هانا، آزاد و روناک همچنان در بازداشت موقت

فرنگیس محبی

هانا عبدی دانشجوی ۲۱ ساله دانشگاه پیام ‌نور شهرستان بیجار و فعال حقوق ‌زنان بعد از ۱۸ ماه گذراندن محکومیت از زندان آزاد شد. عبدی که در مهرماه سال ۸۶ در سنندج بازداشت شده بود ابتدا به پنج سال حبس محکوم شد اما در دادگاه تجدید نظر حکم او به ۱۸ ماه کاهش یافت.

این مسأله را در گفت ‌و‌ گویی با محمد شریفی، وکیل هانا و روناک و یکی از موسسان کانون مدافعان حقوق ‌بشر در میان گذاشته‌ام.

در مورد آزادی هانا عبدی و چگونگی کاهش حبس پنج ساله او در دادگاه تجدیدنظر که منجر به آزادی او شد، توضیح می‌دهید؟

خانم عبدی در دادگاه بدوی به پنج سال محکومیت و تبعید در زندان شهرستان گرمی در شمال استان اردبیل محکوم شده بود. با توجه به این‌که وضعیت پرونده آن‌ها به‌گونه‌ای بود که عنوان ویژه دادگاه بدوی ذکر کرده بود در ماهیت پرونده قابل اعمال نبود.

سایر اقداماتی که صورت گرفت این بود که دادگاه تجدید نظر حکم را به یک سال و نیم تخفیف داد و محل حبس را در شهرستان رزن همدان قرار داد.

به دلیل این‌که شهرستان رزن زندان زنان نداشت مدتی را در زندان همدان سپری کردند بعد به زندان مشکین‌شهر منتقل شدند. بعد از سپری شدن دوران محکومیت‌شان آزاد شدند‌.

ولی پرونده‌ی دیگری هم در راه دارند که هنوز حکمش به من اعلام نشده است. به ‌هرحال در رابطه با پرونده‌ی اولیه‌شان حبس‌شان را تمام کردند و فعلاً بیرون هستند.

یعنی ممکن است ایشان با حکم جدید دوباره به زندان برگردند؟

ایشان پرونده‌ای دارند که اجازه بدهید فعلاً در مورد آن اظهار نظر نکنم و پیش‌بینی خاصی هم انجام ندهم‌. چون حکمش هنوز ابلاغ نشده است.

روناک صفارزاده با گذشت یک سال و نیم بازداشت موقت، هنوز در زندان به سر می‌برد

قبلاً کمپین بین‌المللی حقوق ‌بشر در ایران در مورد محاکمه خانم عبدی اعلام کرده بود که دستگیری هانا، به منظور ترساندن و دلسرد کردن بقیه فعالان حقوق ‌زنان بوده، آیا به‌ نظر شما این تأثیر را گذاشته است؟

گمان نمی‌کنم. این چنین تأثیری نگذاشته است.

روی خود خانم عبدی چطور؟

به هرحال زمانی که انسان از زندان بیرون می‌آید تا مدتی تحت تأثیر جو زندان است و باید یک مدت سپری شود تا بتواند در این مورد اظهار نظر کند ضمن این‌که وظیفه من به‌ طور کل اظهار نظر در مورد این مسأله نیست.

فعالان حقوق ‌زنان و بشر در ایران چگونه می‌توانند حد و مرز فعالیت‌های خودشان را معین کنند، یعنی خط قرمز کجا است وقتی حتی ممکن است بعضی از اشخاص به اسم بر‌اندازی نرم دستگیر شوند که حتی می‌تواند فقط شامل صحبت‌ کردن هم باشد؟

متأسفانه همین است که شما به طور تلویحی به آن اشاره کردید. علی‌الاصول زمانی که از یک وکیل می‌پرسند خط قرمز چیست؟ می‌گوید قوانین کیفری. به این معنی که هر فعلی که جرم محسوب باشد باید در قانون کیفری نوشته شده باشد و مابقی مشمول اصل اباهه است‌.

هر کاری انجام دهد غیر از افعالی را که در قوانین به عنوان جرم شناسایی کردند. منتها همین که فرمودید، عباراتی از قبیل براندازی نرم و این قبیل مسایل باعث می‌شود آن اعتماد به افعال مجرمانه مورد شک و ترس قرار بگیرد.

به عبارت دیگر نمی‌توانم بگویم انسان‌ها چگونه باید از حقوقی که به‌ عنوان موجود یا بشر از آن بهره‌مند هستند و جزء ذاتی انسان بودن آن‌ها است و سلب آن از آن‌ها به گونه‌ای است که انسان بودن آن‌ها را در معرض تردید قرار می‌دهد، بهره‌برداری کنند که در معرض اتهام قرار نگیرند.

در رأس این حقوق، اصل حاکمیت در سرنوشت اجتماعی خویش است. تبلور خارجی اصل حاکمیت در سرنوشت اجتماعی خویش، دموکراسی و حق رأی است. چنان‌چه این حق از انسان‌ها سلب شود انتساب واژه‌ی انسان را مورد تردید قرار می‌دهد.

بنابراین در واقع پاسخ روشنی به پرسش شما ندارم. فقط عرض کنم که تمام انسان‌ها باید از مقدار حقوق انسانی خود بهره‌مند باشند و استقرار این حقوق در جهان، چه در اروپا چه در سایر کشورهای آسیایی، از دریایی از خون گذشته است. این ویژگی این قبیل اوصاف است.

و این نوع مسایل چگونه در دفاعیات شما تأثیر می‌گذارد‌؟ یعنی وقتی آن خط قرمز مشخص نیست، چطور می‌توانید به ‌طرز مثبتی دفاع کنید؟

در واقع این فنون و روش‌هایی است که احیاناً فقط وکلایی که در ایران روی پرونده‌های مرتبط با فردی و آزادی‌های عمومی کار می‌کنند می‌توانند ادعا کنند که به این فنون و روش‌ها اشراف دارند.

مشابه روی لبه تیغ راه رفتن است. به‌ هر حال تلاش می‌کنم بتوانم کار خودم را ادامه دهم و باز هم تلاش می‌کنم به‌گونه‌ای عمل کنم که بتوانم کارم را ادامه دهم. همین و همین‌!!

توضیحی هم در مورد پرونده روناک صفارزاده بدهید که چطور هنوز حکمی برای ایشان صادر نشده است و کی قرار است صادر شود و چطور هنوز در زندان هستند؟

یکی از این مسایلی است که خلال این صحبت‌هایی که با شما داشتم خودش را نشان می‌دهد. فکر می‌کنم بیش از ۱۰ بار قرار بازداشت روناک تمدید شده است.

حدود یک سال و نیم است که در بازداشت موقت به سر می‌برد. امروز براساس زمانی که قبلاً برای من تعیین کردند ساعت یازده و نیم را به عنوان جلسه رسیدگی معین کردند و به‌ هر حال با توجه به وضعیت ایران آمدن از تهران تا سنندج به راحتی میسر نیست.

ولی هر وقت آمدم به ‌راحتی به من گفته‌اند که قاضی مأموریت است و بنابراین امروز هم جلسه رسیدگی ایشان برگزار نشد. این مسأله، مشکلات زیادی برای ما به‌ وجود می‌آورد.

از جمله این‌که اگر چنان‌چه در جلسه رسمی نهایی احراز شود که موکل من بی‌گناه است باید حکم برائت برای آن صادر شود و این‌که یک سال و نیم در بازداشت به ‌سر می‌برد مانع بزرگی در برابر صدور این حکم ایجاد می‌کند.

به عبارت دیگر هر وقت شخصی را یک سال و نیم در بازداشت موقت نگه می‌دارند، صدور حکم برائت در مورد این ‌دسته از متهمین خیلی سخت‌تر می‌شود.

تا وقتی که یک فرد با قرار وثیقه بیرون باشد و در خلال این‌که با قرار وثیقه بیرون است جلسات رسمی اتهامات او انجام گیرد، صدور حکم برائت راحت‌تر است. هنوز برای روناک حکم بدوی صادر نشده است و کماکان پرونده در دادگاه بدوی در جریان است.