بزرگداشت ملک‌الشعرای بهار

سعید شکیبا

بررسی آثار ملک‌الشعرای بهار، موضوع این برنامه‌ی رادیو همایش است. بزرگداشتی که به پاس یک‌صد و بیستمین سالگرد تولد وی برگزار شد و سخنرانان، در مورد وجوه گوناگون شخصیت و آثار ملک‌الشعرای بهار به سخنرانی پرداختند.

در این برنامه سخنان محمد علی سپانلو با عنوان «میراث شاعری بهار» و سخنان کامیار عابدی با عنوان «بهار، شاعر انقلابی» را خواهیم شنید. پیام دکتر محمدامین ریاحی که به علت بیماری نتوانست در مراسم حضور پیدا کند از دیگر بخش‌های این همایش است.

بخش نخست همایش بزگداشت ملک‌الشعرای بهار را از اینجا بشنوید. (طول برنامه: 1 ساعت)

سال‌شمار زندگی بهار:
1263: در شهر مشهد در محله سرشو، متولد شد.

1272: در ده سالگى سرودن شعر را آغاز كرد.

1279: در مشهد تحصیلات خود را در محضر ادیب نیشابورى (میرزا عبدالجواد) دنبال كرد.

1282: پدرش (ملك الشعراى صبورى) وفات یافت.

1282: در 19 سالگى به مقام ملك الشعرایى رسید.

1284: در بیست سالگى وارد امور سیاسى شد و جزء مشروطه خواهان خراسان قرار گرفت.

1284: اشعار سیاسى او در روزنامه نیمه مخفى خراسان، بدون امضاء یا با امضاء م ـ ب به چاپ رسید كه مورد توجه بسیار قرار گرفت.

1286: مثنوى «اندرز به شاه» را خطاب به محمّدعلى شاه سرود، بدین مطلع: پادشها چشم خرد باز كن / فكر سرانجام زآغاز كن

1288: براى اولین بار در راه تشكیل حزب دموكرات در مشهد با حیدرخان عمو اوغلى ملاقات كرد.

1288: پنجشنبه بیست و یكم میزان (مهر) نخستین شماره روزنامه نوبهار را كه ارگان حزب دموكرات مشهد بود در شهر مشهد منتشر كرد.

1289: قصیده معروف «سوى لندن گذر اى پیك نسیم سحرى» را خطاب به وزیر خارجه انگلستان (سر ادوارد گرى) سرود.

1288: عضویت كمیته ایالتى حزب دموكرات خراسان را پذیرفت.

1288: با نطقى كه در اولین جلسه حزب دموكرات، در مسجد گوهرشاد ایراد كرد، شهر مشهد را تكان داد و كینیاز دابیژا (جنرال كنسول دولت تزارى) را به وحشت انداخت.

1288: با روزنامه مخفى خراسان (به مدیریت سیدحسن اردبیلى) همكارى كرد، و مقالات او بدون امضاء در آن روزنامه به چاپ رسید. كاهى هم مقالات و اشعار او با امضاء م ـ ب به چاپ مى رسید.

1290: به دستور وثوق الدوله وزیر خارجه وقت روزنامه نوبهار پس از یكسال نشر در مشهد توقیف شد.

1290: «قصیده بوى خون اى باد از طوس سوى یثرب بر» را در واقعه بمباران مسجد گوهرشاد و گنبد مطهر حضرت امام رضا (ع) ـ كه از طرف روس هاى تزارى به توپ بسته شد ـ سرود.

1290: دوشنبه 4 قوس ـ (آذر ماه) روزنامه تازه بهار را در مشهد منتشر كرد كه بیش از 9 شماره انتشار نیافت، و به دستور كینیاز دابیژا به دنبال نوبهار توقیف شد.

1290: به همراه نه نفر از دوستانش كه اعضاى كمیته حزب دموكرات ایران بودند، بنا به دستور كینیاز دابیژا از مشهد به تهران تبعید شد و در میان راه دزدان اموال او را به غارت بردند.

1292: ـ 14 جدى ـ (دى ماه) دوره دوم نوبهار را در شهر مشهد منتشر كرد.

1292: از طرف مردم كلات، سرخس و درگز به نمایندگى دوره سوم مجلس شوراى ملى انتخاب شد.

1293 : 14 قوس، (آذر) دوره سوم نوبهار را در تهران منتشر كرد.

1294: اسد ـ (مرداد ماه) بخشى از تاریخ سیاسى افغانستان را نوشت، و در روزنامه نوبهار، سال چهارم از شماره 61 به بعد منتشر كرد.

1294: در كابینه محمّدولى خان، سپهدار اعظم، به بجنورد تبعید شد و شش ماه در حالت تبعید به سر برد.

1296: سال ششم نوبهار را در تهران منتشر كرد.

1297: 1 ثور ـ (اردیبهشت) نخستین شماره مجله دانشكده را در تهران منتشر كرد كه یك سال دوام یافت.

1297: قصیده معروف «بث الشكوى» را به مطلع: «تابر زبرِ رى است جولانم» به مناسبت توقیف روزنامه نوبهار سرود.

1297: رمان نیرنگ سیاه یا كنیزان سفید را نوشت و در روزنامه ایران كه در آن زمان مدیریت آن با برادرش (محمّد ملك زاده) بود منتشر كرد.

1298: 23 حوت ـ (اسفند) نخستین شماره روزنامه یومیه نیمه رسمى ایران به مدیریت او انتشار یافت. كه مدت دو سال (تا سوم اسفند 1299) دوام یافت.

1299: در كابینه سیدضیاءالدین طباطبایى، در كودتا مدت سه ماه در شمیران تحت نظر بود.

1299: قصیده «هیجان روح» را به مطلع: «اى خامه دو تا شو و به خط مگذر» سرود.

1300: تا اوایل سال 1305 شمسى مدتى با جمعى دیگر از فضلاى ایران در محضر درس هرتسفلد، دانشمند آلمانى، براى فرا گرفتن زبان پهلوى حاضر شد.

1300: در مجلس چهارم از طرف مردم بجنورد به نمایندگى انتخاب گردید.

1301: تاریخچه اكثریت در مجلس چهارم را نوشت، كه قسمتى از آن را در روزنامه نوبهار هفتگى چاپ و به علتى از چاپ بقیه خوددارى كرد.

1302: مثنوى جمهورى نامه را سرود. این مثنوى، اولین بار در روزنامه قرن بیستم به نام میزاده عشقى به چاپ رسید.

1305: در مجلس ششم به نمایندگى مردم تهران انتخاب شد.

1309: مثنوى مستزاد خود را خطاب به صادق سرمد سرود، كه در آن، شیوه و سبك شعراى گذشته و معاصر خود را معلوم كرد.

1312: اندرزهاى «آزر باد ما را اسفندان» را از پهلوى به پارسى برگردانید و به نظم كشید.

1312: شاهنامه گشتاب یا یادگار زریران را از پهلوى به فارسى برگردانید.

1312: شرح احوال فردوسى را بر مبناى شاهنامه به رشته تحریر در آورد.

1313: رساله زندگى مانى را تألیف كرد.

1315: فروردین ماه مطابق ذیحجه 1354 هـ . ق/ مارس 1936 م، سفرى كوتاه به عزم گردش به طرف مازندران و گیلان رفت، كه ره آورد سفرش قصیده زیباى «سپیدرود» بود به این مطلع: هنگام فرودین كه رساند ز ما درود/ بر مرغزار دیلم و طرف سپیدرود

1316: دوره دكتراى ادبیات فارسى در دانشگاه تهران افتتاح شد و بهار عهده دار تدریس بعضى از دروس آن گردید.

1321: 3 اسفند ماه روزنامه نوبهار را بار دیگر در تهران منتشر كرد، كه پس از انتشار 102 شماره 1322: رساله اى زیر عنوان «در آرزوى مساوات» را نوشت كه در چند شماره نوبهار به طبع رسید.

1323: جلد اول تاریخ احزاب سیاسى یا انقراض قاجاریه را كه در سال 22 ـ 1321 تألیف كرده بود، چاپ و منتشر كرد.

1324: ریاست نخستین كنگره نویسندگان ایران را كه از طرف انجمن روابط فرهنگى ایران با اتحاد جماهیر شوروى تشكیل شده بود به عهده گرفت.

1329: «جمعیت ایرانى هواداران صلح» را در تهران تشكیل داد.

1330: روز اول اردیبهشت، مطابق 15 ماه رجب 1370 هـ . ق/ 21 آوریل 1951 م، ساعت 8 صبح، در خانه خود در خیابان ملك الشعراى بهار، خیابان تخت جمشید بدرود زندگى گفت.

1330: دوم اردیبهشت ماه، مطابق 16 ماه رجب 1370 هـ . ق 22 آوریل 1951 م، بعد از ظهر جنازه او را از مسجد سپهسالار تا چهارراه مخبرالدوله، بر سر دست بردند. و ساعت 4 بعدازظهر همان روز او را در شمیران در باغ آرامگاه ظهیرالدوله، به خاك سپردند.

منبع: مجله بخارا