تورنتو برمی‌گردیم. به سراغ دکتر علی نیکجو روانپزشک، مشاور خانواده و مدرس کالج ول اسپرینگ رفتیم و از ایشان خواستیم با توجه به وقت محدود این برنامه تاثیرات روانی مهاجرت را بر روی شخص مهاجر صرف‌نظر از ملیت، زبان، مذهب و غیره برای ما بازگو کنند.

دکتر علی نیکجو: متاسفانه ما در مهاجرینی که به اینجا می‌آیند، هیچ بررسی روانشناختی روی افراد صورت نمی‌گیرد که اینها چقدر آمادگی دارند. معمولا بررسی‌های اقتصادی صورت می‌گیرد، مثلا خب نمره می‌دهند که چقدر شما تحصیلات دارید، پول دارید و اینها، ولی به فاکتور روانی خیلی توجه نمی‌کنند که آیا این فردی که می‌خواهد بیاید اینجا، اولا اینجا را می‌شناسد و چقدر آشنایی دارد و خودش فرهنگش چطور است. دیده شده خانواده‌هایی که با آمادگی قبلی آمدند، حالا مسافرت خارج از کشور داشتند، آمدند رفتند کانادا، جاهای دیگر رفتند، می دانند کجا دارند می آیند، کسانی که زبان بلد هستند. یا این که اجبارا آمدند مثلا به صورت پناهندگی یا آمدند درس بخوانند ولی ماندند، اینها مشکلات بیشتری پیدا می کنند نسبت به گروه اول. بستگی دارد به این که چقدر آن کشور مبدا و کشور مقصد اینها را آماده کرده.

دیده شده که هرچه قدر شکاف بین نسل ها بیشتر باشد و هرچه قدر تفاوت سنی کسانی که می آیند در خانواده بیشتر باشد، مشکلاتشان بیشتر است. گروهی از افراد که از رده های بالای اقتصادی، اجتماعی هستند، مدارج علمی بالا دارند، شغل بالا دارند، وقتی می آیند اینجا مشکلات بیشتری پیدا می‌کنند. گروهی که هیچ شغل یا تحصیلاتی ندارند نیز مشکلات زیادی پیدا می‌کنند. گروهی که از نظر اقتصادی اجتماعی وسط هستند، مانند تکنسین ها، تکنوکرات ها، مثلا کسی که در کشور خودش لوله کشی می‌کرده، سیم کشی می‌کرده از نظر شغلی وقتی می‌آید اینجا خیلی زودتر شغل پیدا می کند تا یک پزشک مثلا. ولی در هر صورت استرس است. در بهترین شرایط نیز مهاجرت یک استرس است و هر استرسی بسته به آن ساختار روانی فرد و بسته به میزان استرس پذیری و ریسک پذیری یک فرد تاثیراتش متفاوت است.

نکته دیگری که خیلی مهم می‌دانم، سیستم مدیریتی خانواده است که در کشور مبدا پدر و مادر به خاطر وضعیت و موقعیتشان مدیریت خانه را برخوردار هستند و بچه ها زیر نظر آنها هستند. وقتی اینجا می‌آیند، بچه ها زودتر زبان یاد می‌گیرند و برعکس می‌شود یعنی بچه‌ها می‌شوند معلم پدر مادر. بچه است که دست پدرمادر را می‌گیرد می‌برد فروشگاه و همین اطلاعات بالاتر مدریت را به دست می‌گیرد و دیگر اینجا دوحال دارد, یا این که یک رابطه دوجانبه بین بچه ها و پدرمادر اتفاق می افتد و می‌نشینند و صحبت می‌کنند، یا این که پدر مادر دچار دپرشن و افسردگی می‌شوند. چیز دیگری که باز من به ذهنم رسید این است که افرادی که می آیند اینجا وارد یک کامیونیتی های کوچک برای خودشان می‌شوند. مثلا چینی‌ها می‌روند توکامنیوتی چینی، ایرانی‌ها هم همینطور. این یک خوبی دارد، یک بدی دارد. خوبیش این است که در ابتدای ورود طرف احساس بیگانگی نمی‌کند. بدی‌اش این است که وارد سیستم نمی‌شود، یعنی یک ریزه فرهنگ یا میکروکالچر درست کرده و آنجا می لولد، بنابراین نمی تواند از سیستم استفاده کند. این خیلی مهم است که ما چقدر بتوانیم با فرهنگ های دیگر کنار بیاییم و بفهمیم.

- آقای دکتر آیا مهاجرت می تواند از نظر روانی نتایج مثبتی هم برای یک شخص داشته باشد؟

دکتر علی نیکجو: در کوتاه مدت خیر، ولی در درازمدت بله. در کوتاه مدت طرف وقتی می آید با انبوهی از سئوالات روبرو است، فشارهای روحی، تفاوت ها، تغییرات، اینها نمی تواند در کوتاه مدت اثر روانی مثبتی داشته باشد، در هر صورت استرس است، ولی در درازمدت بستگی به این دارد که چقدر قدرت تطابق دارد. هرچه این در سن بالاتری صورت بگیرد سخت تر است. اگر کسی یک اختلال روان شناختی در کشور مبدا دارد، فرض کنیم، افسردگی دارد، اختلالات اضطرابی دارد، وسواس دارد، آن اختلالات در اینجا تشدید خواهد شد. توصیه من به عنوان یک روانپزشک این است که قبل از این که به کشوری مهاجرت کند فرد، آ« کشور را خوب بشناسد. خیلی وقتها پیش می آید کسانی که می خواهند از ایران بیایند، می گویند آنجا هوا چطور است؟ در صوتی که وقتی آدم می آید اینجا، متوجه می شود سرمای کانادا فاکتور شاید دهم هم نباشد. فاکتورهای خیلی مهمتری اینجا وجود دارد که تاثیرگذار است.

- هفته آینده دکتر نیکجو به تشریح مشکلاتی خواهند پرداخت که برای ما ایرانی ها نسبت به سایر گروه های مهاجر خاص و مضاعف هست.