بزرگداشت موراویا، رمان‌نویس ضد فاشیسم

سعید شکیبا

شصت و پنجمین شب از نشست‌های مجله بخارا با همكاری مركز هنر پژوهی نقش جهان و كتاب خورشید به «آلبرتو موراویا» نویسنده برجسته ایتالیایی اختصاص داشت. اهمیت موراویا در تاریخ ادبیات قرن بیستم ایتالیا بیش از هر چیز به واسطه روایت او از مسائل اجتماعی، تجسم فساد اخلاقی، ناكامی‌های اجتماعی و عاطفی و سختی‌های دوران حكومت فاشیسم است.

موراویا برای نیل به این منظور از سبك‌های مختلف داستان‌نویسی سود می‌جست، موضوعات آثار او اغلب پیرامون جنسیت، بیگانگی و وجودگرایی است و معروف‌ترین اثر او رمان ضدفاشیستی دنباله‌رو است.
در این مراسم علی دهباشی، روبرتو توسکانو، رضا قیصریه و آنتونیا شرکاء به سخنرانی پرداختند. برنامه‌ی این هفته‌ی رادیو همایش به این نشست اختصاص دارد.

این برنامه را از اینجا دریافت کنید. (مدت: 1 ساعت)

علی دهباشی، مدیر مجله‌ی بخارا در ابتدای این نشست گفت: آلبرتو موراویا كه نام اصلی‌اش آلبرتو پینكرله بود در 28 نوامبر 1907 در خانواده‌ای ثروتمند در رم به دنیا آمد. موراویا یكی از رمان‌نویسان برجسته‌ی ایتالیا در قرن بیستم است كه در رمان‌هایش به بیگانگی اجتماعی، آشفتگی‌های روحی و عاطفی در جهان مدرن، فساد اخلاقی و اگزیستانسیالیسم می‌پردازد. موراویا با رمان ضد فاشیست خود با عنوان «دنباله رو» به شهرتی جهانی دست یافت و همین رمان برناردو برتولچی، فیلمساز نام آور ایتالیایی را بر آن داشت تا فیلمی با همین عنوان بسازد.

علی دهباشی|عکس‌‌ از سعید شکیبا

دهباشی در ادامه به برخی آثار موراویا اشاره کرد: «دنباله رو، صورتك، بی‌تفاوت‌ها، زندگی زیبا، فریب، بازی پنهانی، مجموعه داستان معشوق بینوا، زنی از رم، نافرمانی، عشق زناشویی».

پس از سخنان دهباشی روبرتو توسكانا سفیر ایتالیا در ایران ضمن توصیف اولین رمان موراویا گفت: «در سال 1929 بر اساس سرمایه‌گذاری نویسنده اولین رمان او به چاپ می‌رسد و بسیار مورد توجه علاقه‌مندان به ادبیات قرار می‌گیرد. نام این رمان «بی‌تفاوت‌ها» است. این رمان به زندگی یك خانواده متوسط ایتالیایی می‌پردازد كه به علت فساد اخلاقی و اجتماعی سقوط می‌كند. ماریا نام مادر این خانواده است كه صرفاٌ به ظواهر و پول اهمیت می‌دهد و در فساد اخلاقی غوطه می‌خورد. فرزند دختر خانواده كه كلارا نام دارد از این شرایط خسته شده و آماده است تا به سوی هر زندگی دیگری كشانده شود كه سوای این زندگی باشد. میكل پسر خانواده فقط به خیال پردازی می‌پردازد تا با این خیال‌بافی‌ها به چیزهایی دست یابد كه در عالم واقعیت وجود ندارد. لئو معشوق مادر این خانواده وارد زندگی آنها می‌شود. او كه فردی است سودجو در پی سوء استفاده از امكانات آنان است.»

پوستر مراسم

در ادامه توسكانو با خواندن بخشی از این رمان حاضرین را با نثر و شیوه نگارش موراویا را آشنا كرد و سپس افزود: «از ویژگی های رمان موراویا این است كه فقط به توصیف یك خانواده نمی‌پردازد بلكه در پی بررسی این شرایط در سطح جامعه برمی‌آید. این نبود ارزش‌های شخصیتی در شخصیت‌های رمان در حقیقت كاهش‌دهنده شخصیت‌هاست. سوژه‌های موراویا از میان مضمون‌های پیرامونی و زندگی جاری انتخاب می‌شوند. این بی‌تفاوتی دیگران، بی‌تفاوتی اخلاقی كه به آنها پرداخته می‌شود كه نشان‌دهنده فرومایگی افراد داستان است پاسخی بود در برابر شكست‌های روزمره جهان واقعی و می‌توانیم اینگونه تعبیر كنیم كه فساد اخلاقی حاصل شیفتگی‌های درونی این افراد بوده كه در زندگی به آن دست نیافته و سركوفته شده بودند.

روبرتو توسکانو، سفیر ایتالیا در ایران

در ادامه‌ی این نشست رضا قیصریه مترجم آثار موراویا به توصیف شخصیت نویسنده و ویژگی آثارش پرداخت.
پس از آن بیتا رهاوی بخش‌هایی از یادداشت‌های موراویا که به گفته‌ی علی دهباشی «بخشی از اندیشه‌های اجتماعی موراویا به عنوان یک نویسنده در حوزه‌ی تفکراتش نسبت به مسائلی که در جهان عصر خودش اتفاق می‌افتد» بود را برای حضار قرائت کرد.

در پایان این نشست، آنتونیا شرکا، منتقد سینمایی و ادبی موراویا را نویسنده‌ی چند وجهی قرن بیستم ایتالیا توصیف کرد و وی را در سه مقام منتقد سینمایی، فیلمنامه‌نویس و در مقام نویسنده‌ای که بیشترین اقتباس‌های سینما از آثار او شده بررسی کرد.