Feb 2007

تورم‌زدگی

تورم داریم تا تورم. تورمهایی هستند که می‌آیند و می‌روند و تأثیر چندانی بر روان ملت به جا نمی‌گذارند. اما نوعی تورم وجود دارد که شاخص آن دوره‌ای است که می‌توانیم آن را دوره‌ی تورمی بنامیم. هر چه در این دوره‌ واقع است، تورمی است. فقط پول نیست که بی‌اعتبار می‌شود، ارزشهای اندیشه و رفتار نیز بی‌اعتبار شوند.

دوره‌ بادکردنِ همه ارزشها

در زندگی ملتها دوره‌هایی وجود دارند که می‌شود دوره‌های تورمی‌شان نامید. در پهنه اقتصاد قدمت تورم به قدمت سرمایه است. هیچ اقتصادی بدون تورم نیست. منظور از دوره‌ی تورمی اما این تورمهایی نیست که می‌آیند ومی‌روند و بالا و پایین دارند. دوره‌ی تورمی دوره‌ی بادکردن همه ارزشهاست.

روانشناسی پول

این بخش و دو بخش آینده‌ی "اندیشه‌ی انتقادی" به روانشناسی تورم بر اساس کتاب "توده و قدرت" الیاس کانتی اختصاص دارند. هدف جلب توجه به ادراک رابطه‌ی تورم اقتصادی و تورم معنایی است. بحران معناشناختی در ایران امروز البته تنها به اقتصاد برنمی‌گردد. در توضیح آن ما به مبحثی به نام اقتصاد سیاسی دین نیاز داریم که اقتصاد سیاسی یکی از ارکان آن است. آغاز این مبحث معرفی دین به‌عنوان سرمایه‌ی نمادین است. طبعا یکی از موضوع‌های مهم این بررسی، تورم این سرمایه خواهد بود. تورم معنایی در ایران با شکل و شمایل امروزینش اساسا به تورم سرمایه‌ی نمادینی به نام دین برمی‌گردد.

کاریکاتورهای مقدس

در ایران یک دولت نفتی دینی تمام توان خود را در خدمت تولید ابتذال مقدس گذاشته، از مکانیسم‌های مدرن برای تولید انبوه شمایلها بهره گرفته و در عین حال انتظار دارد که ساخته‌هایش با همان خضوع و خشوع سنتی مواجه شوند. چون چنین نمی‌شود، بر تأکیدها و بر شدت امر و نهی‌های خود می‌افزاید. تولید را بالا می‌برد تا جامعه زیر توده‌ی شمایلها خفه شود.

آسیب‌شناسی نشانه‌ها

رژیم اسلامی ایران نمونه‌های بارزی از یک روند نشانه‌ای بیمار به دست می‌دهد. لفظ "آمریکا" را در نظر گیرید. این نشانه در رژیم اضطراب ایجاد می‌کند. هم می‌خواهد به سوی آن رود و هم می‌ترسد به سوی آن رود. نظامِ نشانه‌ای آن به سختی می‌تواند خود را تصحیح کند، به سختی می‌تواند خود را گسترش دهد و از نشانه‌های بیشتری برای درک جهان بهره گیرد. ورود یک نشانه، مجموعه‌ای از نشانه‌های دیگر را بحرانی می‌کند. رژیم را مجموعه‌ای از نشانه‌های اضطراب‌انگیز در محاصره‌ی خود گرفته است.

نشانه‌های غلط‌ انداز

اگر جاده‌ای به یک دره منتهی شود، این انتظار را داریم که علامتی وجود داشته باشد که به ما در این مورد هشدار دهد. اما اگر علامتی در مسیر باشد که جاده‌ی ممتدی را برساند و حتا بگوید که ما مجازیم یا بایستی بر سرعتمان بیفزاییم، چه می‌شود؟ به احتمال بسیار به دره خواهیم افتاد. این نشانه غلط‌افکن است، چون ما را به دره می‌افکند. از این گونه نشانه‌ها بسیارند. فرهنگ پر است از نشانه‌های غلط‌افکن و غلط‌انداز.

سربرآوردن اسطوره‌ها

هرگونه واگشت در فرهنگ با تقویت بینش اسطوره‌ای همراه است. اسطوره‌ها نمی‌میرند. اگر انرژی اسطوری هدایت نشود و مثلا در هنر جلوه نیابد، اگر فرهنگ بر آن مهار نزند، ممکن است بتوفد و جهان انسانی را ویران کند.