«پیام اوباما، تغییر رژیم را از روی میز برداشت»

فرنگیس محبی

باراک اوباما رییس جمهور ایالات متحده آمریکا روز جمعه در اقدامی بی‌سابقه و در آغاز سال نو ایرانی، پیامی ویدیویی به مردم و دولت ایران فرستاد وی در این پیام قول یک آغاز نو که بر پایه احترام دوجانبه باشد را به مردم و دولت ایران وعده داد. لحن این پیام تغییر بزرگی با لحن دولت جورج‌بوش رییس جمهور پیشین ایالات متحده در پیوند با ایران را نشان میدهد. در واکنش به پیام نوروزی اوباما روز شنبه آیت الله علی خامنه ای رهبر ایران طی سخنانی گفت که ایران تغییری در سیاست‌های ایالات متحده نمی‌بیند. وی اظهار داشت که آمریکا در گذشته به دشمنان ایران کمک کرده و همچنان به این کار ادامه میدهد. اظهارات روز جمعه‌ی رییس جمهور آمریکا و واکنش رهبر ایران به این اظهارات در محافل خبری دنیا انعکاس گسترده‌ای داشته است. در گفت‌وگو با دکتر هوشنگ امیر احمدی رییس شورای آمریکاییان ایرانیان و استاد دانشگاه در آمریکا از ایشان پرسیدم:

پیام نوروزی آقای اوباما برخلاف روسای پیشین آمریکا برای نخستین بار علاوه بر مردم ایران حاکمان جمهوری اسلامی را هم مورد خطاب قرار داده است تاثیر این پیام چه خواهد بود؟

ایشان پیام نوروزی را با سیاست قاطی کرد. با توجه به اینکه ایران و آمریکا به‌هر حال مشکل دارند فکر می‌کنم می‌خواست با یک تیر دو نشان بزند و می‌خواست از فرصت نوروز استفاده کند که رهبران جمهوری اسلامی را هم مورد خطاب قرار دهد. چون فرصتی به این خوبی پیدا نمیشد و به‌هر حال فرصت تاریخی بود.
از آن طرف هم علاقمندی دولت اوباما هم به این است که دیپلماسی را تا جایی که ممکن است با خود حکومت نه به قول آقای بوش با مردم پیش ببرد. این هم کار درستی است. یعنی که شما هم مردم را و هم دولت را مخاطب قرار بدهید. برای اینکه نه مردم نه دولت به تنهایی نمیتوانند در این صحنه مشکل ایران و آمریکا کاری انجام دهند.

دوم من فکر میکنم که ایشان با ظرافت خاصی پیام را به شخص خاصی در رهبری پیام را منتقل نکرد. بلکه به رهبران جمهوری اسلامی ایران که معنای آن خیلی‌ها هستند داد.

بنابراین در این جا هم آن بحث راست و چپ اصلاح‌طلب و غیراصلاح‌طلب را به شکلی کنار گذاشت.

در مجموع من فکر میکنم خطابش به رهبران کار درستی بود.

این در حالی است که آقای خامنه‌ای در سخنرانی که گفته شده در پاسخ به پیام آقای اوباما بوده، گفته‌اند تا وقتی که دولت آمریکا روش و سیاستهای خودش را مثل ۳۰سال گذشته ادامه دهد ما هم همان آدم و ملت ۳۰سال گذشته هستیم

جمهوری اسلامی حرف درستی میزند و آن حرف درست این است که دولت آمریکا باید از مرحله حرف جلوتر برود.
به نظر من این خیلی مهم است که آقای اوباما حرف زده است حرف خوبی زده است.

من فکر میکنم که حرفی که آقای اوباما زده هم زیبا بوده و هم راهبردی و هم واقعاً غنی بود این حرف مسایل خیلی مهمی را مطرح میکند.

دولت ایران باید توجه داشته باشد که با این پیام نوروزی در واقع عملاً نه اگر ولی نظراً آقای اوباما با این پیام نوروزی بحث تغییر رژیم را از روی میز برداشت.

در واقع عملاً دولت جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت. در پیام نوروزی‌اش صحبت از رهبران جمهوری اسلامی ایران می‌کند نه از رهبران ایران.

این حرف مهمی است. معمولاً رهبران آمریکا وقتی که میخواستند در مورد ایران حرف بزنند، میگفتند ایران، نمیگفتند جمهوری اسلامی ایران. این را آقای اوباما خیلی مشخص گفت که این خیلی مهم است که باید به آن توجه بکنند.

دکتر هوشنگ امیر احمدی، استاد دانشگاه در آمریکا و رییس شورای آمریکاییان ایرانیان /

نکته‌ی دیگر این که با تکیه روی دیپلماسی به عدم کاربرد تهدید عملاً بحث کاربرد زور را از روی میز برداشته است.
سه تا کار مهم، یکی تغییر رژیم را از روی میز برداشته، دوم کاربرد زور را از روی میز برداشته است. و از همه مهمتر این پیام عملاً جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک حکومت یا رژیم یا سیستم به رسمیت شناخت.

بنابراین من فکر کنم رهبرهای ایران نباید به این پیام کم بها بدهند. اما این حرف هم درست است که باید از مرحله حرف و نظر به مرحله عمل نیز رفت. در مرحله عمل باید حرکتهایی شود. اما واقعیت این است که باید اول در بحث نظری ایران و آمریکا به توافق‌هایی برسند تا بتوانند قدم‌های عملی بردارند. عمل یعنی چه؟ یعنی مثلاً بخشی از تحریم‌ها را بردارد. این حرکت اما مستلزم این است که در ایران هم یک سری آمادگی برای حرکت به جلو به وجود بیاید. ایران نباید در این مقطع زیاده‌خواهی کند.

آقای امیر احمدی، سران کشورهای اروپایی هم استقبال زیادی از پیام آقای اوباما کردند. این روشهای دیپلماتیک آقای اوباما در صورت عدم استقبال جدی از سوی حاکمان ایران فکر نمی‌کنید حلقه متحدان ایران را تنگتر میکند و یا مخالفین تحریمهای شدیدتر علیه ایران را؟

حتماً این کار را میکند. به همین دلیل هم دولت ایران نباید به این جریان کم بها بدهد و باید سعی کند بتواند این را تشویق کند و به جلو ببرد.
برای اینکه اگر بخواهد ایران به این نوع برخورد دولت آمریکا هم بی‌توجهی کند این باعث میشود که هم مردم عادی و هم دولت‌ها در سطح جهان یک درک غلطی از ایران بگیرند. یعنی ایران به‌جای اینکه بیاید خیلی سرپوشیده صحبت میکند باید بازتر حرف بزند. اگر من جای ایران باشم اول از این اتفاقی که افتاده است قدردانی میکنم و ارزیابی مثبتی به آن میدهم.

بعد خیلی مشخص‌تر میگویم که چرا ما فکر میکنیم آقای اوباما باید جلوتر برود. تا آنجایی که کافی نیست نخیر این همان گذشته است و از این حرفها باید نحوه حرف زدنمان را ببریم به اینکه خوب این خیلی عالی است حرکت خوبی است. اما ما فکر میکنیم که آقای اوباما باید این کار و این کار را هم بکند. لازم نیست ما یک جمله منفی در آن بگذاریم. با همین جمله مثبت هم می‌شود حرفمان را بزنیم. ولی در جهتی که آقای اوباما، دولتش، مردم آمریکا، مردم دنیا مردم ایران این‌ها متوجه بشوند که ایران علاقمندی دارد که حرکت به جلو پیش برود. اما در عین حال منتظر است که این حرکت را خیلی عملی‌تر پیش ببرد و این پراگماتیسم و عملگرایی ایران را مردم آنوقت بیشتر می‌پسندند.

صحبتهای آقای خامنه ای در پاسخ به اقای اوباما همان صحبتی است که شما میکنید که باید وارد مرحله عمل شوند و الفاظ کافی نیست. همانطور هم شما قبلا حدس زده بودید که آقای اوباما چنین پیامی را قرار است برای رهبران ایران بفرستند. فکر میکنید که الان قدم بعدی آمریکا چه خواهد بود

من دو هفته پیش در تلویزیون بی‌بی‌سی و چند جای دیگر گفته بودم که دولت آقای اوباما در حول و حوش نوروز، پیام سیاسی خیلی مهمی را خواهد داد. یک نفر این را در وزارت خارجه آمریکا به من گفته بود و من در جریان این کار بودم.
به هر حال الان هم من نمی‌توانم این مسئله را زیاد باز کنم. اما درجریان این هستم که حرکت‌های دیگری هم پشت سر این وجود دارد .

اما به نظر من الان دولت اوباما در آیندهای نزدیک منتظر میماند ببیند که ایران عکس‌العملش چه است و دقیقاً و مشخصاً چه درخواستی پشت‌سر این دارد و اصولاً تمام حرفهایی را که از تهران می‌آید. به نظر من اینها با دقت بررسی خواهند کرد. جمله به جمله کلمه به کلمه اینها را تفسیر خواهند کرد.

دوم دولت آمریکا در حال حاضر در جریان تجدید نظر روی سیاست ایرانی خودش است. مطالعه سیاست‌های گذشته فکر کنم در یکی دو ماه آینده تکمیل شود. بنابراین جزییات و سیاست آن هم مشخص میشود.

من اعتقاد دارم که اگر ایران یک حرکت های مثبت‌تری از خودش نشان دهد در واقع این پیام پیش‌درآمد یک‌نامه که احتمالاً به تهران خواهد رفت یا یک سخنرانی خیلی نگرشی و راهبردی خواهد بود.

البته اگر این جریان اینطور است که دارم عرض میکنم یک ذره جلوتر برود و بهتر پیش برود آن وقت من فکر میکنم که دولت ایران میتواند حتماً منتظر برخوردهای عملی‌تر باشد.

یعنی مرحله بعدی هنوز هم مرحله نظری خواهد بود که حرکاتهای عملی را آدم بتواند در ۶-۷ آینده بعد از انتخابات انتظار داشته باشد که اگر همه مسایل خوب پیش رود در آنجا شما حتی میتوانید ببینید که آمریکا بحث تحریمها بر علیه ایران را بردارد و در نتیجه ایران همکاریهای مشخص در منطقه انجام دهد. به شرط اینکه ایران هم این حرکتی را که دارد از آمریکا شروع میشود تقویت کند.

Farangis Mohebbi

Interview, Dr Houshang Amirahamadi