آیت‌الله دیباجی: گفتگوی پیروان ادیان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است

نشست جهانی گفت و گوی ادیان جمعه هفته گذشته (۱۸ ژوییه) به پایان رسید.

‌در این کنفرانس که با همکاری دو پادشاه عربستان و اسپانیا در مادرید برگزار شد، شخصیت‌های برجسته‌ مذهبی و رهبران ادیان اسلام، مسیحیت، یهودیت و بودیسم مقاله ارائه کردند.

‌از ایران آیت‌الله محمدعلی تسخیری، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در این کنفرانس سه روزه حضور داشت.

از ایشان درباره عدم حضور سید محمد خاتمی در این کنفرانس می‌پرسم که بحث گفت و گوی تمدن‌ها را در سال‌های نخست ریاست‌جمهوری‌اش در سازمان ملل مطرح کرد.

‌آقای تسخیری می‌گوید: «آقای خاتمی دعوت شدند اما گویا کار داشتند و خودشان نخواستند بیایند.»

آیت‌الله تسخیری مقاله‌ای با عنوان «اهمیت دین و ارزش‌های آن برای مقابله با جرم و جنایت» ارایه کرد.

او در مورد مقاله‌اش می‌گوید: «محور مقاله من، مشکل اساسی انسانیت امروز است که از تعادل رفتار فردی و اجتماعی خارج شده و دست به افراط گری، تروریسم و حتی تکفیر می‌زند.»

آیت‌الله تسخیری در کنار تونی بلر/ عکس‌ها :آزاده اسدی

او تاکید می‌کند: «افرادی که تکفیر می‌کنند متعادل نیستند و تصور می‌کنند کسانی که هم‌عقیده با آن‌ها نیستند،‌ کافرند. این‌گونه انسان‌ها یا نقص در تعقل‌شان هست یا در تربیت عاطفه‌ آنهاست.»

آیت‌الله تسخیری دو روز پیش از این کنفرانس در همایش دو روزه «تقویت خانواده در دمشق» درباره‌ تعادل بین حقوق و واجبات زن مسلمان سخنرانی کرده بود.

محور اصلی مقاله‌ها در «کنفرانس جهانی گفت و گوی ادیان» در مادرید، تاکید برارزش‌های مشترک انسانی بود.

‌از آیت‌الله تسخیری درباره‌ اشتراک دیدگاه در ادیان با اشاره به مقاله‌اش در دمشق درمورد زن می‌پرسم: «فراموش نکنیم که ارزش‌های مشترک با وجود دیدگاه‌های مختلف وجود دارد.»

او ادامه می‌دهد: «اسلام به زن از حیث کرامت انسانی، بالاترین حقوق را داده و زن می‌تواند در این زمینه به بالاترین مقام‌ها برسد. اگر واجبات زن و حقوق زن را با هم بسنجیم متوجه تعادلی بین این دو می‌شویم.»

آیت‌الله تسخیری ادامه می‌دهد: «شهید مطهری می‌گوید کسانی که قائل به مساوات هستند اشتباه می‌کنند اگر خیال کنند که مساوات به معنی شبیه هم بودن هست. شباهت یک چیز است و مساوات، مفهوم دیگری دارد.»

آیت‌الله تسخیری در مورد تساوی زن و مرد از لحاظ حقوق انسانی می‌گوید: «تساوی در حقوق و واجبات از نظر اسلام هست. ما سعی می‌کنیم این دیدگاه را به همه بفهمانیم و سعی کنیم به یک تفاهم مشترک جهانی برسیم.»

از او در مورد اجرای عملی نتایج مقالات و تعهد به «منشور مادرید» می‌پرسم و این‌که آیا قرار است اشتراکات نظری در این کنفرانس به مرحله‌ عملیاتی برسد؟

تسخیری می‌گوید: «اصولاً کنفرانس، نمی‌تواند ضمانت اجرایی داشته باشد. وقتی علما و رهبران‌ به یک دید مشترک برسند می‌توانند این دیدگاه را در مسیر زندگی به‌طور طبیعی اجرا کنند و آن را به مردم و حکومت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی منتقل ‌کنند.»

آیا نتایج این نوع کنفرانس‌ها می تواند بر قوانین جمهوری اسلامی تاثیری بگذارد؟ ‌از دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، سوال می‌کنم به عنوان یک نماینده و شخصیت دینی که از ایران در این کنفرانس حضور دارد فکر می‌کند نتایج این کنفرانس تاثیری بر جمهوری اسلامی داشته باشد؟

او می‌گوید: «ما این دیدگاه‌ها را در ایران مطرح می‌کنیم و فرهنگ این دید مشترک را توسعه می‌دهیم. به نظر من احتمال تاثیر در همه‌ کشورها وجود دارد. مثلاً جمهوری اسلامی خط گفت و گوی ادیان و گفتگوی مذاهب را دنبال کرده و از دیدگاه‌های جهانی تاثیر گرفته است.»

آیت‌الله دیباجی در کنار کاردینال ژان لوئی توارن رئیس کمیسیون گفت و گوی ادیان واتیکان

اما در این کنفرانس کسانی بودند که با نام آن چندان موافق نیستند. آیت‌الله ابوالقاسم دیباجی، شیعه ایرانی و نماینده آیت‌الله سیستانی در کویت می‌گوید:

«شعار گفت‌وگوی ادیان غلط است. برای این‌که ادیان با هم جنگی ندارند که در کنار همدیگر بنشینند. وقتی می‌گوییم ادیان با همدیگر گفت و گو کنند و اختلافات خودشان را حل کنند، دلیل بر این است که این ادیان سبب ایجاد این اختلاف و مشکلات شده‌اند.»

آیت‌الله دیباجی می‌گوید: «این اختلافات را پیروان ادیان به وجود می‌آورند.»

دکتر دیباجی که دبیر کل شورای جهانی فقه است، درباره‌ نقش دین در سیاست می‌گوید: سیاست‌ ایجاب می‌کند که انسان را به چالش‌ بکشاند. به‌طور طبیعی این درگیری و این اختلافات وجود دارد.

«در گذشته این گفت و گوها بیشتر جنبه‌ ظاهری و تجملاتی داشت. ولی امروز یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر شده که اگر اندیشمندان جهان دیر حرکت کنند و این گفت و گوها به‌جود نیاید و گفت و گو جای خودش را به درگیری و تکفیر و آدمکشی و سلاح بدهد؛ برای هیچ‌کسی در هیچ کجای دنیا امنیت و آرامشی باقی نخواهد گذاشت.»

از آیت‌الله دیباجی درباره‌ مفاهیمی می‌پرسم که دین باعث شده با هم در تقابل باشند. به شکل خاص درباره‌ «سقط جنین» می‌پرسم و این‌که رهبران دینی در این نوع کنفرانس‌ها چطور در این زمینه قرار است به دستاورد مشترکی برسند؟

او می‌گوید:«از آن‌جا که اسلام یا هر مذهبی، "وسیله" و ابزار" ‌قرار می‌گیرد برای رسیدن به هدف معین، مشکلات به‌وجود می‌آید؛ وگرنه اسلام شرایطی دارد که برای هر زمانی سخن خودش را دارد با هر جماعتی و با هر گروهی گفت و گو می‌کند."

آیت‌الله دیباجی با تاکید بر این موضوع که اسلام، دین خشونت نیست، در مورد صدور «حدود» مثل اعدام می‌گوید:

«اندیشه‌های مختلفی در این زمینه هست و اخیراً در ایران هم اعلام کردند که اعدام‌ها به آن صورت ممنوع شود و همین‌طور تمام رسانه‌های گروهی در ایران این موضوع را اعلام کردند. در آرای بسیاری از فقها، مجتهدین و بزرگان می‌بینید که در این مورد و اینکه اصلا اجرای حدود انجام شود، اختلاف نظر دارند.»