«بعضی تغییرات، موجب آسیب در زمینه‌های دیگر می‌‌شود»

فرنگیس محبی

به تازگی باراک اوباما، رییس جمهوری آمریکا دستور داده تا دادگاه متهمین به عضویت در گروه‌های تروریستی تحت شرایط تازه در زندان گوانتانامو آغاز شود. در شرایط تازه زندانیان از حمایت‌های قانونی برخوردارند و اعتراف زیر شکنجه‌ی متهمان در دادگاه پذیرفته نخواهد شد.

برای بررسی بیشتر این موضوع با دکتر مهرداد خوانساری، تحلیلگر مسایل سیاسی در لندن گفت ‌و گو کرده‌ام.

آقای خوانساری فکر می‌کنید چگونه برخلاف قول‌هایی که آقای اوباما در زمان انتخابات داده بود، الان تصمیم گرفته‌اند که محاکمات گوانتانامو را ادامه بدهند؟

اولاً باید موضوع را از این بعد دید، در زمانی که اوباما اول در ارتباط با این موضوع صحبت می‌کرد، در ایام انتخابات بود و سیاستی که توسط دولت قبلی آمریکا در ارتباط با کسانی که در گوانتانامو بازداشت بودند، یک سیاست غیر محبوبی بود. به خصوص با توجه به اتفاقاتی که در زندان ابوغریب در عراق رخ داده بود.

لذا عنوان کردن این‌که من این زندان و بازداشتگاه را می‌بندم و محاکمات کسانی را که بازداشت شده‌اند،‌ به صورت عادی در دادگاه‌های عادی آمریکایی دنبال می‌کنم، برای کسانی که از جمله منتقدان نظام قبلی در آمریکا بودند جنبه‌ی تبلیغاتی مثبت داشت و اوباما و بقیه‌ی کاندیداهایی که مخالف جمهوری‌خواهان بودند از این موضوع نهایت استفاده را کردند.

دیدیم که بلافاصله بعد از این‌که مقام ریاست جمهوری را به عهده گرفت از اولین دستورهایی که آقای اوباما داد این بود که بازداشتگاه گوانتانامو باید تخلیه و بسته شود. ولی مسأله‌ی اساسی این است که بستن و یا محاکمه کردن افرادی که در آن بازداشت یا زندانی هستند در دادگاه‌های عادی آمریکا و یا پس فرستادن آن‌ها به کشورهای دیگر امر ساده‌ای نیست.

مشکلات فوق‌العاده زیادی را همراه داشته که آقای اوباما در اصل بعد از این‌که مسئولیت ریاست جمهوری را به عهده گرفت به آن‌ها پی برده است. به طور مثال حدود ۹۹ نفر از اتباع یمن در گوانتانامو هستند. دولت یمن نمی‌تواند آن‌ها را پس بگیرد.

به این لحاظ که آمریکا اولاً مطمئن نیست که در روش و رفتار دولت یمن با این افراد جوانب انسانی رعایت می‌شود. ثانیاً دولت یمن تشکیلات و وضعیتی را ندارد که بتواند آن‌ها را محاکمه بکند و ثالثاً اگر محاکمه شدند و توانستند به زندگی عادی برگردند، هیچ ضمانتی نیست که آن‌ها بار دیگر برگردند و همان کارهایی را که قبلاً انجام داده بودند از سر آغاز نکنند. لذا نمونه های بارز آن وجود داشته است.

لذا مشکلات از این قبیل و گزارشی که وزارت دادگستری آمریکا به آقای اوباما داده که اگر بخواهند این بازداشتگاه را تعطیل بکنند و این افراد را به زندان‌ها و مرکزی در آمریکا منتقل کنند، چیزی غیر محبوب است. همچنین تقاضای اوباما برای پنجاه میلیون دلار بودجه‌ی اضافی برای تأسیس یک بازداشتگاه جدید به این منظور در داخل آمریکا، با مخالفت بسیاری در مجلس روبه‌رو شده است. همه‌ی این‌ها باعث شده است که آقای اوباما با دید واقع‌بینانه و متفاوت از آن چیزی که قبلاً اعلام کرده بود با این مسأله روبه‌رو بشود که نتیجه‌‌اش این شده است.

دکتر مهرداد خوانساری، کارشناس مسایل سیاسی

البته آقای اوباما گفته بودند که تغییراتی در نحوه‌ی این محاکمات داده خواهد شد. فکر می‌کنید این تغییرات چه می‌تواند باشد؟

هنگامی که می‌گویند تغییراتی در محاکمات داده خواهد شد، این بیشتر جنبه‌ی شعار دارد تا جنبه‌ا‌ی که امکان عملی شدن پیدا می‌کند. حرفی که اوباما می‌زند این است که حق و حقوق این بازداشت شدگان باید در دادگاه رعایت شود.

این‌که اوباما روی این مسأله تأکید می‌کند به این لحاظ است که می‌خواهد بگوید ما با حساسیت بیشتری آن سیاستی را که قبلاً اجرا می‌شد و من نمی‌خواستم آن را اعمال بکنم، دنبال می‌کنیم. به نظر من این حرف به خودی خود معنایی ندارد و به همین لحاظ است که تمام دستگاه‌ها و سازمان‌های حقوق بشر در آمریکا و کسانی که روی این موضوع در سنوات گذشته حساسیت داشتند، به این حرف آقای اوباما اهمیت زیادی ندادند و از انتقادات خودشان به هیچ عنوان کم نکردند.

آیا این محاکمات باعث نمی‌شود که بسته شدن زندان گوانتانامو را که یکی از شعارهای اصلی دوره‌ی انتخاباتی آقای اوباما بود به عقب بیاندازد؟

این احتمال همیشه هست. اما در شرایط فعلی دولت اوباما نمی‌خواهد این مسأله را این‌گونه که الان شما پرسیده‌اید، مطرح بکند. برای این‌که کمتر از ۱۰۰ روز از زمانی که آقای اوباما اعلام کرد که می‌خواهد این تأسیسات را ببندد، می‌گذرد. ولی مسأله‌ی اساسی این است که بیش از ۲۰۰ زندانی در گوانتانامو هستند.

اگر این‌ها در آن محوطه نباشند باید در یک زندان‌ها و تأسیسات مناسبی در جای دیگر باشند. این تأسیسات وجود ندارد. اغلب کشورهایی که این افراد تابع آن‌ها هستند نمی‌خواهند که این‌ها به کشورهای اصلی خودشان برگردانده بشوند.

در اثر فشارهایی که دولت اوباما آورده است، بعضی از کشورهای اروپایی موافقت کرده‌اند که تعدادی از این‌ها را بپذیرند و بتوانند آن‌ها را از گوانتانامو به آن کشورها منتقل بکنند. ولی وضعیت اکثریت قاطع آن‌ها هنوز نامعلوم است. و اگر تا پایان سال جاری میلادی دولت اوباما نتواند محل مناسبی برای این‌ها پیدا بکند طبیعی است که چاره‌ای ندارد جز این‌که بستن گوانتانامو را به تأخیر بیاندازد.

آقای خوانساری، آخرین سوالی که ازشما می‌پرسم این است، از وقتی که آقای اوباما رییس جمهور شدند دولت فعلی، انتقادات زیادی از دولت قبلی یعنی دولت آقای بوش در مورد زیر پا گذاشتن موازین حقوق بشر می‌کند. ولی حالا آقای اوباما در دو مورد یکی در مورد انتشار عکس‌های بدرفتاری با زندانیان و حالا هم که می‌بینیم در مورد محاکمات، همان خط سابق را دنبال کرده‌اند. به نظر شما این نشانگر آن نیست که در شرایط فعلی تغییر این سیاست‌ها صلاح نیست و آن سیاستی را که دولت قبلی دنبال می‌کرده در شرایط فعلی بهترین سیاست برای آمریکا بوده است‌‌؟

مسأله این است که منافع و مصالح آمریکا که با تغییر رییس جمهور عوض نمی‌شود. منافع ملی یک مملکت همیشه ثابت است. رویه‌ای که دولت بوش در قبال منافع ملی آمریکا و مصالح آمریکا دنبال می‌کرد، حالت تحریک‌آمیزی به خود گرفته بود که اثر نامطلوبی در دنیا در ارتباط با تصویر آمریکا به طور کلی گذاشته بود.

آقای اوباما سعی و تلاش بسیار زیادی دارد که آن تصویر را عوض کند. ولی خیلی چیزها را نمی‌تواند عوض کند. یعنی خیلی چیزها هنگامی که شما می‌آیید و می‌خواهید که آن‌ها را تغییر بدهید، می‌تواند آسیب بسیار زیادی را در زمینه‌های دیگر به وجود بیاورد.

مثلا بازگو کردن یا آشکار ساختن آن مطالبی که در ارتباط با نحوه‌ی بازجویی از زندانیان به تصویب رسیده بود‌، مسایلی است که فوق‌العاده حساس بود. و برای تصویر و ایماژ آمریکا چیز مناسبی نبود. آقای اوباما در اصل می‌خواست این کار را بکند. برای این‌که بگوید ما داریم پرونده‌ی جدیدی را باز می‌کنیم.

ولی موقعی که کار به مسأله‌ی اصلی رسید، با وجود این‌که ایشان از ابتدا با این امر موافقت کرده بود، به لحاظ فشارهایی که از سوی مقامات مختلف در مراکزی مانند ارتش آمریکا و غیره به وی وارد شد، ناچار شد که روش خودش را عوض کند.

در اصل آن‌چه ما می‌بینیم فرق بین آقای اوبامای کاندیدای ریاست جمهوری با آقای اوبامای رییس جمهوری است که دارای مسئولیت‌های فوق‌العاده زیادی است و در شرایطی قرار دارد که نمی‌تواند صرفاً با سر دادن شعارهای دلپذیر و فریبنده بسنده بکند.