«نوروز؛ کلیشه‌ای که دوست ندارم»

آزاده اسدی

گپ رادیو زمانه با رضا قاسمی را در مورد نوروز از اینجا بشنوید.

عکس از سایت نویسنده

رضا قاسمی در ایران با کتاب پرفروش «همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها»شهرت عام و خاص پیدا کرد. در حالی‌که پیش از این کتاب، یعنی در سال‌های حضورش در ایران، کارگردان تاتر، نمایشنامه‌نویس و سه‌تار نوازی بود که بر کارش تسلط داشت.
اما اوکه از سال ۱۳۶۸ در پاریس زندگی می‌کند، بیشتر به‌عنوان نویسنده‌ فعالی شناخته می‌شود که علاوه بر رمان‌نویسی، سایت ادبی «دوات» را هم درکنار سایت شخصی‌اش اداره می‌کند.

رضا قاسمی آدمی معمولی نیست که بشود با او رفت داخل استودیو و ساعت‌ها در مورد موضوعی بحث کرد. می‌گوید محیط استودیو، و زمان محدودش، برای گفت‌وگو آزارش می‌دهد و نمی‌تواند خودش باشد.
در سفری که چند روز قبل از نوروز، به آمستردام آمد در حین نوشیدن قهوه و چای، بحثی خودمانی درگرفت درمورد نوروز. و او گفت از نوروز و از قبرستان متنفر است.

چرا قبرستان را به نوروز می‌چسبانید؟

ـ «چون در هر دو آنها یک‌جور رفتار جمعی و کلیشه‌ای وجود دارد و دیگر از حالت شخصی و فردی‌اش جدا می شود. و تمام سرمایه‌ی من فردیت من است».

قاسمی می‌گوید: یکی از مشکلاتش، دراین روزها، جواب دادن به تبریک‌های مختلف سال جدید است؛ و این که دلش می‌خواهد جوابش به این تبریکات کلیشه‌ای نباشد.

می‌گوید: «اصلا بد نیست این نوع آیین‌های شاد را داشته باشیم. و مسلما نوروز مراسمی شاد است. ای کاش، به‌جای این همه مراسم عزاداری، چنین مراسمی وجود داشت؛ چرا که این روزهای خاص به مردم فرصت می‌دهد از ریتم معمولی بیرون بیایند و شکل روزمره‌ی زندگی‌شان در هم بریزد».

با همه این‌ها، او می‌تواند به‌تنهایی و به‌عنوان یک فرد مستقل، ریتم معمول زندگی را برای خودش بشکند و نیازی به چنین مراسمی، که تبدیل به کلیشه شده، ندارد و لازم نیست با جمع همراه شود و حتا پای هفت‌سین بنشیند.

این کار ساده‌ای نیست؛ چون به‌شدت احساس تنهایی و بی‌پناهی می‌کند و باید بلد باشد به این تنهایی جواب دهد و او این روش را یاد گرفته است.

چند سال است فهمیدید نوروز را دوست ندارید؟

ـ «خیلی سال ... خیلی... حتی ازدواجم هم مثل بقیه رسمی نبود. رفتیم محضر، عقد کردیم و بعد رفتیم سینما فیلم دیدیم! چون نفرت داشتم وارد بازی جمعی شوم و نقشی را بازی کنم که داماد بازی می‌کند. به هر حال، تنها ثروت من فردیت من است و نمی‌خواهم آن را در بازی‌های جمعی نابود کنم».

قاسمی می‌گوید: «ادعایی ندارم که حق با من است و درست فکر می‌کنم. اما وقتی می‌دانم ریشه‌ی این آیین‌ها و مراسم از کجاست، نمی‌توانم با واقعیت‌ها روبه‌رو نشوم و خودم را فریب دهم".

اما رضا قاسمی با این دیدگاه، امسال چطور می‌خواهد جواب تبریکاتی را بدهد که سال نو را به او تبریک می‌گویند؟

ـ «باید جواب مؤدبانه‌ای پیدا کنم که من هم در شادی آنها شریک باشم؛ اما به نوع خودم تا فردیتم لگدمال جمعیت نشود».