نقض حقوق بشر زیر سایه المپیک

فرنگیس محبی

چهارشنبه‌ گذشته، مشعل المپیک بیست و نهمین دوره بازی‌های المپیک پس از ۱۲۹ روز، طولانی‌ترین مسیر در تاریخ حمل مشعل المپیک از المپیک ۱۹۳۶ برلین تا‌‌کنون را به مسافت ۱۳۷ هزار کیلومتر طی کرد و به پکن پایتخت چین رسید.

در پاسخ، رییس‌جمهوری چین هم به آقای بوش هشدار داد که در امور داخلی آن کشور دخالت نکند. سازمان حقوق بشری عفو بین‌الملل نیز که سال‌ها است نقض حقوق بشر در چین را دنبال و علیه آن فعالیت می‌کند در هفته گذشته با انتشار بیانیه‌ای بار دیگر وضع حقوق بشر در چین را به باد انتقاد گرفت. در این مورد با سامان ظریفی، رییس بخش آسیا در سازمان عفو بین‌الملل در لندن گفت و گو کردم.

حلقه‌های المپیک

در گزارش اخیر سازمان عفو بین‌الملل آمده که مقامات چین قولی را که هفت سال پیش در مورد بهبود وضع حقوق بشر در آن کشور برای برگزاری این بازی‌ها داده بودند شکستند و به اصلی‌ترین ارزش‌های المپیک خیانت کردند. اکنون بیشترین نگرانی این سازمان در چه مواردی از نقض حقوق بشر از سوی چین است؟

متاسفانه دیدیم که در چند ماه گذشته مقامات چینی در آمادگی برای شروع بازی‌های المپیک، کسانی را که از آن‌ها انتقاد می‌کردند و به‌عنوان دفاع از حقوق بشر یا دفاع از مردمی که خانه‌های‌شان را در پکن از دست داده بودند فعالیت داشتند، زندانی کردند‌ یا به‌‌صورت دیگری آن‌ها را خاموش کردند.

کاملاً بر‌خلاف قول مقامات چینی که بازی‌های المپیک برای چین باعث پیشرفت حقوق بشر خواهد شد، اما متاسفانه قبل از بازی‌های المپیک خفقان و فشار روی فعالین حقوق بشر در چین بیشتر شد.

ممکن است توضیح دهید چه ارزش‌هایی در المپیک مد نظر بود که در گزارش شما آمده بود؟

مساله‌ی اول این است که بازی‌های المپیک فقط یک مساله‌ی ورزشی نیستند. بلکه این بازی‌ها به این قصد به‌وجود آمده بودند که تمام دنیا را به هم نزدیک‌تر بکنند و سمبل آن هم پنج حلقه است که به هم وصل شده‌اند.

هر حلقه نماینده مردمی از گوشه و کنار دنیا است تا رابطه‌شان با هم بیشتر بشود و درواقع یکی از ارزش‌های اصلی المپیک احترام به حقوق بشر و بشریت است.

هفت سال پیش وقتی که مقامات المپیک بازی‌ها را به پکن اعطا کردند؛ مقامات المپیک و مقامات چینی گفتند که المپیک در چین باعث پیشرفت وضع حقوق بشر خواهد شد.

همان‌طور که در کره جنوبی بعد از المپیک، پیشرفت‌های بزرگی در احترام به حقوق بشر رخ داد، امید این بود که در چین هم همین را ببینیم.

شکی نیست که در چند سال گذشته از خیلی لحاظ احترام به حقوق بشر در چین تقویت شده و پیشرفت‌هایی را دیدیم.

اما‌ از طرف دیگر می‌بینیم که مقامات چینی آن‌قدر نگران هستند که کسی علیه آن‌ها حرفی نزند یا کسی انتقادی نکند که شروع به تحت فشار گذاشتن فعالین و خبرنگاران و وکلا کردند.

به‌خصوص در چند ماه گذشته عده‌ی زیادی از کسانی که دولت نگران بود که حرف بزنند، یا به زندان انداخته شدند و یا جازه ندارند که با جهان خارج تماس داشته باشند و درواقع در خانه‌شان زندانی‌اند.

آیا نباید این ایراد به کمیته بین‌المللی المپیک گرفته می‌شد که باید حافظ ارزش‌ها و ضامن اجرای آرمان‌های چندین ساله‌ی خودش باشد؟

در گفت و گوهایی که کمیته المپیک با سازمان عفو بین‌الملل در طول این چند سال داشته همیشه به ما گفته که مطمئن باشید به‌خاطر المپیک پیشرفت‌هایی در چین خواهیم دید و کمیته المپیک همیشه با دیپلماسی خاموش کار می‌کند.

یعنی به‌جای این‌که انتقادشان را در مطبوعات انجام بدهند، در پشت پرده با مقامات چینی در تماس هستند و پیشرفت‌هایی را از آن‌ها می‌خواهند و این حرفی است که کمیته المپیک در هفت سال گذشته چندین‌بار برای سازمان عفو بین‌الملل تکرار کرده است.

متاسفانه ما در چندین مورد دیدیم که کمیته المپیک این قول‌ها را به‌جایی نرساند. عده‌ی زیادی از مردم پکن به‌خاطر بازسازی و سازندگی مربوط به المپیک از خانه‌های خودشان به زور بیرون انداخته شدند. آقای یگوژوینگ، یکی از فعالین دفاع از حقوق مردم پکن است.

تنها گناه آقای ینگ این بود که از دولت درخواست اعتراض کرد و خواست یک تظاهرات راه بیندازد و به‌جای این‌که دولت این اجازه را به او بدهد او را به زندان انداختند و مقامات دولتی به خانواده‌ی آقای ینگ گفتند که تا بعد از المپیک در زندان می‌ماند.

این یکی از موضوعاتی بود که ما از کمیته المپیک درخواست کرده بودیم تا در این مورد با مقامات چینی صحبت بکنند و متاسفانه دیدیم که کمیته المپیک نتوانست کاری پیش ببرد.

استادیوم لانه پرنده

به موقعیت خبرنگاران چینی اشاره‌ای کردید، موقعیت خبرنگاران خارجی دیگر که در طول مدت بازی‌های المپیک درباره‌ی حقوق بشر گزارش می‌دهند؛ چگونه خواهد بود‌؟

از یک‌سو باید گفت که در بیست سال گذشته آزادی بیان و فعالیت خبرنگاران در چین واقعاً به جلو رفته، اما متاسفانه هنوز دولت چین به این‌که مورد انتقاد قرار بگیرد و یا خبرنگاران شک و تردیدی راجع به فعالیت دولت نشان بدهند حساسیت فوق‌العاده‌ای دارد و این مساله را هنوز در مورد خبرنگاران چینی به‌خصوص در دوران المپیک می‌بینیم.

یکی از قول‌هایی که دولت چین خیلی واضحانه به مردم چین و جهان داده بود این بود که خبرنگاران و به‌خصوص خبرنگاران خارجی در طول مدت المپیک می‌توانند با آزادی کامل در چین فعالیت بکنند و اخبار جمع بکنند و پخش بکنند.

متاسفانه در چند ماه گذشته ما شاهد چندین مورد بودیم که خبرنگاران خارجی و خبرنگاران چینی تحت فشار دولت قرار گرفتند.

یک مورد واقعاً تاسف‌بار مربوط به ایالت سیچوان چین است. چند ماه پیش که آن زلزله واقعاً دلخراش در ایالت سیچوان رخ داد و عده‌ی زیادی در آنجا کشته شدند، دولت چین به خبرنگاران چینی و خارجی اجازه کامل داد که خبر تهیه کنند و پخش کنند و دولت چین از این لحاظ بسیار تشویق شد.

متاسفانه در یکی دو ماه گذشته وقتی که مردم ایالت سیچوان از فعالیت دولت در‌رابطه با زلزله انتقاد کردند، بلافاصله دوباره فشار روی خبرنگاران شروع شد و خبرنگاران خارجی و چینی دوباره با مخالفت دولت روبه‌رو شدند.

حتی در چند مورد به زور از آنجا بیرون انداخته شدند. این کاملاً برخلاف قول‌هایی است که دولت چین به کمیته المپیک، به مردم چین و به جهان داده بود.

در خبرها آمده بود که مقامات چینی چندین سایت اینترنتی را هم مسدود کردند اما کمیته بین‌المللی المپیک بعداً آن را تکذیب کرد. آیا این صحت دارد؟

هفته‌ی گذشته خبرنگارانی که در مرکز خبری پکن فعالیت می‌کردند متوجه شدند که چندین سایت اینترنتی ازجمله سایت عفو بین‌الملل کار نمی‌کند.

عده‌ی زیادی از خبرنگاران از دولت چین انتقاد کردند و جواب اول دولت چین این بود که این خبرنگاران اصلاً احتیاجی به دسترسی به این سایت‌ها ندارند.

اما بعد از یک هفته دولت چین اجازه داد که در تمام چین مردم به سایت اصلی سازمان عفو بین‌الملل دسترسی داشته باشند و ما خوشحالیم که دولت چین حداقل از این لحاظ یک قدم به جلو برداشته است.

نمایش حروف چینی

آقای ظریفی فکر نمی‌کنید که با وجود همه‌ی این مسایل برگزاری بازی‌های المپیک در چین شاید در‌نهایت به نفع ارزش‌های حقوق بشر تمام شده باشد؛ چون از آغاز سفر مشعل به دور دنیا، نگاه جهان متوجه اوضاع حقوق بشر در چین شد، به‌طوری‌که کلیه‌ی سازمان‌های حقوق بشری دنیا تاکنون تا این حد موفق نبودند. برای مثال من اینجا چندین فیلم مستند دیدم که باوجود سانسور، عمق مطلب را می‌رساند.

امید سازمان عفو بین‌الملل برای بازی‌ها در چین این است که واقعاً یک میراث خوبی برای چین بگذارند و دولت چین بداند که نباید ترسی داشته باشد و می‌تواند اجازه بدهد که خبرنگارها با آزادی فعالیت بکنند.

اگر از دولت انتقادی هم می‌شود برای دولت خطری ندارد و احترام به حقوق بشر از لحاظ سیاسی نباید برای دولت مساله‌ای باشد. امید ما این است که این میراث بازی‌های المپیک در چین باشد.

نگرانی ما این است که دولت چین با حساسیت فوق‌العاده در‌ مقابله با نیروهای داخلی فعالیت کرده و به هر‌گونه انتقادی عکس‌العمل نشان داده است.

ما امید داریم که در طول مدت المپیک، دولت زندانیان سیاسی را که تعداد زیادی هم هستند آزاد کند و به خبرنگاران چینی و خارجی اجازه بدهد که با آزادی بیشتر فعالیت بکنند.

و امیدواریم بازی‌های المپیک نشان‌دهنده‌ی این باشد که دولت چین دیگر احتیاجی به این‌که مانند یک دولت انقلاب‌زده‌ی ترسناک رفتار کند ندارد. دولت چین می‌تواند به‌‌عنوان یک عضو عادی جامعه‌ی بین‌المللی باشد و احترام به حقوق بشر را در داخل و خارج چین قبول بکند و دیگر برای احترام به حقوق بشر مانعی نبیند.