«مواضع اروپا هرگز این قدر به آمریکا نزدیک نبوده است»

فرنگیس محبی

جرج بوش، رییس‌جمهوری آمریکا در آخرین مرحله‌ی سفرش به لندن رسید و با گوردون براون، نخست‌‌وزیر انگلیس دیدار کرد. ایالات متحده و بریتانیا منافع مشترکی دارند؛ از جمله درعراق نیروهای نظامی دو کشور مدت‌هاست حضور دارند.

درباره مسایل مورد مذاکره آقای جرج بوش و گوردون براون، از دکتر مهرداد خوانساری، تحلیل‌گر مرکز مطالعات ایران و عرب پرسیدم با توجه به این هشدار جرج بوش، خروج احتمالی نیروهای بریتانیایی از عراق تا چه حد می‌تواند تلاش‌های نیروهای دو کشور در بازگرداندن امنیت به عراق، مبارزه با القاعده و کاهش درگیری‌های داخلی را با ناکامی مواجه کند.

گوردون براون، نخست‌ویر بریتانیا و جرج بوش، رییس‌جمهور آمریکا در خانه نخست‌وزیر بریتانیا

من تصور نمی‌کنم که آقای بوش چنین هشداری را به گوردون براون داده باشد. این مسأله مربوط به تعیین جدول خروج نیروهای بریتانیایی از عراق، چیزی است که بیشتر در مطبوعات بوده است. حتی وزیر خارجه بریتانیا روز گذشته در تلویزیون به طور علنی اعلام کرد که تا مأموریت‌ نیروهای انگلیسی در جنوب عراق تمام نشود، این نیروها از عراق بیرون کشیده نمی‌شوند.

این‌ها فکر می‌کردند که ممکن باشد که این مأموریت زودتر تمام بشود؛ ولی به نظر من کوچک‌ترین تفاوتی بین سیاست بوش و براون در ارتباط با این موضوع وجود ندارد و بی‌شک این یکی از مسایلی است که در میان موضوع‌های مختلفی که میان آن‌ها مورد بحث قرار خواهد گرفت، قرار دارد. ولی اختلاف نظری به عقیده‌ی من اصلا وجود ندارد.

البته همان طور که می‌دانید، گوردون براون تحت فشار سیاسی داخلی گفته شده است که قصد دارد روزهای مشخصی را برای خروج تدریجی نیروهای بریتانیا از عراق مشخص بکند. آقای بوش هم در مصاحبه‌ای که روز یکشنبه با هفته‌نامه آبزرور (Observer) داشتند، صریحاً گفتند که با زمان تعیین‌شده برای خروج نیروها از الان کاملاً مخالفند. این نشانه‌ی اختلاف نظر این دو بر سر موضوع است؟

مفاد آن (مصاحبه) را گویا مقامات آمریکایی تأیید نکردند. ببینید، موقعی که آقای بلر از مقام نخست‌وزیری استعفا داد، یکی از خواسته‌های دولت براون این بود که زمان خروج نیروهای انگلیسی را از عراق مشخص کند.

ولی مسأله‌ی مهمی که وجود دارد و در اصل می‌شود گفت در ارتباط با این مسأله باید تعیین‌کننده قلمداد بشود، این است که تا زمانی که نیروهای عراقی در جنوب عراق به طور کامل جایگزین نیروهای انگلیسی نشوند، موقعی که مأموریت آموزشی نیروهای بریتانیایی برای نیروهای عراقی به پایان نرسد، نیروهای انگلیسی از آن‌جا خارج نمی‌شوند و این نکته‌ای است که دولت براون چندین بار در طول سال گذشته متذکر شده است و حتی تاریخ خروج نیروهای خودش را هم به عقب انداخته است.

لذا من تصور نمی‌کنم که این موضوع مهمی در ارتباط با مسایل موجود میان بریتانیا و آمریکا محسوب بشود. به خصوص این که هر دو حساس بودن شرایط کنونی را مد نظر دارند و می‌دانند که یک حرکت عجولانه، چگونه می‌تواند تمام دستاوردهای یک سال و نیم گذشته را به باد بدهد.

از این موضوع که بگذریم، به نظر می‌آید آمریکا و بریتانیا درباره‌ی مقابله با طرح‌های هسته‌ای ایران اختلافی ندارند. آقای بوش هم، همان طور که می‌دانید، توانسته است بریتانیا و دیگر متحدان اروپایی‌اش را متقاعد به سخت‌گیری‌های بیشتری با ایران بکند. به نظر شما اجرای تحریم‌های شدیدتر علیه ایران، با توجه به این که روسیه و چین ممکن است با به کار بردن و شدیدتر کردن این شیوه‌ها علیه ایران موافقت نکنند، تأثیری هم خواهد داشت؟

این سؤال بسیار خوبی است و پاسخ دادن به آن خیلی مشکل است. به عقیده‌ی من، آن نکته‌ای که باید امروز به آن توجه بکنیم و یکی از مسایل فوق‌العاده جالب است، این است که علی‌رغم انتقاداتی که از آقای بوش در سراسر دنیا و به ویژه در خود آمریکا می‌شود، مواضع سیاسی دولت‌های مهم اروپایی، هرگز در سال‌های اخیر به نزدیکی حالا با دولت آمریکا و دولت بوش نبوده است.

همان طور که خودتان گفتید، مواضع بریتانیا و آمریکا در ارتباط با مسأله‌ی اتمی ایران یک موضع مشترک است. روز دوشنبه آقای سولانا در تهران، آن بسته‌ی پیشنهادی جامعه‌ی اروپا و آمریکا را به مقامات ایرانی دادند. بدیهی است که اگر ایران این طرح را نپذیرد، و آن طور که بوی‌اش می‌آید این طرح را نخواهد پذیرفت، ضمن این که پاسخ منفی علنی را سعی می‌کند هر چه دیرتر بدهد، ولی اگر این طرح را نپذیرند، دو راه حل باقی می‌ماند.

یک این‌که اقدام بلافاصله برای تصویب قطعنامه‌ی چهارم صورت می‌گیرد که در آن صورت همان طور که شما الان اشاره کردید، ممکن است روسیه و چین نخواهند در این مرحله تحریم‌های شدیدتری را علیه ایران اعمال بکنند.

ولی مسأله‌ی مهم‌تر این است که به نظر من یکی از دست‌آوردهای سفر آقای بوش به اروپا در این چند روز گذشته این بوده است که اگر روسیه و چین نخواهند مستقیما وارد مراحل شدیدتر تحریم بشوند، کشورهای اروپایی به تنهایی این تحریم‌ها را اعمال می‌کنند.

به نظر من این تحریم‌ها تا به حال در ایران مؤثر بوده است. یعنی مؤثر به این معنا نبوده که حکومت را از آن سیاستی که دارد، وادارد؛ ولی از این لحاظ مؤثر بوده که اثرات آن در اقتصاد مملکت توانسته است اثر بگذارد و به خصوص اثر فوق‌العاده ناجوری در بخش خصوصی اقتصاد مملکت ما داشته است.

به طور کلی به نظر شما جرج بوش در آخرین سفر اروپایی‌اش در دوران پایانی ریاست جمهوری‌اش تا چه حد فکر می‌کنید در زمینه‌ی همراه ‌کردن رهبران اروپایی در مورد عراق و ایران موفق بوده است؟

اگر مسأله‌ی دولت‌ها را از مردم عادی جدا بکنیم، به نظر من سفر بوش، سفر موفقیت‌آمیزی بوده است. به خاطر این که هم‌سویی بسیار زیادی بین دولت‌های موجود در ایتالیا، آلمان، فرانسه و بریتانیا با طرز تفکر دولت بوش امروز وجود دارد و این دولت‌ها (نیز) روی ‌کار هستند. این‌ها چشم‌اندازشان در ارتباط با ایران یکی است. خطر اتمی ایران مسأله‌ای است که همه‌ی آن‌ها تأیید می‌کنند.

این را باید مد نظر داشت که علی‌رغم تمام انتقادات که از سیاست خارجی آمریکا می‌شود، که بسیاری از آن‌ها نیز درست است، ولی یک دست‌آورد عمده سیاست خارجی آمریکا داشته است و آن این بوده که کشورهای اروپایی، حتی چین و روسیه هم که سیاست‌های ویژه‌ی خودشان را در ارتباط با ایران دارند، همه و همه متفق‌اند که ایران نباید اتمی بشود یا به سلاح‌های اتمی دست پیدا بکند و سیاست‌های ویژه‌ی آن‌ها در اصل زیر چتر این موضوع قرار گرفته است و تا زمانی که این موضوع به نحو احسن حل نشده، آن‌ها نمی‌توانند آن سیاست‌ها و آن ارتباطاتی را که خواست خودشان است، پیاده کنند. این در ارتباط با ایران است.

در ارتباط با عراق هم از زمانی که اقدامات شدیدتر ارتش آمریکا و اعزام نفرات بیشتر برای حفظ امنیت در عراق آغاز شده است، می‌بینیم که وضعیت عراق رو به بهبود است و علی‌رغم انتقاداتی که قبلاً از آمریکا و روش آمریکا می‌شد، امروز این تفاهم و توافق وجود دارد که سیاست‌هایی که در عراق در یک سال و نیم گذشته پیاده شده، باعث ایجاد امنیت بیشتر شده است و بدین لحاظ همه علاقه‌مندند که این وضع موجود را حفظ کنند و نگذارند که با یک سلسله مسایل و تدابیر حساب‌نشده، شرایط به آن وضع ناجور قبلی برگردد و مسأله‌ی امنیت بخواهد با موانعی از قبیل ناآرامی‌هایی که قبلا وجود داشت، روبه‌رو بشود.