دانشجویان، نگران میراث خوزستان

بیژن روحانی

چهارصد دانشجوی باستان‌شناسی ایران نسبت به وضعیت میراث فرهنگی خوزستان هشدار دادند.

دانشجویان مقاطع تحصیلی مختلف از کارشناسی تا دکترا، در هفته گذشته با امضای بیانیه‌ای از مجلس، قوه قضاییه و سازمان بازرسی کل کشور درخواست کردند بر عملکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نظارت بیش‌تری کرده و نتیجه آن را به اطلاع عموم برسانند.

این بیانیه به امضای دانشجویان باستان‌شناسی دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، اصفهان، زاهدان، گلستان، دزفول، شوشتر، محمود آباد، محقق اردبیلی و مرودشت رسیده است.

بخشی از بیانیه دربرگیرنده انتقادهایی به انتصاب مدیرانی غیرکارشناس و غیرمرتبط با میراث فرهنگی است که به عقیده امضاءکنندگان بیانیه عملکردشان آسیب‌هایی جدی به میراث، تاریخ و فرهنگ ایران وارد آورده است.

از این میان لبه تند انتقادها متوجه عملکرد میراث فرهنگی استان خوزستان بوده است که بنابر متن بیانیه «مديريت پيشين آن در طی پنج سال (۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸) تصدی مسووليت اين مرکز، با عملکرد ضعيف و غيرقابل دفاع خود آسيب‌های جدی بر پيکره ميراث فرهنگی خوزستان وارد آورد.

با اين حال، وی از سوی سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری کشور در سال ۱۳۸۷ به عنوان مدير برتر ميراث فرهنگی کشور انتخاب گرديد».

محوطه باستانی شوش

از جمله مهم‌ترین محوطه‌ها در خوزستان که طی سال‌های اخیر با مسائل مختلف مدیریتی و حفاظتی رو‌به‌رو بوده می‌توان به محوطه باستانی شوش اشاره کرد.

پیش از این صدور مجوز برای احداث هتل‌های امیرزرگر و لاله در عرصه محوطه باستانی شوش با انتقادهای فراوانی از سوی باستان‌شناسان و حفاظت‌گران آثار تاریخی در ایران روبه‌رو شده بود.

بسیاری این پرسش را مطرح کردند که چرا مکان دیگری با رعایت فاصله لازم برای احداث هتل در شوش در نظر گرفته نشده است؟

شوش در شمار کهن‌ترین سکونتگاه‌های بشری است که زندگی در آن از هزاران سال پیش تاکنون هم‌چنان ادامه دارد و در آن می‌شود حضور فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف از دوران پیش از تاریخ، عیلامی، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و دوره‌های مختلف اسلامی را مشاهده کرد.

شوش همچنین از اولین نقاطی در ایران است که فعالیت‌های باستان‌شناسی در آن آغاز شد. سابقه این فعالیت‌ها در شوش به حدود ۱۵۰ سال پیش باز می‌گردد و از این نظر در خاورمیانه نیز جزو یکی از نخستین محوطه‌های کاوش شده است.

تغییر ساختار سازمان میراث فرهنگی نیز با انتقادهایی رو به رو بوده است

بیانیه دانشجویان باستان‌شناسی ایران ضمن تاکید بر اهمیت جایگاه تاریخی شوش این پرسش را پیش کشیده است که چرا تاکنون اقدامی در جهت ثبت شوش در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو نشده و حتا هیچ پرونده‌ای برای آن نیز در دست تهیه نیست؟

از محوطه‌های دیگر استان خوزستان که در بیانیه‌ی دانشجویی نسبت به وضعیت آن‌ها ابراز نگرانی شده رامهرمز، ايوان کرخه، گُندی شاهپور، شوشتر، ايذه، مسجد سليمان و اهواز (هرمزد اردشير، چمبه، زرگان) است.

اما بخش دیگری از بیانیه دانشجویان باستان‌شناسی کشور به بررسی عملکرد سازمان میراث فرهنگی در برابر انتقادها اختصاص دارد.

تهیه‌کنندگان بیانیه معتقدند انتقادهای مطرح شده به عملکرد این سازمان «به عوض اصلاح رويه نادرست مديريتی با تکذيب‌های پی در پی روابط عمومی سازمان ميراث فرهنگی همراه بوده و بعضاً ادبيات نامناسبی نسبت به منتقدان به کار گرفته شده است که در طی سه دهه گذشته منحصربه‌فرد بوده و خود جای تأمل و بررسی دارد.

«با توجه به چنین رویه‌ای، فعالان دانشجویی از مجلس، قوه قضاییه و سازمان بازرسی کشور درخواست کرده‌اند بر عملکرد و نحوه انتصاب مدیران در سازمان میراث فرهنگی نظارت بیش‌تری داشته باشند.

بحث بر سر تغییر ساختار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز از دیگر مواردی است که این بیانیه به آن پرداخته و از نمایندگان مجلس خواسته است تا نسبت به نتایج هرگونه ادغام این سازمان با سایر وزارتخانه‌ها یا سازمان‌ها، بررسی درستی به عمل بیاورند.

ایوان کرخه، شهری از دوران ساسانی، به طور گسترده تخریب شده است

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اکنون یکی از معاونت‌های ریاست جمهوری است. اما تاکنون صحبت‌های مختلفی برای تغییر ساختار آن مطرح شده است.

از جمله این که گاهی نمایندگان مجلس بر لزوم تلفیق آن با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرده و برخی دیگر از طرحی مبنی بر وزارتخانه‌ شدن این سازمان سخن گفته‌اند.

در سال ۱۳۸۲ دو سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در یکدیگر ادغام و از زیر نظر وزارت ارشاد خارج و به سازمانی مستقل در زیر مجموعه ریاست جمهوری تبدیل شدند.

در سال ۸۵ نیز صنایع دستی ازوزارت صنایع جدا و به این سازمان جدید پیوست. در نهایت گرچه سازمانی بزرگ‌تر و با حوزه عمل و اختیارات بیشتر تشکیل شد، اما برخی منتقدان معتقدند این ادغام نتوانسته به اهداف خود دست پیدا کند.

دانشجویان باستان‌شناسی کشور نیز در بیانیه خود به این نکته اشاره کرده‌اند که:

«متأسفانه هيچ نوع بررسی درستی از نتايج زيان‌بار ادغام سازمان ميراث فرهنگی با سازمان ايران‌گردی و جهان‌گردی به عمل نيامده است؛ ادغامی که نه تنها به پيشرفت محسوس هيچ يک از اين دو سازمان منتهی نشده، بل‌که در مورد وضعيت ميراث فرهنگی کشور نتايج زيان‌باری هم به هم‌راه داشته است».