«آقای یزدی می‌گوید بیعت را باید گرفت؛ ولو به زور»

فرنگیس محبی

سخنان علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه‏ی تهران با واکنش‏های متفاوتی از سوی جریان‏های محافظه‏کار و اصلاح‏طلب در ایران مواجه شده است.

در بررسی و تحلیل سخنان آقای هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه‏ی این هفته، با احمد سلامتیان تحلیل‏گر مسایل سیاسی ایران در پاریس، گفت و گویی کردم و نخست از آقای سلامتیان در مورد واکنش تند و صریح آیت‏الله محمد یزدی، از فقهای شورای نگهبان پرسیدم. احمد سلامتیان در این باره می‏گوید:

آقای یزدی، فقط به عنوان یک عضو شورای نگهبان سخن نمی‏گوید؛ ایشان نامزدی هستند که بعد از فوت آیت‏الله مشکینی، در چند دوره‏ی گذشته که آقای رفسنجانی به ریاست مجلس خبرگان انتخاب شده است، معمولاً در برابر آقای رفسنجانی کاندیدا بود. بار آخر نیز در مقابل ایشان شکست فاحشی خورد و آقای رفسنجانی حتی با بهبود بخشیدن رأی خود که ۱۲ عضو مجلس خبرگان بیشتر از دوره‏ی قبل به او رأی دادند، رییس مجلس خبرگان شد.

پس امروز ما مواجه با بحث یک رییس مجلس خبرگان و یک نامزد شکست‌خورده در برابر او، در مورد مسأله‏ی اصلی تفسیر بحثی که این روزها مورد کشمکش عمده بین طرف‌داران آقای مصباح و دیگران در داخل جمهوری اسلامی است، هستیم و آن این‌که آیا جمهوری اسلامی، جمهوری اسلامی‏ای باقی خواهد ماند که در آن اصول پنجم و ششم وجود دارد که بر طبق آن، اصل بر حاکمیت مردمی است که تحت قیمومت فقیه است و مشروعیت‏ها به همان ترتیبی که خود آقای خمینی هم گفته بود «میزان رأی ملت است» از رأی ملت می‏آید؟

بنابراین علی‏رغم نظری که افراد داشته باشند، شرط ایجاد جمهوری اسلامی و بقای جمهوری اسلامی، پذیرش مردمی است؟ یا نه؛ ما وارد دوران یک حکومت اسلامی شده‏ایم؟ امری که مطلوب آقای مصباح بوده و ایشان همیشه مدافع آن بوده است.

آقای یزدی در پاسخ به آقای رفسنجانی می‏گوید پذیرش مردم جزو مشروعیت نیست و گویا فقط مقبولیتی زینتی است. بنابراین فقط بیعت مردم را باید گرفت؛ حتی اگر لازم شد به ضرب زور.

این گفته‏های ایشان درست در یک نقطه‏ی اساسی مربوط به مثال‏های تاریخی که آقای رفسنجانی دیروز (در خطبه‏های نماز جمعه) در ارتباط با چه دوران پیامبر، چه دوران خلافت علی‏بن‏ ابی‏طالب گفت، یک اختلاف اساسی دارد.

به طور خلاصه، آقای رفسنجانی بعد از چندین سال که ممکن است کم‏تر به این حرف توجه می‏کرده، عملاً می‏گوید مردم را حتی به بهشت هم با زور نمی‏شود، برد.

به همین علت، موضع‏گیری آقای یزدی یک موضع‏گیری اساسی در مورد بحث‏های روزهای آینده در داخل جمهوری اسلامی است و آن این‌که امروز دو قرائت از جمهوری اسلامی و علل مذهبی کلامی راجع به ایجادش‏، بین طرفدارانش وجود دارد.

دو قرائت از قانون اساسی جمهوری اسلامی و دو قرائت در رفتارهای روزمره وجود دارد که آیا رهبری، حاکمیت، رییس‌جمهوری که مورد قبول مردم نباشد، به صرف اعمال زور، گرفتن، زدن و بستن، می‏تواند هنوز به دین و مشروعیت دینی برای ادامه‏ی حکومتش استناد کند؟ یا این که نه، در بحران کنونی، از کل مشروعیت مذهبی خود عاری شده و فقط و فقط بر مشروعیت زور و قدرت می‏خواهد عمل کند؟

اگر مورد دوم باشد، آقای خامنه‏ای، آقای یزدی، آقای مصباح یزدی و آقای احمدی‏نژاد، با این مسأله مواجه هستند که آیا می‏توانند بر روی سرنیزه بنشینند یا شرایط و اوضاع و احوال تاریخی و مرحله‏ی رشد جامعه‏ی ایران و جامعه‏ی بین‏المللی، به آن‏ها اجازه‏ی روی سرنیزه نشستن را نمی‏دهد.

پس حرف آقای رفسنجانی، حرف یک مصلح دلسوز است که آخرین کوشش‏‏اش را می‏کند تا به طرف‏داران زور لخت بفهماند که اگر زور را ادامه بدهند، کل موجودیت نظام جمهوری اسلامی را زیر سؤال می‏برند.

با توجه به این که آیت‏الله یزدی، خود از اعضای شورای نگهبان است، آیا صحبت‏های ایشان، کل ساختار و موجودیت شورای نگهبان را که نظارت بر انتخابات را هم بر عهده داشت، زیر سؤال نمی‏برد و به نهادی زینتی تبدیل نمی‏کند؟

آقای یزدی، به عنوان یک عضو فقهای شورای نگهبان، رییس جامعه‏ی مدرسین هم هست و ایشان در حالی که در جامعه‏ی مدرسین دوم سوم آرای لازم برای پشتیبانی از آقای رییس‌جمهور حاصل نشد، شخصاً آمد و گفت که اکثریت جامعه‏ی مدرسین طرف‏دار آقای احمدی‏نژاد است.
بنابراین ایشان از اعضای شورای نگهبانی است که با طرف‏داری از آقای احمدی‏نژاد، عملاً از خودشان برای نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری رد صلاحیت کرد.

احمد سلامتیان، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی

پس امروز ایشان به عنوان سخن‏گوی آقای احمدی‏نژاد، با رییس مجلس خبرگان صحبت می‏کند. در حالی که اصلاً کشمکش بین شورای نگهبان و مجلس خبرگان نیست. ایشان یکی از اعضای شورای نگهبان است؛ اما عضو اقلیت مجلس خبرگان هم هست.

امروز ایشان پاسخ رییس مجلس خبرگان را می‏دهد؛ در حالی که تعیین تکلیف چنین مسأله‏ای باید در جلسه‏ی مجلس خبرگان انجام شود که آیا خبرگان برداشت آقای یزدی را دارند یا هنوز برای خودشان امیدی قائل هستند که بر مبنای مشروعیت دینی و مذهبی‏شان کوشش و توانایی‏ای برای کنترل نظامی‏هایی که روز به روز بالاتر می‏آیند تا کل صحنه‏ی قدرت در جمهوری اسلامی را عاری از هر نوع مشروعیت دموکراتیک و حتی مذهبی به دست بگیرند، داشته باشند؟ یا می‏خواهند زندانی آن‏ها بشوند؟

آقای رفسنجانی در خطبه‏های نماز جمعه، با وجودی که شورای نگهبان را سرزنش کرد که از مهلت پنج‏ روزه‏اش استفاده نکرده، ولی در عین حال انتخابات را تمام شده تلقی کرد. برداشت شما چیست؟

آقای رفسنجانی در صحبت‏های خود گفت بحرانی که امروز وجود دارد، فراتر از این مسائل است. این نظر ایشان درست است. موضوع بحران، اصلاً دیگر انتخابات ریاست جمهوری نیست. بحران کنونی در بحثی که امروز، به فاصله‏ی 24 ساعت به این شدت بین آقای یزدی و آقای رفسنجانی انجام می‏شود، بحران بر سر کل اتکا و مشروعیت و توجیه جمهوری اسلامی و شرط اساسی ادامه‏ی حیات آن است.

آقای رفسنجانی به این نتیجه رسیده که اگر جمهوری اسلامی بخواهد فقط متکی به زور باشد و نگرانی از پذیرش و قبول مردم و مشروعیت مردمی نداشته باشد، در دنیای پرحادثه‏ی کنونی، عملاً دورنمای زیادی پیش روی خود ندارد؛ جز این که شبیه به نظام‏های استبدادی نظامی دیگر شود که اجباراً باید وابستگی به خارجی داشته باشند تا بتوانند ادامه‏ی حیات بدهند.

آیا صحبت‏های آیت‏الله یزدی به این معناست که حاضر نیست هیچ نوع همکاری با آقای رفسنجانی در ارتباط با پیشنهادهای ایشان داشته باشد؟ و این چه عواقبی خواهد داشت؟

مشخصه‏ی عمده‏ی آن عبارت از این است که ایشان دعوت به وحدت آقای رفسنجانی را نپذیرفت. اگر دعوت به وحدت رییس مجمع خبرگانی را که ایشان عضو آن است پذیرفته بود، قطعا به این صورت فاحش، آقای رفسنجانی را متهم به خطای غلط فاحش در تفسیر از حکومت پیامبر و علی‏بن‏ ابی‏طالب نمی‌کرد. ایشان با این کار عملاً نوعی تکفیر ار آقای رفسنجانی می‏کند.

یا آقای یزدی برای بیان این مطلب، پشتیبانی ارگان‏های نظامی امنیتی را (که می‏دانیم مسئولیت آن‏ها در جمهوری اسلامی بر عهده‏ی کیست) دارد، یا پشتیبانی اکثریت اعضای مجلس خبرگان را دارد.

مشخص‏تر شدن این مسأله در هر دو فرض خود، بستگی به اعلام نظر آقای خامنه‏ای، نه به عنوان ولی فقیه، بلکه به عنوان فرمانده کل قوا دارد؛ و این‌که آیا آقای خامنه‏ای نظرش را با تکبر خاص فردی که فرمانده کل قوا است و نیروهای مسلح را در اختیار دارد، بیان می‏کند؟ یا این که باید دید مجلس خبرگان کدام یک از این دو استدلال را برای دل‌سوزی و حفظ نظام جمهوری اسلامی که به موجب آن، انتخاب شده‌اند، خواهند پذیرفت.

اگر خبرگان ِ مجلس خبرگان به این نتیجه رسیده باشند که برای حفظ نظام، جز اتکا به سلاح و ارگان‏های امنیتی، راه حل دیگری برای آرام کردن نارضایتی عمومی وجود ندارد، قطعاً باید آقای رفسنجانی را از ریاست این مجلس برکنار کنند. اما اگر به این نتیجه برسند که مصلحت‌اندیشی آقای رفسنجانی عاقلانه‏تر است، درایت بیشتری دارد و امکان حفظ نظام مطلوبشان را بیشتر می‏دهد، آقای رفسنجانی را ابقا خواهند کرد.

در آن صورت می‏توانیم بگوییم مجلس خبرگان رهبری، برای اولین بار در حیات خود، به گوشه‏ای از نقش نظارتش در مورد انجام اقداماتی که برای حفظ نظامی که به مناسبت آن انتخاب شده لازم است، عمل کرده است.