رفتن یا نرفتن

امین راد

سلام و درود. در قسمت های پیشین برنامه با تعدادی از جوونای داخل و خارج ایران صحبت کردیم و نظرشون رو درباره مهاجرت پرسیدیم. این هفته اما خواستیم کارشناسی مساله رو دنبال کنیم. پس به تهران برمی‌گردیم. خانم دکتر ناهید توسلی نویسنده، پژوهشگر، فعال در امور زنان و مدیرمسئول مجله فرهنگی ادبی و هنری نافه با توجه به وقت محدود برنامه ما از نگاهی بسیار گیرا به این مساله پرداختند.

- ابتدا از ایشان عوامل اصلی رو که باعث میشه جوانان ایرانی به فکر مهاجرت بیفتن جویا می شیم.

دکتر ناهید توسلی: می‌توانم عمده ترینش دلایلش را دو دلیل بدانم؛ یکی امکانات رشد و ترقی علمی فرهنگی که می‌دانیم در ایران کمتر است و در غرب بیشتر است. که من این نوع مهاجرت را یک مهاجرت معقول می‌دانم. ولی آن مهاجرتی که مساله برانگیز است و بعدها ایجاد مشکل می‌کند، مهاجرتی است که می‌دانید الان جوانان در ایران نسل بعد از انقلاب هستند. در این فاصله به دلیل ارتباطات گسترده و همزمانی جهانی که از طریق اینترنت و ماهواره ها به دست می‌آورند و جوان هم می‌دانید که یک دنیای بسیار بزرگ همراه با آرزوهای بسیار بلندپروازانه دارد، مسلم است که علاقه مند است با مردم جهان و فضای جهان در تعامل باشد، یعنی بتواند همزمان آنچه که در غرب است، در کشور خودش هم تجربه کند و او نمی‌تواند، به دلیل این که ما در جامعه‌ای هستیم که سنتی است. بعد از انقلاب قوانینی که وجود دارد، تابع شرایط مذهبی است، شعائر است و بخشی از قوانینی که دین و دیندار ملزم به رعایت آن است. جوان امروزی متاسفانه به دلیل ناآگاهی از کل پدیده دین به این گونه و عدم حوصله و نداشتن آن دغدغه ای که وارد این فضاها شود، ترجیح می‌دهد در عین حفظ حرمت آن تابوها حتی ناگزیر است وطن را که واقعا برای انسان به مثابه مادر است ترک کند.

- از دکتر توسلی نویسنده و پژوهشگر که خود مدتی در آمریکا تحصیل کرده، می‌پرسیم به نظر شما تا چه حد این مشکلات جوانان پس از مهاجرت حل خواهد شد؟

دکتر ناهید توسلی: آنها فکر می کنند اگر از اینجا بیایند بیرون و بروند به غرب، این مشکلاتشان حل می‌شود. غرب هم از دور خیلی جذاب است. اولین مشکلی که ایرانی پیدا می کند، غربت است. به خاطر جبران این غربت و بعد جبران ندانستن زبان و مهمتر از همه این که جامعه غرب این فرد ایرانی شرقی مسلمان را به راحتی نمی تواند بپذیرد. چون خود آن جامعه هم برای خودش سنت هایی دارد، تابوهایی دارد. ما اکنون در دنیا علیرغم این که مدرنیم و پست مدرنیم، ولی همه ما دارای یک سری ویژگی های قومی هستیم. این جوان وقتی از این محیط وارد آن محیط می شود، اون محیط که نمی‌آید خودش را با ایشان تطبیق دهد، ایشان ناگزیر است خودش را با این محیط تطبیق دهد. مشکل اقتصادی است، بعد مشکل فرهنگی است، اینجا برایش چیزهایی ارزش دارد که آنجا ندارد، در جامعه‌ای زندگی کرده که مادرش به گونه ای بوده، پدرش به گونه ای، احترام به گونه ای بوده، روابط به گونه ای بوده، این یک دفعه وارد یک حوزه دیگری می شود که همه اینها به هم می‌ریزد. این معادلات در درون ذهن او ایجاد یک آشفتگی و ناهنجاری می‌کند.

- مدیرمسئول و سردبیر ماهنامه نافه اشاره می کنه به نمونه مسائل ساده ای که پس از انقلاب برای جوانان ایرانی به مشکل تبدیل شده.

دکتر ناهید توسلی: خب قبلا هم جوانان می رفتند خارج از کشور درس می خوندند، ولی فکر می‌کردند که می‌توانند برگردند، چون اینجا فضایی بود که زندگی نوع غربی را داشتند. ولی خب الان در جمهوری اسلامی به هر حال به دلیل قوانین اسلامی که وجود دارد نمی توانند یک سری آزادی‌ها را داشته باشند، از جمله پوشش، استخر رفتن، دریا رفتن، باهم در خیابان شلنگ و تخته انداختن؛ خب همیشه در یک اضطراب و استرس هستند. این است که فکر می‌کنند اگر اینجا را ول کنند و بروند به اصطلاح خود ما به یک غربت دیگری، اینها حل می‌شود، ولی بعد مشکلات دیگری پیدا می‌کنند که خیلی عاطفی و دردناک است. وقتی کسی ناگزیر باشد به دلایل منطقی باید مهاجرت کند. ولی وقتی اهداف کوچک می‌شوند مثلا مربوط به مانتو می‌شود، به روسری می‌شود، به عرق خوری می‌شود، یا به مسائلی که به هر حال جنبه های انسانی قوی ندارد، خب آن دیگر حیف است، حیف است که جوان جامعه‌اش را ترک کند، برود و این همه نیرو و انرژی را برای آنجا مصرف کند.

این برنامه را اینجا بشنوید.