آواز گربه‌های ايرانی در کن

پرويز جاهد

روز گذشته دو فیلم در فستیوال فیلم کن به نمایش درآمد از دو فیلم‌ساز مختلف با دو ملیت مختلف یکی از چین و دیگری از ایران که هر دو با تابوها و خطوط قرمز در محدوده سینمای رسمی کشورشان سرو‌کار داشتند.

فیلم «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» ساخته بهمن قبادی به موضوع موسیقی زیر‌زمینی ایران مربوط بود. موسیقی که در ایران ممنوع بوده و از سوی برخی مقامات قضایی و شرعی در ایران به‌ عنوان موسیقی شیطان شناخته شده است.

فیلم «تب بهاری» ساخته لویه فیلم‌ساز جوان چینی هم دست روی موضوع حساس هم‌جنس‌گرایی در چین گذاشته است.

‌گرایشی که فرهنگ رسمی چین آن را نمی‌پذیرد و همیشه با مشکل داشته است.
‌پیش از این چن ‌کایگه، فیلم‌ساز نامدار چینی در فیلم «وداع با محبوبم» به این موضوع در فضای سنتی چین پرداخته بود‌ و حالا لویه این موضوع را در جامعه امروز چین بررسی می‌کند.

هر دو فیلم به‌طور مخفی و غیر‌قانونی در کشورهای خود تولید شده‌اند و نمایش آن‌ها در کن نیز بدون اجازه مقامات رسمی این کشور‌ها بوده و خشم آن‌ها را برانگیخته است.

صحنه‌ای از فیلم «تب بهاری» ساخته‌ی لویه فیلم‌ساز جوان چینی

‌لویه گفته ‌که امیدوار است آخرین فیلم‌ساز چینی باشد که با سانسور حکومت چین مواجه می‌شود. فیلم او ‌داستان دراماتیک زنی است که به رابطه شوهرش با مردی دیگر سوء‌ظن پیدا کرده و آن‌ها را دنبال می‌کند.

لویه با دوربین روی دست خود، صحنه‌هایی از همجنس‌بازی مردان را به بی‌پروا تصویر کرده است. نماهایی که هرگز امکان نمایش در چین را در شرایط فعلی نخواهند داشت.

لویه که با فیلم «قصر تابستانی» در فستیوال کن ۲۰۰۶شرکت داشت، می‌گوید از آن هنگام تا امروز اجازه فیلم‌سازی در چین را نداشته و مجبور شده این فیلم را به‌طور غیر‌قانونی بسازد.

صحنه‌ای از فیلم «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» ساخته‌ی بهمن قبادی

بهمن قبادی نیز تقریباً با چنین شرایطی در ایران مواجه بوده. نمایش فیلم‌های قبادی از جمله «آوازهای سرزمین مادریم» و «نیوه مانگ» تاکنون در ایران ممنوع بوده است و گرچه هرگز به‌طور رسمی به او گفته نشده که اجازه فیلم‌سازی در ایران را ندارد، اما همه تلاش‌های او برای ساختن پروژه‌های سینمایی غربی‌اش ناکام مانده است.

قبادی معتقد است بسیاری از آزادی‌های اجتماعی امروز از جوانان ایرانی سلب شده بدون این‌که چیزی جایگزین آن‌ها شده باشد و گفته است که با این فیلم می‌خواهد علیه شرایط موجود فریاد بزند.

‌در طی سال‌های بعد از انقلاب، برخی شکل‌های موسیقی غربی مثل موسیقی رپ، راک و هوی متال در ایران ممنوع بوده و این ممنوعیت جوانان علاقمند به این نوع موسیقی را به حاشیه رانده و باعث زیرزمینی شدن این نوع موسیقی شده است.

فیلم قبادی، فیلم جسورانه‌ای است که در آن وضعیت موزیسین‌های زیر‌زمینی ایران و خطرات و ترس‌های آ‌ن‌ها را تصویر کرده است.

این فیلم نشان می‌دهد که گرایش به این نوع موسیقی، علی‌رغم فشارها و محدودیت‌های بسیاری که بر سر راه آن‌ها قرار دارد گرایشی قدرتمند در فضای فرهنگی امروز ایران است.

عکس: پرویز جاهد

بهمن قبادی به همراه گروه فیلم‌سازی‌اش مرکب از صدا‌بردار نظام کیایی، فیلم‌نامه‌نویسش، حسین مرتضاییان آبکنار و تعدادی از بازیگرانش مثل نگار، اشکان و حامد بهداد در کن شرکت کرده، روز گذشته بر روی فرش قرمز ظاهر شدند و در برابر دوربین‌های خبرنگاران کن قرار گرفتند.

فیلم در مجموع نمایش موفقی داشت و توانست نظر مثبت منتقدان را به خود جلب کند.

به اعتقاد بسیاری از منتقدان و فیلم‌شناسانی که دیروز فیلم را در نخستین نمایش بین‌المللی آن دیدند این فیلم ارزش قرار گرفتن در بخش مسابقه را داشت و آن‌ها به‌طور رسمی و غیر رسمی اعتراض خود را به‌مسوولین کن اعلام کردند.

قبادی در گفت ‌و ‌گو با خبرنگاران اعلام کرد: «‌من این فیلم را در شرایط سخت و با اضطراب ساختم. ‌ما مجوز نداشتیم، ما بدون هیچ‌گونه آمادگی قبلی شروع به فیلم‌برداری کردیم.»

‌قبادی گفت که گروهش دوبار در طول فیلم‌برداری دستگیر شده‌اند و هربار آن‌ها با دادن دی‌وی‌دی فیلم‌های قبلی قبادی توانسته‌اند از چنگ مامورها خلاص شوند.

صحنه‌ای از فیلم «مخزن ماهی» ساخته‌ی آندره آرنولد

فیلم بر روی دو شخصیت اصلی یعنی نگار و اشکان، دو موسیقیدان مستقل متمرکز شده، که هر دو مدتی را به‌خاطر فعالیت‌های موسیقی زیرزمینی در زندان ‌بودند.

فیلم با آزادی آن‌ها از زندان و تلاش‌شان برای تشکیل یک گروه موسیقی آغاز می‌شود و با نمایش دشواری‌های آن‌ها برای پاسپورت و ویزا برای خروج از کشور و اجرای کنسرت در اروپا ادامه می‌یابد.

‌این فیلم تماماً با بازیگران واقعی که همه خود موزیسین هستند ساخته شده و تنها خواننده گروه، حامد بهداد، بازیگر جوان سینمای ایران است که آهنگ‌هایی را با صدای خود در فیلم می‌خواند.

فیلم تصویر رئالیستی و زنده از تهران امروز و فرهنگ زیر‌زمینی جوانان آن که بیشتر تحت تاثیر موسیقی امروز غرب‌اند، ارایه می‌کند.

جوانانی که علی‌رغم تمام فشارها و مشکلاتی که برای ضبط این نوع موسیقی ایران وجود دارد، با ترس و نگرانی از دستگیر شدن و زندان در فضاهای بسته و زیرزمین‌ها و پستوها به عشق و علایق شخصی‌شان می‌پردازند و فرهنگی را ساخته‌اند ‌که همه‌ی ارزش‌ها فرهنگی حاکم بر ایران را زیر سوال می‌برد.

قبادی که خود قربانی سانسور در ايران بوده و فيلم‌های آخرش اجازه نمايش در ايران ندارند و به صورت غير قانونی و به شکل دی‌وی‌دی در بازار سياه ايران توزيع شده‌اند، بعد از نااميدی از ساخت پروژه سينمايی‌اش تصميم گرفت اين فيلم را در مورد گروه‌های موسيقی زير زمينی ايران بسازد.

بهمن قبادی در کن / عکس: پرویز جاهد

تا کنون چندين فيلم در‌باره اين گروه‌ها و اين نوع موسيقی‌ها به صورت مستند در ايران ساخته شده اما این نخستين بار است که فيلمی داستانی در اين زمينه در ايران ساخته می‌شود. قبادی می‌گوید دستگیری بیش از ۲۰۰ نفر از طرفداران موسیقی زیر‌زمینی در اجرای یک کنسرت در تهران در سال ۲۰۰۷‌، الهام‌بخش او برای ساختن این فیلم بوده است‌.

تاکنون چندین فیلم درباره این گروه‌ها و این نوع موسیقی‌ها به‌صورت مستند در ‌ایران ساخته شده است، اما این نخستین بار است که فیلمی داستانی در این زمینه در ایران ساخته می‌شود.

روز گذشته هم‌چنین فیلم «فیش‌تنک» یا «مخزن ماهی» ساخته آندره آرنولد، سینماگر زن انگلیسی در بخش مسابقه کن به نمایش درآمد که بازی ستاره نوظهور آن، یعنی کیتی جارویس توجه همه را جلب کرد و به کشف استعداد تازه‌ای در کن تعبیر شد.

صحنه‌ای از فیم «ستاره درخشان» ساخته‌ی جین کمپین

آرنولد که در سال ۲۰۰۶با فیلم راه سرخ جایزه ویژه هیات داوران کن را دریافت کرد، ادامه‌دهنده سنت رئالیستی در سینمای بریتانیا است.

‌وی که تجربه‌‌های زیادی در ساختن مستند‌های تلویزیونی دارد، در این فیلم خود نیز با دوربین روی دست و کار در لوکیشن‌های واقعی توانسته تصویر تلخ و تیره‌ای‌ از زندگی یک دختر جوان انگلیسی که با مادر دائم‌الخمر و دوست‌پسر او در خانه‌ای سازمانی زندگی می‌کند، ارایه دهد.

روز گذشته فیلم دیگری هم در بخش خارج از مسابقه کن به نمایش درآمد به نام «همسایه، من قاتل من» ساخته ان‌ آقیون که درباره نسل‌کشی در رواندا و قتل‌عام بیش از هشتصد‌هزار نفر از مردم این کشور در سال ۱۹۹۴بود.

امروز فیلم‌های «تشنگی» ساخته پارک چانووک، فیلم‌ساز کره‌ جنوبی و فیلم «ستاره درخشان» ساخته فیلم‌ساز سرشناس نیوزلندی و سازنده فیلم پیانو یعنی جین کمپین در بخش مسابقه فستیوال کن به نمایش در می‌آید.

در بخش نوعی نگاه نیز فیلم‌های «صفت پلیس» ساخته کرنلیو پرومبیو و «قیمتی» ساخته لی‌دنیلز نشان داده می‌شود.