شرح و بررسی داستان سیاوش

سعید شکیبا

عصر روز چهارشنبه، بیست و چهارم بهمن‌ماه، به پاس هزار و صدمین سال تولد فرودسی، سومین دور از مجموعه درس‌گفتارهایی درباره‌ی فردوسی با موضوع شرح و بررسی داستان سیاوش در شهر کتاب مرکزی برگزار شد.
در این مراسم که با حضور علاقه‌مندان ادبیات برگزار شد، دکتر قدمعلی سرامی به سخنرانی پرداخت.

دکتر قدمعلي سرامي،‌ شاهنامه شناس و نویسنده‌ي کتاب از زنگ گل تا رنج خار است که به ریخت شناسی قصه‌های شاهنامه می‌پردازد.

مدت زمان این همایش، یک ساعت است.

سیاوش یا سیاووش یا سیاوخش (صورت پهلوی آن هم سیاوخش است) از شخصیتهای معصوم شاهنامه و فرزند پهلوان و برومند کاووس است. صورت اوستایی این نام سیاورشن به معنی دارندهٔ حیوان (اسب) نر سیاه است. در شاهنامه نیز اسب سیاوش با صفت شبرنگ (به رنگ شب = سیاه) آمده است.

سیاوش شاهزاده ایرانی است که ناجوانمردانه کشته میشود و رستم انتقام او را از تورانیان میگیرد. سیاوش در آتش کیکاووسی نمیسوزد و پاکی خود را در مقابل نیرنگ های سودابه نشان میدهد.

کنون ای سخن گوی بیدار مغز/ یکی داستانی بیرای نغز
سخن چون برابر شود با خرد/ روان سراینده رامش برد

کسی را که اندیشه ناخوش بود/ بدان ناخوشی رای اوگش بود

همی خویشتن را چلیپا کند/ به پیش خردمند رسوا کند

ولیکن نبیند کس آهوی خویش/ ترا روشن آید همه خوی خویش

اگر داد باید که ماند بجای/ بیرای ازین پس بدانا نمای

چو دانا پسندد پسندیده گشت/ به جوی تو در آب چون دیده گشت

زگفتار دهقان کنون داستان/ تو برخوان و برگوی با راستان

کهن گشته این داستانها ز من/ همی نو شود بر سر انجمن

اگر زندگانی بود دیریاز / برین وین خرم بمانم دراز

قدمعلی سرامی

در داستان سیاوش، تداخل تراژدی با حماسه و ماجرای شهادت که نوعی حماسه منفی است از بابت وجه نهادین و ساختار بیان عاطفی با فراز و فرودهای بسیار، استعارات و تشبیهات زیاد از آسان‌یاب بودن این داستان می‌کاهد و زمینه شرح را فراهم می‌آورد.

این داستان در حقیقت، منشاء بخش وسیعی از کردارهای آتی حماسی است که این بخش شکل‌دهنده شخصیت‌های داستانهای قبل و بعد است. بسیاری از افراد و قهرمانان شاهنامه پیش از ایفای نقش در ماجرای سیاوش به درستی قابل دریافت نیستند. بر اثر وقایع داستان سیاوش ضعفها و قوتها نموده می‌شود و در نهایت بلوغ شخصیتی بسیاری از اشخاص داستانی و پهلوانی فرا میرسد.

گفتنی‌ست این درس‌گفتارها در تاریخ‌های اول، هشتم و پانزدهم اسفندماه در شهرکتاب ادامه خواهد یافت.