پرزيدنت ـ پرزيدنت

نوشتهء عبدی کلانتری

فايل صوتی
فايل صوتی با سرعت معمولی

از سلسله بحث های «آمريکايی که نمی شناسيم»

پيروزی باراک حسين اوباما در انتخابات رياست جمهوری ايالات رويدادی خجسته بود. دوست داشتن شخصيت رؤسای جمهور آمريکا کار ساده ای نيست. البته هنوز خاطره های کودکی برخی از ما از عکس های جان اف کندی و جکی کندی احساسی رمانتيک برمی انگيزد. جکی کندی، زنی که در کنار شوهر خوش سيما و خوش صحبت اش زوج زيبايی را می ساختند که هميشه می توانستيم تصاويرشان را در مطبوعات پس از کودتای ايران ببينيم، سوار بر آن اتوموبيل های قشنگ ِروباز و بزرگ اوايل دههء شصت ِ قرن پيش؛ تا وقتی که همان زن جوان به فاصلهء کوتاهی پس از قتل کندی، تبديل شد به جکی اوناسيس، آماج دوربين ها و آبروريزی های پاپاراتزی، با آن عکس های «تاپ لس» جکی ئو روی کشتی آن ميليونر کريه المنظر يونانی؛ که همانجا قلب آدم را می شکست و رومانس کودکی با کاخ سفيد را هم خاتمه می داد!

چه دوران خوبی بود آن دوران (که روشنفکرهای ما اسم اش را گذاشته بودند زمانهء عسرت، دوره شکست، زمستان، سرها در گريبان، آغاز فصل سرد، پوچی انسان معاصر، يأس روشنفکري) ــ چه دوران خوبی بود، دوران کشف مرلين مونرو، کوکاکولا، ميکی سپيلين، مايک هامر و منشی سوپرسکسی اش ولدا؛ بعضی ها داغشو دوست دارن! ازدواجهای پايان ناپذير ليزتيلور و آن رومانس اساطيری با يکی از جذاب ترين چهره های پردهء سينما ريچارد برتون؛ ليز در نقش کلئوپاترا؛ الويس و آن مارگرت؛ جيم موريسون (دورز)؛ تسخير آمريکا توسط بيتل ها و بعد آمدن اين مودراز ها به ايران و مد موی بيتلی که معلم تعليمات دينی سال اول دبيرستان به خاطرش گوش آدم را بگيرد و از کلاس بيرون کند؛ حالا دريغ از يک شاخ مو! بانی و کلايد که البته يعنی همان وارن بيتی و فی داناوی؛ تلويزيون سياه و سفيد ثابت پاسال؛ کاسيوس کلی توی رينگ بوکس و آرمسترانگ روی کرهء ماه؛ ابروهای پرپشت علی امينی در کارتونهای مجلهء توفيق (در کنار سينه های سوفيا لورن و سيلوا کوشينا)؛ و بالاخره يکی از مهمترين اختراعات تاريخ بشری که يکباره دنيا را زيباتر کرد (و خواهرها را به قول سپهري) : مينی ژوپ، مينی ژوپ!

تصورش را بکنيد، چه سعادت بزرگی برای يک نسل از جوانان ايران ــ برای شعور و سلامت فکری و ادراک فرهنگ جهانشهری آنها ــ که از اين مسير و از راه ميکی اسپيلين، ريموند چاندلر، مجلهء توفيق، زن روز، مجلهء بوردا، ستارهء سينما، رـ اعتمادی، ويگن، گوگوش، بيتلها، هاليوود، نقدفيلم پرويز دوايی، جاز، و رومان نوآر . . . از مسير اينها وارد جهان روشنفکری بشوند تا دنيای بيمار، مسموم، ولبريز از عقدهء آل احمد و شريعتی و مطهري! آخرين نسل ايرانی که کودکی و جوانی اش را خوشبخت و بی عقده زيست و همانزمان قدرش را ندانست! شاهکار سلمان رشدی The Ground Beneath Her Feet (داستان جذاب خوانندهء باليوود «وينا آپسارا») را که دربارهء همهء اين چيزهاست بخوانيد تا ببينيد اين دنيای اکنون از دست رفته چه بود.

از موضوع دور افتاديم انگار.
کجا بوديم؟ . . . بعله . . . آقا باراک و رئيس جمهورهای آمريکا: آيزنهاور و ميراث کودتای پيش از متولد شدن ما؛ کندی؛ و بعد جانسون.

ليندون جانسون (۱۹۶۳-۱۹۶۹) آدم شريفی بود و کم نيستند تحليلگرانی مثل آلکساندر کوبورن که او را بهترين رييس جمهور دوران جديد آمريکا می شناسند. بسياری از اصلاحات بنيادی دموکراتيک در زمان او در آمريکا نهادينه شد. مهمترين قوانين مربوط به حقوق مدنی و بيمهء سالمندان و کم درآمدان را او به تصويب رساند. اما جانسون کاريزما نداشت و «فرست ليدي» او را هم من به خاطر نمی آورم. ما روشنفکران ايرانی او را نبخشيديم چون ظرف پنج سال تعداد سربازهای آمريکايی در ويتنام را از ۲۰ هزار به نيم ميليون نفر افزايش داد!

ريچارد نيکسون؟ بددهن، لات، و به احتمال زياد مثل رفيق تاج برسرش، لای يک کتاب جدی را باز نکرده بود! و اگر روانکاوی اوليور ستون را در فيلم «نيکسون» بپذيريم، آدمی سراپا عقده و پارانويايی با ريشه های طبقاتی فرودست که لومپنيسم او را توضيح می دهد. مغز متفکر او آدمی بود به نام «دکتر کيسينجر» (دوست صميمی شاه ايران که خود مغزمتفکری داشت به اسم «شفا» که به اسم شاه کتاب می نوشت.). تنها رئيس جمهوری (۱۹۶۹–۱۹۷۴)که با آبروريزی کاخ سفيد را ترک کرد. آخرين نمای فراموش نشدنی فيلم آلن ج پاکولا (همهء مردان رئيس جمهور) را به ياد بياوريد که در سمت چپ، تصوير اخبار تلويزيون را داريم که به طور زنده دارد پيروزی نيکسون در انتخابات را نشان می دهد (۱۹۷۲)و در سمت راست دو خبرنگار «واشنگتن پست» ، باب وودوارد و کارل برنستين، پشت ميز کارشان ــ فقط صدای ماشين تحريرشان را می شنويم ــ که دارند داستانی می نويسند (افشای قضيهء واترگيت) تا دوسال بعد قدرتمندترين مرد جهان را از کاخ سفيد پايين بکشد.

جرالد فورد معاون نيکسون جای او را گرفت و بعد از سه سال رياست بی اهميت (۱۹۷۴-۱۹۷۷)، جايش را به جيمی کارتر داد.

جيمی و روزالين ــ روستايی و روستائی منش، بی شيله پيله، خوش باطن و ساده. برسر گروگانهای آمريکايی در «لانهء جاسوسی»، تيم انتخاباتی ريگان و عوامل خمينی پشت سرش ساخت و پاخت کردند تا کارش را يکسره کنند. کم نيستند ايرانی هايی که پيروزی انقلاب ضد شاه را ناشی از سياستهای او می دانند. «کارتر پشت شاه را خالی کرد!» اما کارتر به طور جدی به حقوق بشر باور داشت و بيوگرافی سياسی او تا امروز اين حقيقت را به خوبی ثابت کرده است. در زمان او بود که برای اولين بار در مطبوعات آمريکا گزارشهای دقيقی راجع به روشهای شکنجه در زندانهای ساواک (مثل اتاق تمشيت) به چاپ رسيد. در ضمن در زمان او و معاونش برژينسکی بود که کمکهای سياسی و نظامی آمريکا به مجاهدين اسلامی ِافغانی شروع شد. جنبش جهادگرای امروزی ريشه يابی و قدرت خود را مديون تلاشهای کارتر و ريگان است.

با رانالد و نانسی، «گلامور» و زرق و برق به کاخ سفيد بازگشت (۱۹۸۱–۱۹۸۹). هردو زمانی در هاليوود آکتور بودند. نانسی تا مغز استخوان خرافاتی بود و به فال و طالع بينی اعتقاد داشت. اما رانالد جذبه داشت، شوخ بود، شيرين حرف می زد، عبوس و جدی و روشنفکرنما نبود. يک کابوی تمام عيار! کسی که به او تيراندازی کرد و مجروحش ساخت، جوانی بود که از فيلم «رانندهء تاکسي» مارتين سکورسيزی الهام گرفته بود. همه چيز سينما بود. يکی از ضدکمونيست ترين رؤسای جمهور تاريخ آمريکا، با کارنامهء دخالت نظامی در گرانادا، به راه انداختن جنگ فرسايشی کونتراها در نيکاراگوا، قتل اسقف رومرو در السالوادور، بمباران ليبی و قتل فرزند خردسال قذافی، بزرگترين مسابقهء تسليحاتی فرسايشی با اتحاد شوروی (سابق)! يک بار در يک سخنرانی گفت مجاهدين اسلامگرای افغانی همان اهميتی را دارند که پدران مؤسس و بنيانگذار ايالات متحده! يک بار هم، نشسته کنار پاپ اعظم که داشت نطق می کرد، کابوی پير روی صندلی چرت اش گرفت، سرش افتاد پايين و به خواب رفت ــ جلوی دوربين تلويزيون!

جورج بوش پدر (۱۹۸۹-۱۹۹۳) ـ رئيس سابق «سيا» (CIA) و از خاندانهای نفتی تکزاس که غذای ژاپنی به مزاج اش سازگار نبود! تابلوی به يادماندني: ضيافت رسمی رهبر ژاپن به مناسب سفر بوش به اين کشور، که در آن رئيس جمهور آمريکا جلوی چشم ميليونها بينندهء تلويزيون دستش را جلوی دهانش می گيرد و بعد توی بشقاب بالا می آورد! تپق زدن و جمله های پرت گفتن، از او به «دبليو» به ارث رسيد! ديک چينی هم همينطور! اگر عکس جوانی باربارا را نگاه کنيد (مامان «دبليو»)، مطلقاً نمی توانيد حدس بزنيد آن زيباروی ترکه باريک تبديل شده است به اين عجوزهء غول پيکر! منشاء مشکلات روانی و الکليسم «دبليو»؟!

بيل و هيلاری؛ (بيل و مونيکا؟!) (۱۹۹۳-۲۰۰۱) ــ بی نهايت باهوش، روشنفکر، کتابخوان، که ضيافت بدهد و گابريل گارسيا مارکز، سلمان رشدی، نلسون ماندلا، و واسلاو هاول را دعوت کند و با آنها راجع به ادبيات گپ بزند. خوش صحبت ترين رئيس جمهور تمام تاريخ آمريکا. سخنرانی هايش را خودش می نوشت. بر موضوعات اقتصادی و حقوقی احاطهء عجيبی داشت. پنج دقيقه که به او گوش کنيد، ديگر از عوض کردن کانال تلويزيون منصرف می شويد! در ميان فقر بار آمده بود و می توانست با سياهان جنوب که در کنارشان بزرگ شده بود، با زبان خود آنها صحبت کند. تونی موريسون گفته است، «کلينتون تنها رئيس جمهور سياهپوست ما بود.» دست راستی ها او را به دادگاه کشاندند و قدرتمندترين مرد جهان را مجبور کردند بر صفحهء تلويزيون به کارهای شنيع و شيرينی که با مونيکای ۲۴ ساله زير ميزرياست جمهوری در کاخ سفيد کرده بود اعتراف کند، از جمله داستان آن سيگار برگ معروف که مونيکا . . .

دبليو ـ بوش پسر. محور شرارت!
اصلاً حرفش را هم نزنيم!

~