صدای خاتمی و احمدی‌نژاد در آمریکا

آزاده اسدی

صدای محمود احمدی‏نژاد، به عنوان رییس جمهور ایران، امسال در مجمع عمومی سازمان ملل، صدای کسی بود که این روزها به خاطر چاپ یک کتاب در آمریکا مورد توجه قرار گرفته است، هومان مجد، ۵۱ ساله و متولد تهران است، ولی از هشت ماهگی در آمریکا ( و مدت کوتاهی در بریتانیا) زندگی کرده است.

هومان مجد سال‏های زیادی را در زمینه‏ موسیقی و فیلم کار کرده. او مقیم نیویورک است و سال‏ها قبل معاون شرکت موسیقی «آیلند ریکوردز» و رییس بخش موسیقی شرکت «پام پیکچرز» بوده و با گروه‏های موسیقی، مثل «U2» همکاری کرده است: «تقریباً سال ۲۰۰۰ـ ۱۹۹۹ بود که کار موزیک را رها کردم. وضع کار موسیقی در آمریکا به خاطر اینترنت و حقوق کپی‌رایت خراب شد و تصمیم گرفتم به نویسندگی که از کودکی شروع کرده بودم، برگردم.»

او تهیه‏کننده‏ چند فیلم سینمایی بوده، اما مدت‏هاست همه ‏این‏ها را کنار گذاشته و فقط می‏نویسد. مجد سال‏هاست که در مطبوعات آمریکایی مثل نیویورک تایمز، نیویورک آبزرور و نیویورکر، در مورد ایران و تجربیاتش از زندگی شخصی و اجتماعی یک ایرانی در تهران و شهرهای دیگر می‏نویسد.

او تلاش می‌کند تقریباً مداوم به ایران سفر ‏کند تا تصویری را نشان دهد که نسبت به تصویر بسیاری از رسانه‏های غربی از ایران، واقعی و ملموس‏تر باشد.

هومان مجد که مترجم و مشاور محمد خاتمی، رییس جمهور پیشین ایران در آمریکا برای سخنرانی در برنامه‌های مختلف و رسمی بوده، حالا همین کار را برای محمود احمدی‏نژاد انجام می‌دهد.

آخرین سفر آقای احمدی‏نژاد، رییس جمهور ایران از دید هومان مجد، به عنوان یک روزنامه‏نگار که نقش مترجم او را هم بر عهده داشته کمی متفاوت‏تر از بقیه بوده است:
«این سوال در ذهن آمریکایی‌ها هست که چرا آقای احمدی‏نژاد از ابتدای ریاست جمهوری، هر سال به این‏جا می‏آید؟ روسای جمهور ایران بعد از انقلاب، به این شکل منظم هر سال برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل نمی‌آمدند. آقای خاتمی در طول هشت سال، دوبار آمد. آقایان خامنه‏ای، رفسنجانی و رجایی هم یک‌بار آمدند».

او می‌گوید: «در این سال‌ها چنین برنامه‏ای در سیاست جمهوری اسلامی نبوده که رییس جمهور ایران هر سال به نیویورک بیاید، نطق کند و برنامه‏های جانبی را با ایرانیان مقیم آمریکا، ترتیب دهد».

این روزنامه‌نگار معتقد است سفر اخیر رییس‌جمهور ایران و اقامت کوتاهش در آمریکا تا حدی تبلیغاتی بوده است: «این‌بار آقای احمدی‏نژاد، تلاش می‌کرد خبرهای مربوط به سفر آمریکا، در ایران کاملاً پوشش داده شود و نشان دهد که چگونه با آمریکایی‏ها تماس دارد، چگونه با خبرنگارهای آمریکایی صحبت می‏کند و خود را به عنوان شخصی نشان بدهد که هم به سازمان ملل می‏آید و هم با روسای جمهور بقیه کشورها و سیاستمداران صحبت می‏کند و ملاقات دارد.»

مجد اشاره می‌کند: «فکر می‏کنم، این برنامه‏ای برای انتخابات سال آینده در ایران است. مخصوصاً اگر آقای خاتمی بخواهد نامزد شود که در خارج از ایران و برای آمریکایی‏ها خیلی محبوبیت دارد».

تصویر جلد کتاب «آیت‏الله موافق نیست، تناقض ایران مدرن»

مترجم سخنرانی محمود احمدی‏نژاد در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، به تازگی کتابی را به نام «آیت‏الله موافق نیست، تناقض ایران مدرن» The Ayatollah Begs to Differ: The Paradox of Modern Iran در آمریکا منتشر کرده است.

در ترجمه‏ (Begs to Differ) به فارسی، کمی حس مخالفت مودبانه و تعارف ناپیداست، شاید بتوان گفت «آیت‏الله موافقت ندارد یا خواهان تغییرات است و یا حتی مخالف است».

هومان مجد نوه‏ آیت‏الله سید کاظم عصار و فرزند یک دیپلمات سیاسی و سفیر شاه در آمریکا است. اما او با کدام‏یک از این دو وجه، ایران را در کتابش تحلیل کرده است:
«‌نوه‏ آیت‏الله بودن و از خانواده‏ دینی آمدن، بخشی از وجودم است و بزرگ شدن در یک خانواده‏ سیاسی هم قسمتی دیگر. در کنار این‌ها من خارج از ایران بزرگ شده‏ام و اصلاً ایران نبودم. این هم قسمتی از زندگی‏ام است. نمی‏شود گفت، سمپاتی، ولی نحوه برخورد با آدم‏های دینی و دین اسلام، به خاطر پدربزرگم، در وجودم هست. هرچه که در کتاب هست، یک مقدار از این تلقین و انتقال فکر است که ناخودآگاه بر کارم حاکم شده».

اما «آیت‏الله» در ایران می‏تواند نماینده چندین جایگاه سیاسی، مذهبی و سنتی باشد. آیت‏الله در کتاب هومان مجد کیست؟

او می‌گوید:«این کتاب بیشتر برای خوانندگان آمریکایی و اروپایی نوشته شده، کسانی که ایرانی نیستند. خارجی‏ها آیت‏الله را به عنوان یک سمبل مدیریت ایران می‏شناسند. می‏گویند: «آیت‏الله‏ها یا ملاها سر ِکارند». آیت‏الله از زمان آقای خمینی، در خارج از ایران، مخصوصاً در آمریکا، تصویر نسبتاً خوبی ندارد. در این کتاب منظورم از آیت‏الله، یک آیت‏الله به‌خصوص نیست».

مجد تاکید می‌کند: «‌کسانی که در ایران مذهبی هستند، عقاید مختلفی دارند، برعکس آن چیزی که مردم در غرب فکر می‏کنند. در آمریکا مردم فکر می‏کنند «آیت‏الله‏ها» همه با هم هستند، البته اگر اصلاً بدانند در ایران فقط یک آیت‏الله وجود ندارد. کسانی که می‏دانند بیشتر از یکی دو تا آیت‏الله در ایران هست، نمی‏دانند که آیت‏الله‏ها ممکن است عقاید مختلفی داشته باشند».

او برای این‌که نشان دهد ایران کشوری است که از لحاظ سیاسی، احزاب و عقاید مختلف و متنوع در آن فعال هستند، در این کتاب برای مخاطب آمریکایی به صورت مشخص و کامل توضیح داده است:«‌من مشخص کرده‌ام، آیت‏الله‏هایی هستند که با دولت، سیستم، وضع سیاسی و اقتصادی، از هر لحاظ، مخالفند. ممکن است با ولایت فقیه مخالفت نکنند ـ بعضی‏ها مثل آقای منتظری مخالفت می‏کنند که بعد برایشان دردسر می‏شود‏ ـ ولی خیلی مخالفت‏های دیگر هم هست. در همین سیستم ولایت فقیه باز هم عقایدی هست، حتی آقای هاشمی رفسنجانی که عقاید دیگری راجع به ولایت فقیه داشته، درحال حاضر عقیده‏اش با ۳۰ سال پیش فرق کرده است».

هومان مجد نویسنده و روزنامه‌نگار ایرانی_آمریکایی در بازار تهران

این روزها، تقریباً هر موضوعی که مربوط به ایران باشد، می‏تواند به بحث داغی در رسانه‏های دنیا تبدیل شود.

از هومان می‏پرسم: آیا ویژگی خاصی کتاب او را از «موج مد ایران» متمایز می‏کند؟

«در آمریکا، کتاب‏هایی که راجع به ایران نوشته شده، یا استادان دانشگاه یا متخصصان سیاست خارجی نوشته‏اند که یا به مسایل تاریخی اشاره دارند، یا توضیحاتی در مورد وضع ایران می‏دهند، این‌که چه کسی سر کار است، سیستم سیاسی چگونه در ایران کار می‏کند و… این برای مردم معمولی آمریکا جالب نیست».

به گفته او مردم معمولی آمریکا نمی‏خواهند کتاب جدی بخوانند: «‌آن‌ها تمایل دارند کتابی بخوانند که درکش برایشان سخت نباشد‌».

کتاب مجد به دلیل لحن طنز و چند پهلو و استفاده از جملات مردم ایران در کوچه و خیابان، برای این نوع خواننده راحت‏تر است:
«‌آمریکایی‌ها نمی‏خواهند بدانند، مجلس ایران دقیقاً چطور کار می‏کند، کی انتخاب می‏شود و مثلاً قانون اساسی ایران چیست. این‏ها برای آمریکایی معمولی مهم و جالب نیست. آن‌ا می‏خواهند بدانند این ایرانی‏هایی که هر ب در تلویزیون می‏بینند، قای احمدی‏نژاد و آقای خاتمی، این‏ها چه کسانی هستند، از نزدیک چه نوع آدم‏هایی هستند و دلیلی که این حرف‏ها را می‏زنند یا این رفتارها را می‏کنند، چیست؟‌»

او در کتابش نه از چیزی دفاع می‌کند و نه در مخالفت با موضوعی ادعایی می‌کند. در این کتاب ما از تجربیات یک نویسنده می‌خوانیم که تجربیات، دیده‌ها و شنیده‌هایش را در ایران نوشته است.

در سال‏های اخیر، عکس‏هایی از ایران در خبرگزاری‏های مختلف غربی دیده می‏شود که از ایران، تصویر ثابت و کلیشه‌ای را نشان می‏دهد.

هومان در کتابش، هشت صفحه عکس رنگی از ایران دارد که تعدادی از آن‌ها، از همین موارد است:‌ «‌بخشی از عکس‏ها را من انتخاب کردم، تعدادی را هم ناشر انتخاب کرد. ناشر به فکر فروش است و عکسی را می‏خواهد که از دید یک آمریکایی جالب‏تر باشد. عکس زن چادری، همیشه برایشان جالب است. عکس زنی هم که حجاب بد دارد، برایشان جالب است».

همراه با روحانیون در مسجد یزد/ هومان مجد: در آمریکا مردم فکر می‏کنند «آیت‏الله‏ها» همه با هم هستند

هومان مجد در کتابش، یک تور به دور تهران، برای مخاطب انگلیسی زبان می‏گذارد. ما با جملات طنز نویسنده به کافی‏شاپ می‏رویم و بعد از دیدن جوان‏های شیک‏پوش شمال شهر، سری به جنوب تهران می‏زنیم و از اعتیاد و نحوه‏ به‏دست آوردن مواد مخدر در خیابان‏ها می‏خوانیم.

او از نوشیدن ویسکی در میهمانی‏های شمال تهران می‏گوید و در کنارش، در‌باره‏ مراسم عاشورا و سینه‏زنی در محرم توضیح می‏دهد:
«با هرکسی که صحبت یا مصاحبه‏ای داشته‏ام، این تور برایشان خیلی جالب بود. می‏گویند نمی‏دانستند زندگی واقعی در ایران چگونه است. چیزهایی شنیده‏اند، کتاب‏هایی مثل «پرسپولیس» یا «لولیتاخوانی در تهران» را که مربوط به اتفاقات ۲۰ ـ۳۰ سال پیش است‌، خوانده‏اند و فکر می‏کنند ایران هنوز همان‏طور است و مردم از پلیس و حکومت وحشت و ترس دارند. کاری که خواستم نشان دهم این است که مردم ایران هم انسان هستند، مثل مردم بقیه کشورها زندگی اجتماعی و خصوصی عادی دارند».

هومان مجد: آمریکایی‌ها می‏گویند نمی‏دانستند زندگی واقعی در ایران چگونه است

هومان مجد، در سال‏های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵، مدتی به عنوان یک روزنامه‏نگار، در ایران زندگی کرده و سال ۲۰۰۷ هم دو ماه در ایران بوده است.

یعنی بخش‏هایی از حضور آقای خاتمی و بخش‏هایی هم از سال‏های ریاست جمهوری آقای احمدی‏نژاد را از نزدیک دیده است:

«‌الان وضع اقتصادی ایران خیلی خراب است. در آخرین سفری که همین چهار هفته پیش به تهران داشتم، تغییرات زیادی را نسبت به قبل دیدم. زندگی برای مردم سخت است. برق رفتن‏های وسط روز، صف پمپ بنزین، تورم و مشکلات اقتصادی خیلی بر رفتار و روابط مردم اثر گذاشته و آن‌ها را عصبی کرده است».

او ادامه می‌دهد: «‌مشکل مردم ایران، در حال حاضر مشکل اقتصادی است. مردم معمولی را می‏گویم، نه کسی که فکرش، فکر سیاسی است‌، یا فمینیست است، فعال است و کار به‌خصوص اجتماعی دارد. مردم معمولی در فکر این هستند که چطور کار پیدا کنند و با آن کاری که پیدا می‏کنند، چطور نان سر سفره بگذارند.»

گفت و گوی هومان مجد با جان استیوارت، مجری برنامه دیلی شو را از این‌جا دانلود کنید و بشنوید

سایت رسمی هومان مجد