تخم سخن فردوسی وجوانان ایران

در مدرسه که مجبور بودیم انواع شعرهای کتاب‌های فارسی را حفظ کنیم، کلام فردوسی به خاطر ریتم و کلمات محکمش به ذهن می نشست.

کلامش برای خیلی از ما سخت بود؛ معمولا نام پادشاهان و روابط قهرمانان را اشتباه می‌گرفتیم و همیشه با لهراسب و اسفندیار و گرشاسب و اورمزد درگیر بودیم؛ اما خواندن هر بیتش غیرت ایرانی بودن را نشان‌مان می داد.

شاید برای همین است که هنوز جوانان ایرانی برای جواب دادن به تفکر و نگاه غربی‌ها به کشورشان، از کلام شاهنامه استفاده می‌کنند.

چند سالی‌ست در تقویم ایرانی‌ها ۲۵ اردیبهشت ماه، به عنوان روز فردوسی اعلام می‌شود. سازمان یونسکو هم از سال گذشته این روز را روز جهانی فردوسی اعلام کرد.

در این روز، در شهرهای مختلف ایران مراسمی برای بزرگداشت شاعر حماسه‌سرای ایرانی برگزار شد؛ اما شاید مراسمی که در زادگاهش یعنی توس در خراسان برگزار شد، بیشتر مورد توجه بود. چرا که مهمانان داخلی و خارجی آن، کسانی بودند که عاشقانه برای شاهنامه زندگی و کار کرده بودند؛ هر چند که این مراسم به دلیل بارش شدید باران تغییر کرد.

به دکتر منصور رستگار فسایی، شاهنامه‌پژوه و استاد دانشگاه شیراز که در کنار بسیاری از پژوهشگران شاهنامه در این مراسم حضور داشت، تلفن کردم. اما او از تغییر برنامه‌ای گفت که قرار بود در فضای باز و نزدیک آرامگاه فردوسی برگزار شود و با وجود باران، به سالن منتقل شد.

او می‌گوید: «با وجود به هم خوردن مراسم، استقبال مردم از فردوسی و شاهنامه امروز دیدنی‌تر بود. آنها با وجود باران شدید، روز فردوسی را با خنده و صبر و ادای احترام گرامی داشتند».

درک سخن فردوسی، چه در دوران مدرسه چه در دانشگاه، چندان ساده نیست. با وجود این، رابطه‌ی جوانان ایرانی با فردوسی چگونه است؟

«این سال‌ها دوره‌ای‌ست که شاهنامه و فردوسی در مرکز ذهن و اندیشه‌ی مردم ایران قرار گرفته است. این موضوع را می‌توان از میزان چاپ مقاله‌های مربوط به فردوسی، نقالی‌هایی که در گوشه و کنار، در باره‌ی داستان‌های شاهنامه شکل می‌گیرد و کارهای هنری الهام گرفته از شاهنامه درک کرد. نگاه کنید به بازدیدهای فراوان از آرامگاه فردوسی و تأسیس مراکزی برای توجه به توس و... به‌زودی آرامگاه فردوسی مرکز تحقیقات ادبی و فرهنگی ایران در مرکز باژ، به عنوان محل زندگی و رشد خلاقیت این شاعر، تأسیس می‌شود».

چرا این سال‌ها فردوسی بیشتر بین مردم محبوبیت پیدا کرده؟

«هزار سال است که مردم بنابر پیش‌بینی فردوسی "نمیرم ازین پس که من زنده‌ام / که تخم سخن را پراکنده‌ام" همچنان در مرکز توجه مردم ایران است. علتش وجود ایران، همین‌طور فرهنگ و شرف و افتخاری‌ست که مردم در شاهنامه پیدا می‌کنند. آیینه‌ای که فردوسی در شاهنامه برای مردم ایران شکل داده، آیینه‌ی تمام‌نمای درون و بیرون ایران است و مردم به آن افتخار می‌کنند».

دکتر رستگار در مورد این‌که جوانان چطور می‌توانند با اشعار حماسی و کلام سنگین فردوسی ارتباط برقرار کنند می‌گوید: «راه دشواری داریم؛ چون در فرهنگ غربی و مدرن معاصر، و در میان رسانه‌های پرشتاب این روزها، هنوز موفق نشده‌ایم فردوسی را در جایگاه درخور بگنجانیم. سی‌دی‌های متعددی برای شاهنامه‌خوانی، لغات و بررسی مآخذ و منابع مربوط به شاهنامه تولید شد اما کافی نبود».

با این همه، دکتر رستگار فسایی که بیش از سی سال است در دانشگاه شاهنامه تدریس می‌کند وشاهنامه‌خوانی می‌کند. بنابر این از نزدیک با جوانانی که برای شاهنامه‌خوانی وقت می‌گذارند و بخشی از زندگی‌شان شده درارتباط است. به همین دلیل می‌گوید: «بی‌نهایت به آینده‌ی ارتباط جوانان با فردوسی امیدوارم. علاقه‌ی دانشجویان، حتا در دوره‌ی کارشناسی روزافزون است».

به گفته‌ی او، در حال حاضر برای اولین بار در تاریخ فرهنگی ایران، در دانشگاه شیراز گرایش ادبیات حماسی، که در واقع گرایش مربوط به فردوسی‌ست، ایجاد شده و سه دانشجوی مقطع دکتری در حال تحصیل در این رشته هستند.

فردوسی همچنان در کتاب‌های درسی هست. هنوز هم فهمیدن آن همه قصه‌ی شاهنامه با فلسفه‌ی پشتش چندان ساده نیست. اما این‌طور که دکتر رستگار می‌گوید باید امیدوار بود. این سال‌ها نوجوانان و جوانان در مدرسه بر سر حفظ کردن اشعار فردوسی با هم مسابقه می‌گذارند.

گفت‌وگو با دکتر رستگار فسایی را از اینجا بشنوید.

ـ وبلاگ دکتر رستگار فسایی