گنجی می فرماید:
"به احتمال زیاد، پیامبر گرامی اسلام چنان مشاهداتی داشته‌اند. اما مطابق تفسیر طباطبایی تمامی ان صور ممثل، برساخته‌ی نفس و ذهن پیامبر است"
باید بین دو موضوع تمیز داد: 1) آیا این تمثیل ها، برساخته های شخص و شخصی محمد فرزند عبدالله است و اگر فرد دیگری بجای او بود، برساخته ای دیگر می ساخت؟
2) یا اینکه، اینها همه بر ساخته است اما هر کس دیگر هم اگر در آن شرایط در جای پیامبر بود، همان برساخته های ذهنی را رویت می کرد؟
در صورت اول، بهره آن برساخته ها از حقیقت، بسیار اندک است، اما در صورت دوم، حتی با وجود برساخته بودن آن مشاهدات، بهره ای از حقیقت پیدا می کنند.
بعید می دانم منظور طباطبایی که آقای گنجی برداشت کرده اند، دیدگاه اول باشد.

مقاله بسیار منطقی و زیبا بود تا وقتی که به اینجا رسید:
"بحث برون دینی به این نتیجه منتهی شد که مدعای «قرآن کلام الله است»، فاقد دلیل عقلی است و به هیچ‌وجه با دلیل عقلی نمی‌توان این مدعا را اثبات کرد."
مقاله به این زیبایی را جناب گنجی با این نتیجه گیری ویران کرد. گفتند کلمه خدا فعل اوست. فعل خدا همیشه از طریق واسطه ها انجام می گیرید. بنابراین، به همان معنایی که آقای گنجی ترسیم نمودند، قرآن کلام خدا خواهد شد.

فکر کنم آقای گنجی منظور آقای کدیور از قلب را اشتباه گرفتند. منظور آقای کدیور، "قلب" به معنای قلب صنوبری یا مرکز و از اینجور چیزها بود نه "قلب" به معنای وارونی و دگرگونی و آن جور چیزها.

با سلام

این تیتر زدن ها و جشن پیروزی گرفتن ها واقعا عجیب است؟
سابقه زمینی دانستن آموزه های پیامبران و کتاب های آسمانی همانقدر قدیم است که خود پیامبران. یعنی عده ای (حتی همعصر پیامبران) به علل مختلف باور نداشته اند که پیامبری از جانب خدا آمده باشد تا چه رسد کتابی از جانب خدا. در دوران خود ما هم خیلی زودتر از آقای گنجی چنین نظر داده اند. حال جشن پیروزی گرفتن و آن را به "قرآن محمدی" نسبت دادن، چگونه افتخار آفریده است؟؟
"کلمات" خداوند "بیکران" است و ازلی! در مقاطعی اما خداوند از راه میان بر وحی پیامبرانی را برای "بشارت و ترسانیدن" بعضی از اقوام فرستاده است. چگونگی این ارتباط (خدا-پیامبر) فعلا برای ما روشن نیست. و قرار هم نیست در این مقطع بشر همه چیز را دانسته باشد.
حالا افراد میتوانند ارتباط فرازمینی پیامبران را قبول داشته باشند یا نداشته باشند. هیچکس هم نمی تواند برای وجود خدا (تا چه رسد کتاب خدا) خارج از متن دلیل بیاورد!
حال اگر دقیق تر و علمی تر به قرآن بنگریم می بینیم ادبیات آن دو نوع کاملا متفاوت است. ممکن است برخی جملات پیامبر- به هنگام تدوین آن بصورت کتاب فعلی دردست ما - آیه به حساوب آورده شده باشد. ولی ساختار قرآن آنقدر قوی هست که بتوان ثابت کرد که برای هر قوم کتابی ویژه همان قوم آمده است.
به گمان من برای کنشگران سیاسی و مصلحین فرض "قرآن کلام خدا" کمتر از "قرآن کلام محمد" دردسر آفرین است. زیرا که خود این قرآن گسترش شریعت و سنت محمدی (که مبنایش سنتهای جاهلی مردم مکه و حومه است) را به سایر اقوام ضروری نمی داند.
اگر در پروسه انتقال و جمع آوری "کلام الله" خطایی صورت گرفته باشد، با "کلمات" خدا می توان سره را از ناسره تمیز داد. چرا که کلمات خدا تئوری نیست.

جناب گنجی، جناب کدیور،
همین که این گفت و گو دارد انجام می گیرد، مبارک است، گیرم که به گنجی ثابت شود که بیشتر یا برخی از نظراتش بر خطاست یا به کدیور.
این گفت وشنود می تواند به خیلی ها آموزش مدارا و همزیستی بدهد، البته اگر یکی از طرفین این گونه اظهار خوشحالی نکند: " هر دو سوی بحث (((بحمدالله))) (((مسلمانند))) و به نیت مبارک ارتقای اندیشه اسلامی پا در این وادی نهاده‌اند.» - لابد اگر مسلمان نبود (یا نبودند) باید گفت و گو نکنیم و یا بشدت استبراء کنیم ازو . یا مثلن، در طول بحث از تکفیرش خودداری نکنیم تا اجله‌ی (علما) پشت سرمان حرف درنیاورند.
لابد اگر به "نیت ارتقای اندیشه اسلامی" وارد بحث نشده بودند، ورودشان نامبارک است و قابل تکفیر و استبراء
دوستان! باید فاخلع نعلیک، وارد وادی مقدس گفت وگوی برابر شوند و رسما (برای اطلاع همان سلسله ی علما) اعلام کنند که در مقام بحث، هیچ عقیده ای نجس نیست، که "(الحمدلله) بخواهد مال گنجی (هر ناقد دیگری) نجس باشد."
آقایان باید به شرایط گفت و گو تسلیم شوند و بدانند کدیور حق دارد بگوید و بشنود، نه حتما با گنجی ی مسلمان، بل با گنجی کافر، با گنجی ی بیدین و ... .
و اظهار این نکته، نه اظهار تاسف لازم دارد و نه اظهار خوشحالی، که :"بله، فلان کس هم فکر ماست و الحمدلله به من هم نمی‌توانید برچسب تایید کفار را بزنید."
بهتر است جسور تر باشیم.
آنچه که اظهار خوشحالی لازم دارد، پایبندی طرفین به قواعد گفتگوست و نه بیشتر. این پایبندی است که گفتگو را پیش خواهد برد و میوه هایش را به نسل های بعد تحویل خواهد داد.
پیروز باشید جناب کدیور
پیروز باشید جناب گنجی

درباره اين مقاله آقاي گنجي چند نكته را در خور توجه مي دانم:
1. فرق است ميان اين كه دليل عقلي بر الهي بودن قرآن نيست و اين كه دليلي بر الهي بودن قرآن نيست. سخن آياي گنجي در خصوص قضيه اول درست است؛ اما آيا مگر توقع است، يك امر تاريخي را بتوان با دليل عقلي ثابت كرد؟ امر تاريخي را بايد با دليل نقلي ثابت كرد. توجه به شخصيت حضرت محمد(ص) كه شخصي امي و صادق بوده و نيز توجه به اين كه مضامين قرآن نمي تواند چيزي باشد كه از ذهن شخص آن حضرت تراوش كرده باشد و به لحاظ سبك شناختي نيز با سخنان آن حضرت تفاوت دارد و در آيات قرآن به صراحت، قرآن به خدا نسبت داده شده است. اينها ثابت مي كند كه قرآن كلام الهي است، نه كلام شخص آن حضرت.
2. قرآن به دلايل فراوان در اوج فصاحت و بلاغت يعني آسان فهمي و مطابقت با فهم ساده عرب عصر نزول نازل شده است؛ لذا معنا ندارد كه آياتي از آن غير قابل فهم باشد. بر اين اساس، اصولاً تأويل آيات قرآن به معناي برگرداندن معناي آيات قرآن از شكل عرفي و عصر نزولي به كاري ناصواب و تفسير به رأي است و من فسر القرآن برأيه فليتبوأ مقعده من النار: هر كه قرآن را به رأي خودش تفسير كند، جايگاهش از آتش شود.
همه قرآن براي مخاطبانش در عصر نزول محكم و روشن و قابل فهم بوده است و ادعاي اين كه قرآن براي آنان گنگ بوده است، خلاف عقل و نقل است.
اگر عباراتي از قرآن به نحو مجاز باشد، با قرينه صارفه به كار رفته است و حمل آياتي كه همراه چنين قرينه اي نيست، بر هر معنايي تفسير به رأي و تطبيق آيات قرآن بر آراي شخصي تلقي مي شود.
آياتي مثل الرحمن علي العرش استوي، مشتمل بر مجاز است. اين تعبير ضرب المثلي است؛ مثل عبارت فارسي شاه بر تخت نشست كه مراد نشستن بر تخت نيست؛ بلكه مراد سلطنت است.
3. معناي متشابه در آيه هفت سوره آل عمران يا سوره زمر نيز غير قابل فهم بودن آيات قرآن نيست؛ بلكه به معناي آياتي است كه ناظر به گزارش حيات پس از مرگ و قيامت است و متشابه ناميدن آنها اين است كه در آنها حقايق اخروي براي تقريب به ذهن به حقايق دنيوي تشبيه شده است.

سلام بر آقای گنجی. آقای بهزاد نبوی در نشست شیراز علاوه بر اینکه گفته اند بحث های گنجی ارزش تامل ندارد خاطر نشان کرده است که گنجی علاوه بر عبور از خاتمی و نظام و انقلاب از قران هم می خواهد عبور کند! ایشان در مقاله جدیدش خواستار اثبات صلاحیت گنجی برای ورود به این مباحث شده است. این بحث رادیکالیسم و تندروی و کندروی هم قصه ای شده است! مثل حد اوسط که آقای گنجی به خوبی آن را نقد کردند. به نظرم پاسخ به نبوی واجب تر است. باید روشن شود عبور از نظام و انقلاب و قران یعنی چه؟

آرای سروش، شبستری و ملکیان، با آرای شما تفاوت دارد. شما در مورد آرای خودتان حرف بزنید. .

لطفا مطالب بلند رو بصورت فايل صوتي نيز ارائه كنيد تا افراد با مشغله زياد انها رو از دست ندهند
با اينحال از مطالب خوبتون متشكرم

جدا از مطالب آقای گنجی که این هم دارد تکراری می شود ، کیفیت مطالب و گزارش های رادیو زمانه تازگی ها دارد به زیر صفر می رسد
خدا به این گنجی عزت بدهد که هم دارد حرف حق می زند و هم یک آبرویی برای رادیو زمانه می خرد

فقیه آزاده و عالیقدر - آیت الله منتظری- اخیرا خواستار پایان تولید شبهه (؟) توسط روشنفکران شده است. اقای منتظری قبلا هم طی دو نقد به نظریات اخیر سروش پاسخ داده است که از نظر اقای گنجی قابل ستایش است. چرا آقای گنجی پاسخ فقیه عالیقدر را نمی دهند ؟ از سر تعصب است دیگر.نه؟ و گر نه نظریات ایشان هم باید مورد نقد قرار می گرفت .

«من باب «عیب می جمله بگفتی هنرش نیز بگو/ نفی حکمت مکن از بهر دل عامی چند» باید اشاره‌ای هم بکنم به بخش‌هایی از نوشته‌های اخیر گنجی که هم لحن‌اش متعادل‌تر شده است و هم نظم و نسق بهتری یافته است و هم نقدهای‌اش در خور تأمل است. شخصا نقدهایی که بر رویکرد کدیور کرده است، پسندیدم.

اخیرا دکتر فنایی عزیز چند روزی از شفیلد به لندن آمده بودند و چندباری توفیق دیدار دست داد. بخشی از گفتگوها طبیعتا درباره‌ی نوشته‌های گنجی بود. ماحصل گفتگوها این بود که نوشته‌های گنجی می‌تواند پاره‌ای از معتقدان فرهیخته و معتقد به آزادی بیان ِ «کلام الله بودن قرآن» را وادارد تا در دلایل سنتی این اعتقاد دوباره نظر کنند و احیانا دلایل جدیدی بیاورند. دکتر فنایی، تا آن‌جایی که من می‌فهمم مجموعاَ از باز شدن باب گفتگو با گنجی راضی بود و حس مثبتی داشت. گفت که می‌خواهد چیزهایی ‌بنویسد در دفاع ایجابی از کلام الله بودن قرآن و کمی هم در باب راه‌هایی که می‌توان از این دکترین دفاع کرد با هم سخن گفتیم.
منتظریم این بخش‌ها نوشته شود و بخوانیم و داوری کنیم.
امیدوارم این گفتگوها، که ظاهرا هر چه جلوتر می‌رود از همه‌ی اطراف گفتگو، لحن ملایم‌تری هم پیدا می‌کند مدلی باشد برای کسانی که فکر می‌کنند با سوزن قدرت می‌توان هر رخنه‌ای را رفو کرد »

نوشته اخیر یاسر میردامادی در وبلاگش که با اجازه ایشان و با نقل منبع ، محض اطلاع آقای گنجی نقل کردم

حدود ۱۵-۱۶ سال پیش کتابی خواندم بنام «عرفان و فلسفه» از استیس، که بهاءالدین خرمشاهی آن را ترجمه کرده بود، که چیزهایی از آن در خاطرم ماند.
کتاب می‌گوید که ماده وجود دارد(اگر اشتباه نکنم نام این ماده سانتانین بود یا چیزی شبیه آن بود!) که اگر انسان کمی از آن مصرف کند تمام اشیاء را زرد می‌بیند.
حال اگر این انسان بگوید که ماست زرد است، آیا دلیل بر دروغگویی اوست؟

باید به آقای کدیور گفت که چیزی بنام قلب اسلام وجود ندارد. اسلام وجودی مستقل از ذهنیت و فرهنگ مسلمانان نیست. و قلب که تشبیه نابجائی در اینجاست نیز بر ابهام می افزاید. قلب اسلام خود مسلمانان هستند که آنرا تفسیر می کنند. چون قرآن که خود به خود گویا نیست. این مسلمانان هستند که از زبان آن سخن می گویند. مسلمانان هم از فقیه و مفسر همه سخن خود را میگویند. به گمان من بهتر بود که آقای کدیور که در اینجا قرآن را گویا میکند، خود را قلب اسلام بنامد. بنابراین قلب اسلام خود کدیور است.

بنظر من هر دو نفر آقایان بدنبال این هستند که از تبدیل ایران به اسپانیا ( بدرود با اسلام ) جلوگیری کنند و در طیف نشری از اسلام مطلق ( وهابی) تاکفر مطلق ( انسان عاقل) نقاط متعدی به نقاط موجود ( قرمطی- اسماعیلی - حنفی - شافعی - اثنی عشری - بهائی - روشنفکری دینی -.... ) بیافزایند تا ظهور ایزابلای ایران را به تاخیر اندازند ... بجای همه این حرفها من از تمام ملت ایران خواهش میکنم با دقت تمام قرآن بخوانند - سرگذشت پیامبر اسلام را بخوانند - نهج البلاغه بخوانند - بحار الانوار-حلیت المتقین - جزیره الخضرا-و سرانجام به من پاسخ گویند که چرا من اگر با تحقیق شخصی دریابم که اسلام دین خوبی نیست و باید از آن خارج شوم طبق نص صریح قرآن مرتد بوده و قتل من بر هر مسلمان واجب است ؟؟؟ ... آقای کدیور چرا ؟ آقای گنجی چرا ؟؟؟

آقای گنجی
شما هم یکی به نعل می زنید و یکی به میخ! از یک طرف می گویید قرآن وحی نیست و کلام محمد است و حتی به اشعار شاعران پیش از بعثت اشاره می کنید که در قران آمده! و از طرف دیگر باز می گویید که
" مگر غیر از این است که نبی سخن بگوید و سخن او سخن خدا تلقی شود؟ "
ای کاش گنجی پاسخ این سوال را می داد که اصلا چرا باید به نبوت محمد اعتقاد داشت که حالا این بحث پیش بیاید که قران سخن خداست یا محمد؟ به نظر میرسد مشکل گنجی بیشتر نوع انتقال مفاهیم وحی از خدا به انسان است تا لصل موضوع!

آقاي نكونام
شما خودتان هم فهميديد چه نوشته ايد؟ فرموديد آيات قرآن را نبايد تاويل كرد، ولي در سطر بعد خودتان اين كار را كرديد! جايگاه خداوند بر عرش است را ضرب المثل گرفته و با پادشاهي پادشاهان برابر گرفتيد. سوال اينجاست كه اگر مي شود چنين كرد چرا نشود آياتي كه در باره سخن گفتن خدا است در قرآن است (نه نشستن بر تخت) را تاويل كرد و ضرب المثل يا استعاره يا چيزي ديگر به حساب آورد؟

آقای گنجی که هفتاد ملیون را در گرداب استبداد وریا ودروغ وخرافات اسیر می بیند با تسلطی که بر متون مذهبی دارد سعی می کند نوری به تاریکی ها بتاباند...به نظر بنده صرف وقت در این امور به هدر دادن توان وهوش و وقت با ارزش آکبر گنجی است ...

در پاسخ علي آقا
عنايت داشته باشيد كه در زبان عرفي «مجاز» وجود دارد و مجاز عبارت است از استعمال لفظ در معنايي استعاري و تشبيهي با قرينه كه نوع اين قرينه را «قرينه صارفه» گويند. چنان كه در زبان فارسي گفته مي شود: «دست بالاي دست بسيار است» و معادل عربي آن اين است: «يد الله فوق ايديهم». يا گفته مي شود: «شاه تاجگذاري كرد» يا «شاه به تخت نشست» و معادل عربي آن در خصوص خدا اين است: «الرحمن علي العرش استوي». اگر ما معناي استعاري و تشبيهي را بر همان معناي استعاري و تشبيهي حمل كرديم، به واقع همان معنايي را قصد كرديم كه اهل زبان به كار مي برند. لذا اين كه مشهور است، چنين عباراتي در غير معناي عرفي به كار گرفته شده، سخن ناصوابي است.
نيز دانسته باشيد كه «تأويل» را عبارت از حمل لفظ در معنايي غير عرفي گرفته اند و اين قطعاً كار ناصوابي است. ما بايد لفظ را در همان معنايي كه اهل زبان به كار مي برند، به كار ببريم، نه در معنايي كه خودمان مي خواهيم. بر اين اساس حمل آياتي كه به صراحت، قرآن را نازله از سوي خدا شمرده بر اين كه از سوي خود حضرت محمد صادر شده است، خلاف معناي معهود و مفهوم اهل زبان است و اين مثل اين است كه من بگويم: اين يادداشتي كه شما نوشتيد، بابات نوشته است. واضح است كه اين افترا بر شماست و شما من را سرزنش مي كنيد. خواهيد گفت: سخن من كاملاً مشخص مي كند كه من نوشته ام، نه بابايم.
بنابراين مي توان گفت كه تأويل به معناي حمل كردن الفاظ زبان بر معنايي كه معهود اهل زبان در وقت صدور الفاظ نيست، افترا بستن بر گوينده آن است.

من هم با گذاشتن فایل صوتی نوشته های آقای گنجی موافقم. در همین رادیو زمانه آقای نیکفر تخصصی ترین مطالبش را به صورت فایل صوتی هم ارائه می داد. یک صفحه هم مخصوص خودش داشت. گنجی که ماشاالله همیشه نوشته دارد در رادیو ، چرا این کار را نمی کند؟

آقای گنجی خدایی را که نمی توان ثابتش کرد مفروض گرفته و بعد از مسلمانان ایراد می گیرد که چرا می گویند قرآن کلام خداست. آخر مرد مومن، شما خودت توانسته ای ثابت کنی اصلاً خدایی هست که حالا به مسلمان های بیچاره گیر می دهی؟ اگر شما به دلایل کاملاً شخصی که قابلیت طرح آکادمیک ندارند به وجود خدا اعتقاد پیدا کرده ای، لطف کن اجازه بده مسلمانان هم به دلایل شخصی، قرآن را کلام خدا بدانند.
جناب گنجی! شما اگر اندیشمند هستید لطف کنید با همه ابهامات دینداری برخورد کنید نه اینکه هر بخش را که خواستید همینجوری مفروض بگیرید و به دیگران گیر بدهید که برای مدعایشان، دلیل ندارند. شما خودت برای فرض وجود خدا دلیلی دارید؟
اگر هم بفرمایید من اصلاً به وجود خدا اعتقاد ندارم، دیگر این همه لفّاظی برای چیست؟ راست و حسینی بفرمایید اساس دین مشکل دارد که دارد. بحث علمی، حد و حدود و قاعده و روش دارد برادر من. اگر هم یک مصلح اجتماعی هستید (که این وجه شخصیت شما گرامی و تحسین برانگیز است) دیگر چه کاری به دین مردم دارید؟ مگر چند درصد مردم برای اعتقادات دینیشان دلیل دارند؟ اصلاً مگر مشکل مردم از محمد و قرآن است؟ آقای گنجی به خداوندی خدا اگر همان اسلام درب و داغان 1400 سال پیش محمد هم در این مملکت، اجرا شود، خیلی از بدبختی های این ملت بیچاره برطرف می شود.

جناب نکونام عزیز
آیا می توانید خیلی صریح نظرتان را در مورد آیاتی از قرآن که با بدیهیات علم امروز همخوانی ندارد، اعلام کنید؟ مثل آیاتی از قرآن که آفرینش آسمان را بعد از زمین می داند؟ در حالیکه زمین، تنها یکی از بینهایت کره آسمانی است، نه چیز دیگر.
لازم به ذکر است اگر در لابلای کامنت های چند مقاله اخیر گنجی، جستجو کنید نظرات قابل توجهی پیدا خواهید کرد.

بسم الله الرحمن الرحيم
در كتاب احتجاجات-ترجمه موسي خسروي از جلد چهارم بحار الانوار، ج‏2، ص: 330-334 مناظره‏اى از حضرت رضا عليه السلام‏ را مي خوانيم كه بسيار آموزنده است. سوي ديگر مناظره، ابو قره اسقف ملکی مذهب، اهل جدل و از نخستین مسیحیانی است که به عربی رسائلی تصنیف کردند. نام او تئودوروس بود، اما در ميان عرب به ابوقره شهرت داشت. (نقل از دائره المعارف بزرگ اسلامي، ج6) در اينجا بخش مرتبط از اين مناظره زيبا را با كمي دستكاري در ترجمه (به كمك ترجمه هاي ديگر) نقل مي كنم، باشد تا مفيد واقع شود

. ابو قره به امام رضا عليه السلام عرض كرد فدايت شوم توضيحى در باره سخن گفتن خدا با موسى بدهيد. فرمود: خدا مى‏داند كه به كدام لهجه با او صحبت كرده به سريانى يا عبرى. ابو قره با دست زبان خود را گرفت. گفت منظورم از اين زبان است. فرمود: منزه است خدا از آنچه تو مى‏گوئى پناه مى‏برم به خدا كه او را شبيه مخلوقش قرار دهم يا مثل مردم حرف بزند. او را مثل و مانندى نيست و گوينده و فاعلى مانند او وجود ندارد. پرسيد چگونه سخن گفته؟ فرمود: سخن خدا با مردم مانند سخن مردم با يك ديگر نيست. بوسيله زبان و دهان صحبت نمى‏كند ولى مى‏گويد باش. با اراده او بوجود مى‏آيد. آنچه خدا به موسى خطاب نموده از امر و نهى بدون اينكه در آن مورد فكر و انديشه نمايد. ابو قره گفت در باره كتابهاى آسمانى چه مى‏فرمائيد؟ حضرت رضا عليه السلام فرمود: تورات و انجيل و زبور و قرآن و هر كتابى كه خدا فرستاده كلام خدا است كه براى جهانيان چراغ هدايت و راهنما است. تمام آنها آفريده شده است و آن كتابها، غير خدا هستند. چنانچه در قرآن نيز مى‏فرمايد: أَوْ يُحْدِثُ لَهُمْ ذِكْراً « يا [اين كتاب‏] پندى تازه براى آنان بياورد. طه: 113 » و در آيه ديگر ما يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلَّا اسْتَمَعُوهُ وَ هُمْ يَلْعَبُونَ « هيچ پند تازه‏اى از پروردگارشان نيامد، مگر اينكه بازى‏كنان آن را شنيدند. انبياء: 2». خداوند تمام كتابهاى آسمانى را به وجود آورده. ابو قره گفت آيا فنا پذيرند؟ فرمود: مسلمانان اجماع نموده و بر اين مطلب اتفاق دارند كه غير خدا هر چه هست فانى است. غير خدا فعل اوست. تورات و انجيل و زبور و قرآن همه فعل خدايند. مگر نشنيده‏اى كه مردم مى‏گويند «پروردگار قرآن» و يا مى‏گويند قرآن روز قيامت مى‏گويد «خداى من اين فلان كس است با اينكه خدا او را بهتر مى‏شناسد. روزها به گرسنگى و شبها به بيدارى به سر برده. مرا شفيع او قرار ده». همين طور است تورات و انجيل و زبور. تمام آنها مخلوق و آفريده هستند. آنها را كسى به وجود آورده كه مثل و مانند ندارد و وسيله راهنمائى خردمندان قرار داده. كسى كه معتقد باشد كه اين كتابها پيوسته با خدا بوده‏اند، بايد بگويد خدا تنها قديم نيست و يكتا نخواهد بود. كلام نيز هميشه با او بوده از ازل. با اينكه خدا هم نيستند. ابو قره گفت ما روايت داريم كه تمام كتابهاى آسمانى روز قيامت مى‏آيند در حالى كه مردم در صحراى محشرند و به صف در مقابل پروردگار ايستاده تماشا مى‏كنند. اين كتابها برگشت به خدا مى‏كنند چون جزء او هستند و به سوى او بر مى‏گردند. حضرت رضا عليه السلام فرمود: نصرانيان نيز در باره عيسى همين عقيده را داشتند كه جزء او است و به سوى او برمى‏گردد. زردشتيان نيز در باره آتش و خورشيد همين عقيده را دارند و مى‏گويند جزء خدا است و به سوى او برمى‏گردد. پروردگار ما بسى برتر از آن است كه جزء جزء شود يا مختلف باشد، و تنها گوناگونى و تأليف از صفات‏ متجزّى است، زيرا هر جزء جزء شده‏اى در توهّم آيد، و كثرت و قلّت مخلوقى است كه دلالت بر خالقى مى‏كند كه آن را آفريده است.

شايع است سيد جواد طباطبايي نظريه تمانع انديشه خود را به نوعي از افكار ارامش دوستدار اخذ كرده است غرض اينكه از خواندن اين مقاله فني و قوي و بعد از آن خواندن نظرات به غايت نامربوط سطحي و خرد گريزانه و حتي عقل ستيزانه برخي كه مخالف نظر گنجي هستند مي توان به درستي عقل گريزي ايرانيان را به قول بچه ها حتي در بحث هاي ليسانس به بالا درك كرد.
عرب مثلي دارد كه شخص غرق شده به هر گياه خشكي چنگ مي زند نظر مخالفين كديور و گنجي درست شبيه چنگ كشيدن به گياه خشك براي غرق نشدن است.

ما همه چیز مان را از خودمان می گیریم. ایمان ما به خدا هم در واقع از ایمان ما به یک فرد ( پیامبر یا هر آدم دیگر مدعی پیامبری) ناشی می شود. شکل گرفتن مفهومی به نام خدا ممکن نمی بود اگر این مفهوم در روابط جمعی انسان ها نضج نمی گرفت و صیقل نمی خورد. ایمان به خدای معرفی شده ی اسلام ، ابتدائا همان ایمان به محمد بود. شما اول قبول کردید که وقتی فردی به نام محمد بر چیزی به نام خدا گواهی می دهد ، گواهی دادن اش معتبر است. فقط کافی بود در اعتبار ِ شخص محمد تردید کنید تا دیگر خدای معرفی شده اش را هم نپذیرید. این که چرا بر گواهی دادن فردی ( و در اینجا پیامبر) اعتماد می کنیم یا نمی کنیم بستگی به صدها عامل فرهنگی دارد و به تاریخچه ی زنده گی افراد و ساختار روانی شان وصل است.
محمد می گفت که آنچه در شکل قرآن بر زبان او جاری می شود کلام الله است. وقتی می گوییم که قرآن کلام محمد است ، در واقع آن اعتماد ِ مطلق مان به درستی گواهی او را مشروط می کنیم. به بیانی دیگر ، قوی شدن تردیدهای معرفت شناختی مان سبب می شوند که از خود بپرسیم : چرا باید گزارش محمد – که بشری مثل ما بود – مصئون از محدودیت های معرفت شناختی بوده باشد؟ از کجا این قدر مطمئن هستیم که دریافت خود پیامبر از کلام ِ جاری شده بر زبان اش ( قرآن ) آمیخته به خطا نبوده است؟ پیامبر صادقانه به ما گزارش داده که کلام جاری شده بر زبان او کلام الله است. اما صداقت او سبب نمی شود که واقعیت نیز همان بوده باشد. چرا که صداقت هم سقف دارد و فهم ما از صداقت نیز در محدوده ی توانایی های شناختاری ما عمل می کند. امروزه پژوهش ها و تحقیقات لابراتواری نشان داده اند که بخش اعظم کارکردهای ذهنی ما بر داده های ناخودآگاه ما استوار است. این به این معناست که اگر ما از آنچه می دانیم گزارشی دقیق بدهیم راست گفته ایم. اما معلوم نیست که محتویات ناخود آگاه ما ( که ذهن خود آگاه ما را تغذیه می کنند) نیز صادق باشند.
مساله مهم دیگر این است که در بحث های آقای گنجی و منتقدان اش همه به حاشیه می روند. بخشی از بحث روشن است : می دانیم محمد کیست تا قرآن کلام اش باشد یا نباشد. اما نمی دانیم خدا کیست؟ تا ندانیم خدا کیست ، چه گونه می توانیم دریافت قابل فهمی از عبارت " کلام الله" داشته باشیم؟ فرض کنید می گوییم که قرآن کلام الله نیست. سوال این است که می خواهیم بگوییم که قرآن کلام چه کسی نیست؟ وقتی می گوییم قرآن کلام الله است ، می گوییم قرآن کلام چه کسی است؟ اگر در منظومه ی اعتقادی- معرفتی کسی خدا وجودی منتشر در تمام ِ هستی باشد و بتوان به طریقی حضورش را در خود عینی تر و عریان تر کرد ، در آن صورت پیامبر کسی است که چنان تلاشش به ثمر رسیده و سخنی که می گوید در عین حال که سخن خود اوست کلام الله هم هست. اما اگر کسی خدا را به طریقی جز این فهم کند( و خدا را وجودی جدا و متشخص اما غیر قابل دسترس بداند) ، در آن صورت قرآن کلام محمد است و به راستی هیچ دلیلی نیست که آن را کلام الله بدانیم. با این توضیح که دلیل همان زمانه مند است و نمی توان تاریخ استدلال را پایان یافته دانست. به هرحال ، تا مساله ی خدا و صورت های او در نزد گنجی و منتقدان اش حل نشود ، این مشکل همچنان پابرجا خواهد ماند که چه بگوییم قرآن کلام الله است و چه بگوییم کلام الله نیست ، در هر دو صورت نمی دانیم اگر کلام الله هست کلام چه کسی است و اگر کلام الله نیست کلام چه کسی نیست. اگر گنجی می گوید قرآن کلام محمد است ( به نحوی که کلام الله نیست) ، این به معنای خروج او از دین اسلام است ( نه این که خروج از دین اسلام بد باشد). چرا که اسلام یعنی پذیرش بلا دلیل خدا – که نمی دانیم کیست- و نسبت دادن قرآن به او. بنا بر اسلام این کار امکان دارد که خدا مستقیما کلامش را در دهان محمد نهاده باشد. گنجی نمی تواند هم به خدا ایمان داشته باشد و هم قرآن را کلام محمد بداند. چرا که خدا را از روی گواهی دادن همین محمد می شناسیم ( نه با استدلال مستقل) و همین محمدی که از طریق گواهی اش به خدا ایمان آورده ایم نیز گواهی می دهد که قرآن کلام همان خداوند است. اگر گواهی محمد بر کلام الله بودن قرآن را نمی پذیریم ، باید دلیل بیاوریم که چرا گواهی او بر وجود خدایی یکتا را می پذیریم؟

گنجی از یک طرف معتقد به صدق اخلاقی محمد است هر چند می گوید وی ممکن دچار اشتباه معرفتی شده باشد. از طرف دیگر دلیل درون دینی را کافی ندانسته دلیل برون دینی برای کلام خدا می خواهد. اگر آقای گنجی صد در صد مطمءن است که محمد دچار اشتباه اخلاقی نبوده و خود وی معتقد بوده که قران کلام خداست و این را در قران هم گفته و سبک قران به گونه است که محمد در آن مخاطب است پس گنجی خود دلیل برون دینی را آورده است و آن خدشه ناپذیری اخلاقی و صدق محمد است. اگر قران کلام خدانیست و کلام محمد است پس چاره ای برای گنجی نمی ماند که ادعا کند محمد صداقت نداشته است. آقای گنجی این بزرگترین تناقض شماست و شما همه اش از پاسخ دادن به چنین تناقض واضحی طفره رفته اید و به پیچاندن بحث با این و آن مشغول شده اید. چطور می شود این همه دلایل درون متنی در مورد کلام خدا بودن متن را بدون دست یازیدن به انواع پیچاندن های تاویل و تفسیری جوری معنا کرد که خدشه ای به صداقت پیامبر نخورد. اگر شما این تناقض را رفع کنید دیگر نیازی به پاسخ گفتن به دیگران ندارید چرا که دیگران تصورشان بر این است که شما به صداقت و پیامبر بودن محمد ایمان دارید. آیا ایمان شما به محمد دلیل عقلی برون متنی نمی خواهد اما ایمان میلیون ها مسلمان به قران کلام خدا دلیل عقلی برون متنی می خواهد. عجبا!!

در پاسخ آقا كامران
در قرآن هيچ آيه اي وجود ندارد كه خلقت آسمان را پس از زمين ياد كرده باشد. شايد منظورتان آيه ذيل باشد: هُوَ الَّذي خَلَقَ لَكُمْ ما فِي اْلأَرْضِ جَميعاً ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ (بقره، 29). در اين آيه گفته نشده است كه آسمان پس از زمين خلق شده است؛ بلكه گفته شده است، سامان پيدا كرده است. «استوي» به معناي خلق كردن نيست؛ بلكه به معناي سامان دادن است؛ به علاوه لفظ «ثمّ» در همه موارد به معناي تراخي و بعديت نيست.
علاوه بر اين در اين آيه و ديگر آيات قرآن غرض توجه دادن مردم به عظمت و شگفتي آسمان و زمين و اين كه آنها را خداي عظيم خلق كرده است؛ نه اين كه يك نظريه علمي را بيان كرده باشد. قرآن كتابي علمي نيست؛ بلكه كتابي هدايتي در زمينه اخلاقيات و زندگي مردم است تا از رهگذر آن زندگي اخلاقي و انساني داشته باشند. آنان كه قرآن را كتابي علمي تصور كرده اند، بيراهه رفته اند. در قرآن هرگز به امور علمي نپرداخته است.
قرآن در زمينه امور كوني و هستي طريق مماشات با فهم مردم عصر نزول را طي كرده است و در چارچوب ذهني و تصوري آن مردم سخن گفته است؛ چون دأب و غرضش اين نبوده است كه وارد امور علمي بشود و ورود به آنها بسا به نقض غرض اصلي هدايتي قرآن مي انجاميد. براي مثال اگر به آن مردم گفته مي شد، خورشيد ثابت است و زمين حركت مي كند، ترديدي نبود كه آن مردم مي گفتند: محمد به وضوح دروغ مي گويد. چون ما به چشم خود مي بينيم، زمين ثابت است و خورشيد حركت مي كند.
هيچ عاقلي نمي آيد، كاري بكند و به چيزي بپردازد كه هيچ ربطي به غرضش ندارد و از رهگذر آن غرض اصلي اش نقض شود.

پاسخ به آقاي نكونام
از سخن بر مي آيد كه تاويل را ناصواب مي دانيد و به اين واقف هستيد كه اگر بتوان آياتي را تاويل كرد چرا نتوان بقيه آيات(در اينجا آياتي كه به سخن خدا بودن قرآن دلالت دارند) را تاويل كرد و به همين دليل از بن با تاويل مخالفيد. شما مي توانيد اين راه را پيش بگيريد ولي بايد به عواقب آن نيز تن بدهيد. يكي از عواقب آن و شايد اولين مخمصه اي كه شما در آن گرفتار مي شويد، حل تعارض آيات با علوم جديد است، چه تجربي و چه انساني. شما كه تاويل را كنار مي گذاريد و حتي از علامه طباطباعي، جوادي آملي، كديور و..... نيز پا را "عقب تر" گذاشته ايد با آياتي كه هدف گوينده(خدا يا پيامبر) از آن براي گذشتگان روشن بوده، ولي امروز اگر آن را به همان صورت بفهميم، خود را مسخره كرده ايم چه مي كنيد؟ آيا شما فكر اين را كرده ايد كه اگر ما شهاب را تير خدا به شيطان بدانيم، جن را عامل جنون بدانيم و... گوينده را كم اطلاع فرض كرده ايم يا او را گرفتار مخاطب كم فهم ديده ايم كه در حالت دوم نيز اگر تاويل نكنيم ،باز هم موضوع فهم مخاطب در ميان مي آيد و ما بايد طبق نظر شما آن را همانطور بدانيم كه آن زمان مي دانستند و ان را به همان صورت قديم استعمال كنيم، باز به همان خانه اول برمي گرديم كه اطلاع گوينده در علوم تجربي، مانند هم عصريانش بوده است. ظاهرا اين كه شما همين مقاله گنجي را تا آخر نخوانده ايد كه بدانيد چه تاويل هايي از طرف فيلسوفان و فقيهان معاصر در قرآن صورت گرفته است. نظري كه شما داديد ، شما را به همانجا مي برد كه بگوييد شايد شهاب سنگ(كه پديده اي كاملا طبيعي و مثل افتادن يك سيب از درخت است) واقعا شيطان را دفع مي كرده است!، زير بار حقوق بشر نرويد و به همان روال سابق كساني كه آيه در دين اجباري نيست را جدي مي گيرند و از جرگه دينداران كنار مي روند، يا به آييني تازه مي پيوندند را اعدام كنيد! و....
بدانيد كه هرگونه نگاه به قرآن عواقبي دارد، كه دامن عمل كننده به آن را مي گيرد. اگر دامن شما را نگرفته است، عمل نكرده ايد و الا همان بن لادن نيز، ديد شما را دارد و دارد چيزي كه فكر مي كند عمل مي كند. لازمه ديدن قرآن مانند هم عصران پيامبر، عمل كردن مانند آنان را مي طلبد. اگر برداشتي متفاوت از حرف آنان نكرديد، شما نيز به ذاتيات قرآن دست پيدا نكرده ايد و در همان عرضيات مانده ايد. توصيه مي كنم براي بهتر متوجه شدن اين موضوع، بسط تجربه نبوي دكتر سروش را بخوانيد، آخر اين ديد شما در عرضيات(كه مي توانستند وارد قرآن نشوند، و حال كه شده اند با آنان چه كنيم) ماندن است و به خاطر تاويل نكردن حروف، قيد معنا را زدن است.

آقای ایرانی که از قضا هم نام ماهم از آب درآمده اید اگر شما قرآن را یکبار هم حتی سرسری خوانده باشید به این آیات: لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ در دين هيچ اجبارى نيست و راه از بيراهه بخوبى آشكار شده است پس هر كس به طاغوت كفر ورزد و به خدا ايمان آورد به يقين به دستاويزى استوار كه آن را گسستن نيست چنگ زده است و خداوند شنواى داناست (سوره بقره آیه256)
ویا لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ [اما] خدا شما را از كسانى كه در [كار] دين با شما نجنگيده و شما را از ديارتان بيرون نكرده‏اند باز نمى‏دارد كه با آنان نيكى كنيد و با ايشان عدالت ورزيد زيرا خدا دادگران را دوست مى‏دارد (سوره ممتحنه آیه 8)
إِنَّمَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِكُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ وَمَن يَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ فقط خدا شما را از دوستى با كسانى باز مى‏دارد كه در [كار] دين با شما جنگ كرده و شما را از خانه‏هايتان بيرون رانده و در بيرون‏راندنتان با يكديگر همپشتى كرده‏اند و هر كس آنان را به دوستى گيرد آنان همان ستمگرانند (سوره ممتحنه آیه 9) وآیات بسیاردیگری دراین خصوص برخوردکرده اید . شما میتوانید هرعقیده ای داشته باشید و اگربخواهید مسلمان باشید تااصول دین را تحقیقی (دقت بفرمایید تحقیقی و نه ارثی یا اجباری یا باری به هرجهت ) نپذیرید مسلمان واقعی نیستید ولی اگر اسلام آوردی تحقیقا و بعد دلت خواست منکر شوی آنگاه است که مرتدی و بدنبالش احکام ارتداد برایت اجرا خواهد شد. پس اسلام نگفته است به صرف بی ایمانی کسی مستحق کشتن ویا هرمجازات دیگری است. اصلا اسلام ایمان بی پایه وبی تحقیق را قبول ندارد. شما یا هرکس دیگری مختاریدبرای خود واعتقادات خودتصمیم بگیرید. یا خداوقیامتی هست و جوابش را هم می دهید یا نیست و جسته ای ، آن مشکل خودت است. اسلام هم آنچه را باید بگوید گفته است اگر کسی نخواست یا مجاب نشد می تواند نپذیردوکسی هم با او کاری ندارد اما اگروارد شد و خارج شد نمی تواند دین را به بازی بگیرد . اینجارا می گویندمرتد و حکم خاص خودرادارد. وحتما انتظار ندارید که اسلام یا خدا بنا برمیل من و شما دستوری را صادر کند وتابع ما باشدکه در آن صورت اوبنده خواهد بود و ما خدا.
البته من مشکل بسیاری ازکامنتها (ونه همه )را مشکل سیاسی و تمایل به مخالفت سیاسی
می دانم و این که برای مبارزه سیاسی، مبارزه با دین و دین باوری را در پیش گرفته اند.

من وقتي به چهره افرادي مي نگرم كه با ساده دلي مذهبي را پذيرفته اند (و يا لا مذهبي )و آناني كه به استدلالهاي سخت روي آورده اند براي اينكه چيزي را اثبات كنند كه اثبات پذير نيست مي بينم كه گروه اول آدم هاي خوشبخت تري هستند . ورود به تفاسير گوناگون كمكي به كسي نمي كند چرا كه هيچ كس بيش از ديگري نمي داند . مي توان با برداشت هاي متفاوت از دانسته هايمان همه اديان را خرافه دانست و باز هم مي توان با تكيه بر ندانسته هايمان (چيزهائي مانند خواب ، تجربه مرگ نزديك و ...) بگوئيم چيزي هست كه نمي دانيم چيست . من فكر نمي كنم در اين دنيا كسي بيش از ديگري بداند پس بهتر است آن مسيري را انتخاب كنيم كه در ما آرامش ايجاد كند و از رنج هستي بكاهد . اين يك انتخاب است نه بيشتر و نه كمتر . اگر كتب مقدس را از زبان خدا بدانيم يا از زبان پيامبران در هر دو صورت غلط نگفته ايم .

جناب نکونام فرمودند که منظور از ثم الستوی الی السما خلق کردن آسمان نیست بلکه به معنی سامان دادن است. حالا نظر علامه طباطبایی را در مورد آیه 12 سوره فصلت که در آنجا هم آفرینش آسمان بعد از زمین ذکر شده را برایتان می گذارم :

"كلمه ((استوى (( - به طورى كه راغب گفته - وقتى با كلمه ((على (( متعدى شود معناى استيلاء و تسلط را مى دهد، مانند آيه ((الرحمن على العرش استوى : رحمان بر عرش مسلط است (( و چون با كلمه ((الى (( متعدى گردد، معناى رسيدن به چيزى را مى دهد.
و نيز در مفردات گفته : كلمه ((كره (( - به فتحه كاف - به معناى مشقتى است كه از خارج و به اكراه و اجبار ديگران بر آدمى تحميل شود، ولى كلمه ((كره (( - به ضمه كاف - به معناى مشقتى است كه از ناحيه خود انسان برسد.
پس معناى اينكه فرمود: ((ثم استوى الى السماء(( اين است كه خدا سپس متوجه آسمان شد، و به امر آن بپرداخت . و منظور از توجه به آسمان خلق كردن آن است ، نه اينكه بدانجا رود، چون قصد مكانى جز با انتقال قاصد از مكانى به مكانى ديگر و از جهتى به جهت ديگر تصور ندارد، و خداى تعالى از چنين چيزى منزه است ."

می بینید که علامه طباطبایی گفته منظور از توجه کردن به آسمان، خلق کردن آن است. آیا آقای نکونام قران را بهتر از علامه طباطبایی می فهمد؟

آقای نکونام می گویند: لفظ «ثمّ» در همه موارد به معناي تراخي و بعديت نيست.
اگر ممکن است بقیه موارد را هم بر بنده روشن فرمایید در غیر این صورت چنین نتیجه گیری می شود که این «تبصره» برای آن گذاشته شده که این آیه قرآن را توجیه منطقی کند.
گمان نمی کنم نویسنده قرآن اینقدر قصد مبهم گویی داشته باشد. این علم آن زمان بوده و قرآن هم بر مبنای علم ۱۴۰۰ سال پیش نگاشته شده است.

البته من موافق اینگونه بحث ها نیستم چون راه به جایی نمی برد اما:
علی آقای گل هیچ جای قرآن نیامده که شهاب فقط و فقط برای پراندن و نمابود کردن جنیان آمده و یا فقط دیوانگی در اثر جن زدگی ممکن است رخ دهد.
کلا من نمی فهمم کسانی که میخواهند در بحث قرآن را مخلوق پیامبر بدانند و یا چیزهای مشابه و در عین حال می گویند ما مسلمانیم چه هدفی دارند؟؟
اسلام دین ساده ایست خیلی آن را پیچیده نکنید. لطفا

آقای نکونام عزیز
شما خودتان واقعاً از پاسخی که فرمودید قانع شدید؟
آیه را دوباره نگاه کنید
"هُوَ الَّذي خَلَقَ لَكُمْ ما فِي اْلأَرْضِ جَميعاً ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ"
با معنایی که شما کردید، آیه اینجوری می شود:
"...او هر چه در زمین بود را برای شما خلق کرد و بعد به سامان دادن آسمان پرداخت و آنها را به صورت هفت آسمان از یکدیگر جدا کرد..."
به نظر میرسد شما از جواب طفره رفته باشید زیرا طبق معنی شما سامان دادن آسمان و بخش کردن آن به هفت بخش(گرچه همین هفت بخش بودن آسمان از نظر علم امروز مردود است اما بگذریم) بعد از خلقت تمام زمین و همه آنچه بشر نیاز داشته است می باشد.
دوست عزیز، زمین چیزی در حدود 5 میلیارد سال قدمت دارد، در حالیکه کل جهان و مجموعه کهکشانها که آسمان را تشکیل می دهند نزدیک به 13 میلیارد سال قدمت دارد. بنابراین بی معناست که بگوییم سامان یافتن آسمان بعد از خلقت زمین و هر چه در آن است، بوده است. زمین و همه اجزایش حدود 8 میلیارد سال پس از تشکیل بخش بزرگی از آسمان به وجود آمده است.
اصلاً یک مسأله دیگر، تا حالا دقت فرموده اید که در تمام جر و بحث های دینی این شما و قرآن شماست که در حال پاسخ دادن است؟ یعنی همیشه این شما هستید که به اشکالات وارده پاسخ می گویید. قرآن شما همواره در معرض اشکال است و شما همواره در حال رفو کردن درزها هستید. هیچگاه نشده شما بپرسید و دیگران را به پاسخ وادارید. از نظر خودتان، این همه در موضع ضعف بودن و دائم در پی رفع و رجوع کردن اشکالات قرآن بودن کار جالبی است؟ آیا بهتر این نیست که اعتراف کنید که قرآن تحریف شده است؟ مثلاً همان آیه می توانست این باشد:
"هُوَ الَّذي اسْتَوى إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ ثُمَّ خَلَقَ لَكُمْ ما فِي اْلأَرْضِ جَميعاً وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ"
آنوقت همه چیز سر جای خودش بود. هم از لحاظ علمی درست است و هم از لحاظ ادبی همان سادگی و آهنگ را دارد.

چند نكته در پاسخ به علي آقا
1. تصور من اين است كه نظريه من بهترين نظريه اي قابل طرح است و مشكلات نظريات ديگر را ندارد. عنايت داشته باشيد كه وقتي كسي گفت: برايم آب بياور، نمي توان گفت كه مرادش اين است كه برو خانه ات بخواب. ما بايد به همان معناي معهود و مفهوم اهل زبان معنا كنيم. تأويل هايي كه براي برخي از آيات عرضه مي شود، از اين قبيل ولذا نادرست است.
2. بايد توجه داشت كه براي خدا اين امكان را داشت كه سخناني بگويد كه در آينده با دستاوردهاي علمي منافات نداشته و طبق تفسيرهاي علمي دوره معاصر باشد. منتها ديگر آن فصاحت و بلاغت لازم را براي مخاطبان قرآن يعني عرب حجاز عصر نزول نداشت و بسا به نقض غرض مي انجاميد؛ چنان كه مثال آن را درباره حركت خورشيد ياد كردم.
اين كه مطابق فهم علمي معاصر امكان نداشته، سخن گفته شود، نقصي در فاعليت خدا نيست؛ بلكه نقص در قابليت مردم عصر نزول است. شما تصور كنيد، وقتي مشركان مكه به پيامبر اتهام مي بستند كه وحي ها را شياطين و اجنه براي تو مي آورند، چگونه مي شد، به آنان با تمثيل فهماند كه چنين نيست. در آيات قرآن گفته شده است، اجنه و شياطين اگر بخواهند به آسمان بروند و اخبار آسمان را استماع كنند، شهاب هاي آسماني به سويشان پرت مي شود و مانع استماع آنان مي شود. براي تقريب به ذهن چاره اي جز اين بيان نبوده است و گرنه سقوط شهاب ها هميشه وجود داشته و ربطي به وحي به پيامبر اسلام نداشته است.
اگر در مواردي مثل اين قرينه اي مقالي يا مقامي وجود داشته باشد كه مراد واقعي چيست، بايد به آن قرينه توجه كرد.
3. نمي توان گفت، آن احكامي كه در قرآن متناسب به شرايط عصر نزول بوده است، ظالمانه بوده است. دأب اسلام اصلاح تدريجي بوده است و امضاي حكمي در شرايطي به معناي دائمي بودن آن نيست. شما به مراحل تحريم شراب توجه فرماييد. در دوره مكي هيچ سخني در تحريم شراب گفته نشد. در اوايل دوره مدني گفته شد، زيان شراب از نفعش بيش تر است. پس از مدتي گفته شد: وقتي به مسجد و نماز مي آييد، مست نباشيد و در پايان دوره مدني شراب به طور كلي تحريم شد.
اين نمونه و نمونه هاي فراوان ديگر نشان مي دهد كه اصلاح رسوم جاهلي يكباره امكان نداشته است و امضاي حكمي در شرايطي به معناي دائمي بودن آن نيست. در ساير احكام نيز چنين است.
بايد توجه داشت كه احكام تابع مصالح و مقتضايات اجتماعي بوده است و بي ترديد مصالح و مقتضيات اجتماعي هميشه ثابت نيست و بنابراين احكام هم به تبع آن نمي تواند ثابت باشد.
بنابراين بسا احكامي در شرايطي عادلانه و عاقلانه باشد و عقلاي بشر آن را تأييد كنند؛ اما در شرايطي ديگر غير عادلانه و غير عاقلانه باشد. دأب انبياء امضاي سيره عقلاي بشر بوده است. علت تفاوت شرايع و امضاي آن از سوي پيامبران به همين جهت بوده است. خداوند در قرآن مي فرمايد: ما براي هر قومي روش و منهجي قرار داديم.
در روزگاري زدن كودكان براي تأديب عقلائي بوده است و لذا در شريعت اسلامي امضاء شده است؛ اما در شرايط حاضر كه ابناي بشر رشد فكري و فرهنگي يافته اند، هرگز زدن كودكان تأييد نمي شود. شريعت نيز آن را تأييد نمي كند. در اين زمينه قاعده است، به اين قرار: كلما حكم به العقل حكم به الشرع؛ هرچه را كه عقل حكم كند، شرع نيز همان را تأييد مي‌كند.
در مواجه با تفاوت هاي عصري نبايد به تأويل متون ديني دست برد و بر خلاف متفاهم عرف اهل زبان معنا كرد و مثلاً گفت: مراد از زدن قهر كردن است. بايد گفت: شرايط فرهنگي و عصر گذشته چنين مي طلبيده است.
چنان كه ملاحظه مي كنيد، بيان من با تلقي طالبان به كلي تفاوت دارد و بنابراين نبايد در خصوص ديگران پيش داوري كرد.

سلام
در تکمیل توضیح استاد نکونام یپرامون کلمه ثم در آیهء 29 بقره و آیهء11 فصلت(41) [ که نوشته اند:لفظ «ثمّ» در همه موارد به معناي تراخي و بعديت نيست] اضافه می کنم که مطابق فرهنگ معتبر عربی- انگلیسی "هانس ور" کلمهء "ثم" هم به معنی "سپس" و هم به معنی "دوباره" (again) می باشد. بنابر این در این آیه ها گفته شده است که خداوند پس از رسیدگی به زمین مجددآ به موضوع آسمان ها پرداخت و سرو سامان دادن آسمان ها را ادامه داد . همچنانکه در آیات دیگر به گسترش فعلی آسمانها که تایید شدهء علم امروز است نیز اشاره شده است.
با تشکر از رادیو زمانه

نکونام عزیز
درزهای قرآن شما فقط تناقض با بدیهیات علمی نیست. تلاشتان را بکنید شاید بتوانید این درز دیگر را هم رفو کنید: آیه 147 سوره صافات
"وارسلناه الي مايه الف او يزيدون" یعنی "و او را به سوى يكصدهزار يا بيشتر روانه كرديم"
آیا خدای شما نمی دانست یونس به سوی چند نفر فرستاده شد؟ بالاخره یا صدهزار یا بیشتر. چه معنی دارد خدای قرآن نداند کدامیک درست بود؟

با اينهمه نظرات گوناگون،با اينهمه ديدگاه هاي متفاوت ومتنافر،ظاهرا بايد به باده خيامي پناه برد
آنجا كه فرمود:
هركس زسر قياس چيزي گفتند/معلوم نگشت وقصه كوتاه نشد! ونيز: ره زين شب تاريك نبردند برون/گفتند فسانه اي و در خواب شدند....

آقای فریدون از اروپا
آن درز را نمی توان اینگونه رفو کرد.
اولاً چرا در جاهای دیگر، کلمه "ثم" به معنی "دوباره" نیست؟ مثلاً در "ان ربكم الله الذي خلق السماوات والارض في سته ايام ثم استوي علي العرش" یا "الله الذي رفع السماوات بغير عمد ترونها ثم استوي علي العرش". جهت اطمینان لطف کنید به تفاسیر و ترجمه های موجود مراجعه کنید.
ثانیاً یعنی شما می فرمایید خداوند ابتدا کمی از آسمان را سامان داد، بعد زمین و هر چه در آن است را آفرید و سپس باقی آسمان را سامان داد؟ هیچ جای قرآن چنین ادعایی را نشان نمی دهد.
دوست عزیز، فرایند شکل گرفتن جهان، فرایندی تدریجی، پیوسته و سراسری است. در همان زمانی که زمین داشت شکل می گرفت، تحولات آسمان به طور همزمان ادامه داشت.

و آقای نکونام
به جملات خودتان کمی دقت بفرمایید: "بايد توجه داشت كه براي خدا اين امكان را داشت كه سخناني بگويد كه در آينده با دستاوردهاي علمي منافات نداشته و طبق تفسيرهاي علمي دوره معاصر باشد. منتها ديگر آن فصاحت و بلاغت لازم را براي مخاطبان قرآن يعني عرب حجاز عصر نزول نداشت و بسا به نقض غرض مي انجاميد؛ چنان كه مثال آن را درباره حركت خورشيد ياد كردم.
اين كه مطابق فهم علمي معاصر امكان نداشته، سخن گفته شود، نقصي در فاعليت خدا نيست؛ بلكه نقص در قابليت مردم عصر نزول است."
دوست عزیز، می فرمایید برای خدا امکان داشت که جوری حرف بزند که با علم آینده در تناقض نباشد اما در فصاحت و بلاغت کم می آمد. اولاً آوردن آیاتی که با علم آینده منافات نداشته باشد و بلیغ و فصیح هم باشد، محال عقلی و منطقی نیست (نمونه اش را هم در زیر ببینید). ادعای شما فقط ناتوانی خدای شما را می رساند.
ثانیاً اگر خدای شما به جای آیه
"هُوَ الَّذي خَلَقَ لَكُمْ ما فِي اْلأَرْضِ جَميعاً ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ"
می گفت
"هُوَ الَّذي اسْتَوى إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ ثُمَّ خَلَقَ لَكُمْ ما فِي اْلأَرْضِ جَميعاً وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ"
آیا چیزی از فصاحت و بلاغت کم می آمد؟ آیا عرب بادیه نشین، سردرگم می شد؟
دوست عزیز، شما یا باید اعتراف کنید خدا بیشتر از آن بلد نبوده است یا اینکه قرآن تحریف شده است. شما و همفکرانتان به خاطر اصرار بی دلیل به عدم تحریف قرآن، مجبور به رفو کردن درزها شده اید. مسأله این است که اعتراف به تحریف قرآن، کاسه کوزه خیلی از سوء استفاده کنندگان از دین را به هم می زند و قداست برخی مقدس نمایان را باطل می کند و به همین دلیل این همه برای عدم تحریف قرآن، فلسفه بافی شده است.

چند نكته در پاسخ آقا كامران
1. سخن من اين بود كه آيات قرآن صراحتي ندارد كه ابتدا زمين و بعد آسمان خلق شده است؛ اما در اين كه قرآن در همراهي و مماشات با دانش عرب عصر نزول سخن گفته است، ترديدي نيست. سخن آخر من اين بود كه چنين نحوه از سخن گفتن به اقتضاي دانش و فرهنگ مردم آن زمان بوده است و اگر خلاف اين صورت مي گرفت، نقض غرض مي شد.
موضوع هفت آسمان نيز همين گونه است. مردم عصر نزول از فرهنگ مردم بين النهرين فراگرفته بودند كه همين آسمان معهود ما مشتمل بر هفت آسمان به نام هاي ماه، عطارد، زهره، خورشيد، مشتري، مريخ و زحل است. خداوند نيز در مماشات با همين فهم فرموده است: خداست كه اين هفت آسمان را آفريده است. در آيات بايد غرض هدايتي اشان را گرفت. غرض اين آيات همين است كه خدا جهان را آفريده است. نبايد از قرآن مطالب علمي را توقع داشت. جاي مطالب علمي خود علوم نجوم و فيزيك و جز آنهاست. از قرآن فقط بايد جنبه هاي هدايتي و اخلاقي را اخذ كرد.
در توضيح هفت آسمان عرض كنم: مردم بين النهرين ستاره پرست بودند و لذا به آسمان بسيار خيره مي شدند و لذا آورده اند كه علم نجوم را آنان پديد آوردند. آنان دريافته بودند. تنها هفت جرم سماوي حركت و طلوع و غروب مشخصي دارد و بقيه ثابت اند. اين هفت جرم را در هفت طبقه يا فلك يا آسمان تصور كرده بودند و نظر به اين كه تمدن بين النهرين كهن ترين تمدن بشري بوده است، آن انديشه به سراسر جهان آن روز انتقال پيدا كرده بود. در ساير كتب مقدس مانند تورات و انجيل هم همين انديشه به چشم مي خورد.
در اين كه اين هفت جرم سماوي در آسمان وجود دارد، سخن كذب و غير علمي وجود ندارد.
2. در خصوص آيه «وَ أَرْسَلْناهُ إِلى‏ مِائَةِ أَلْفٍ أَوْ يَزِيدُونَ» علامه طباطبايي نوشته است: " كلمه" او" در اينجا به معناى ترديد نيست، چون خداى تعالى در عدد آن جمعيت ترديد ندارد، بلكه به معناى ترقى است، و معنا چنين است كه: ما او را به رسم پيامبرى به سوى مردمى فرستاديم كه عددشان صد هزار و بلكه بيشتر بود. و منظور از اين مردم اهل" نينوى" است.
در تأييد سخن علامه طباطبايي عرض كنم: بديهي است كه بي ترديد عدد صد هزار براي شمارش جمعيت يك مكان تقريبي است.

در جواب نكونام عزيز
شما در جواب آخر فرموديد "وقتي به كسي گفته مي شود آب بياور....." مهمترين اشكالي كه اينجاست، زدن مثال است. چرا كه با آوردن مثالي ديگر، معنا به طور كامل وارونه خواهد شد. مگر اينكه وجه تشبيهي باشد. وقتي به كسي مي گوييم "آب بياور" از او خواسته ايم كه همان كار را انجام بدهد؛ حال چرا در مواقعي يا بعد از گذشت سالياني اين آب به شربت تبديل شود؟ شما كه قائل به سخن خدا بودن قرآنيد، نمي توانيد كاري كه از شما خواسته شده است را انجام ندهيد و بگوييد شرايط اين زمان اينطور مي طلبد. اگر خدا اينطور مي خواهد شما بايد مطيع باشيد. شما كه احكام "الهي" را تغيير مي دهيد-قائلان به سخن پيامبر بودن قرآن، احكام پيامبر را تغيير مي دهند- بايد دليلي براي اين كارتان داشته باشيد. توجه داشته باشيد كه اين همان تاويل مي شود. نمي دانم منظور شما از تاويل چيست كه اينقدر از آن فرار مي كنيد. اگر شد جايي در احكامي كه در قرآن آمده است، تغييري به وجود آورد و علي رغم آن عمل كرد، چرا نشود جايي ديگر اين كار را كرد؟ لابد مي گوييد اين كار فقيه است كه علمش معطوف به احكام است، حال اين سوال پيش مي آيد كه فقيهاني كه تنها خود را مجاز به اين كار مي دانند، علمشان كجاييست؟ مگر آنان مستقيم به ذات الهي وصلند ؟ فقه اصول استنتاجي دارد كه آن نيز ساخته بشر است(فقه شيعي فعلي از اصول شيخ انصاري استفاده مي كند) فقهي كه اصولش بشري باشد و توسط بشر وضع شود، چه جاي ادعاي خدايي؟! اين را نيز بيفزاييد كه خود فقيهان نيز گاه در يك موضوع حكمي متناقض مي دهند.
بحث شما اين است كه نبايد قرآن را تاويل كرد ولي از طرف ديگر مي توان بعضي از آيات را ناديده گرفت، يا معنايي از آن فهميد، كه امروزه بتوان از آن استفاده كرد. اين خود نوعي تاويل نيست؟ اگر مي توان شهاب سنگ را دافع شيطان (در زماني خاص...) فرض كرد و اين را مثالي ديد براي نزديك شدن ذهن مخاطب آن زمان قرآن به منظور گوينده(منظور گوينده از اين حرف چه بوده؟ اگر در جواب پرسشي كه از او شده باشد، آنچه ميفهميد را گفته باشد چه؟) چرا نتوان آياتي كه دلالت به سخن خدا بودن قرآن دارد را - كه به اين واضحي نيز نيست- براي همان منظور به كار برد؟ تمام سعي شما اين است كه موضوعي كه دليلي بر صحتش نيست- سخن خدا بودن قرآن و نه پيامبر بودن محمد- را بي نياز از دليل جلوه دهيد. اينجا مي توان آن موضوع را خرد فهم پذير كرد، چرا به اذكار و اوراد پناه ببريم و از عقلي كردن موضوعي به اين مهمي، ترس آتش جهنم داشته باشيم؟

جالب است! طبق نظر آقای نکونام اگر خدا می گفت اول آسمان را آفریده و سپس زمین را، از فصاحت و بلاغت آن کم می شد!! چطور آنجا که خدا به محمد گفت اشکال ندارد با زن پسر خوانده ات ازدواج کنی از فصاحت قرآن کم نشد!! خدا می توانست به اعراب بگوید که رسم حرام بودن ازدواج با پسر خوانده اشتباه است، ولی نمی توانست بگوید زمین بعد از آسمان به وجود آمده. راستی آقای نکونام در مورد نظر علامه طباطبایی که من گذاشتم و علامه طباطبایی صریحا میگه که منظور از استوی الی السماء خلق کردن آسمان است، چیزی نگفتند!

ایرانی گرامی ... شما آیه ای مکی را برای رد ادعای من آورده اید ... خوب بود صریحا پاسخ میگفتید که آیا در اسلام مجازات مرتد قتل است یا نه ؟ خودتان میدانید که طبق سنت رسول تا کنون میلیونها نفر با این جرم کشته شده اند .و خودتان هم میدانید که استدلالتان مبنی بر لا اکراه فی الدین مغلطه است ... لکن با هم یک قراری میگذاریم شما در یکی از روزنامه های کشور از قول خود بنویسید که مجازات مرتد اعدام نیست اگر بعد از آن دستگیر و اعدام نشدید آنوقت حق با شماست ولی اگر وابسته به دستگاه نباشی قطعا شجاعت این کار را نداری .به شما توصیه میکنم کتاب 23 سال علی دشتی و تولدی دیگر شجاع الدین شفا را بخوان قطعا به رستگاری خواهی رسید.

در پاسخ ياداشت دوستان
1. به وضوح مي توان دريافت كه ما نمي توانيم سخن كسي را بر خلاف مرادش حمل كنيم و تأويل چيزي جز اين نيست. اما مي توانيم با تكيه به غرض اصلي اش، حكمش را تغيير دهيم. براي مثال خدا در قرآن فرموده است: «براي جنگ با دشمنان اسب تهيه كنيد». ما با بررسي غرض اصلي خداوند در مي يابيم كه اسب در عصر نزول قرآن بهترين مركب جنگي بوده است. حال ما متناسب با عصر حاضر آن را تغيير مي دهيم و مي گوييم: خدا مي فرمايد كه «نفربر زرهي تهيه كنيد.» در اينجا واضح است كه ما با مراد الهي مخالفت نكرديم؛ اما اگر براي مثال بگوييم: منظور از «اللَّهُ الَّذي أَنْزَلَ الْكِتابَ » اين است كه پيامبر اسلام(ص) خودش قرآن را برساخته است، اين افترا بستن است و افترا بستن نيز خلاف اخلاق و نابخشودني است.
2. عنايت داشته باشيد كه مشركان مكه به پيامبر اسلام(ص) اتهام مي بستند كه اجنه و شياطين قرآن را بر او وحي مي كند. خداوند طي آيات متعددي اين معنا را رد كرده و فرموده است، آنها از دسترسي به وحي ممنوع‌اند. حال شما فرض كنيد، بخواهيد اين واقعه را كه يك امري نامحسوس و مجرد است، در قالب حسي بياوريد و به چيزي تشبيه كنيد، چه خواهيد گفت؟ آيا جز اين است كه براي تقريب به ذهن خواهيد گفت: منع كردن اجنه از دسترسي به وحي از اين قبيل است كه كساني بخواهند به آسمان بروند و اخبار آسمان را استماع كنند و شهاب ها آنها را از ورود به آسمان برانند. دانسته باشيد كه در بسياري از موارد، تشبيهات بدون ادات تشبيه مي آيد و قرائن حالي و مقالي تشبيه بودن عبارات را مشخص مي كند.
3. درباره خلقت زمين و آسمان نهايتش اين است كه در قرآن آمده باشد، خدا نخست، زمين را آفريد و بعد آسمان را. عرض من اين است: به فرض كه چنين باشد، غرض خدا در قرآن بيانات علمي نيست و بسا بيانات علمي به نقض غرض خدا از ارسال رسل و انزال كتب مي انجامد كه مثال آن را درباره حركت زمين و ثابت بودن خورشيد عرض كردم. ما نبايد از قرآني كه براي عرب عصر نزول نازل شده و در مقام بيان مطالب علمي براي آنان نبوده و بلكه غرضش اين بوده است كه آنان را به مكارم اخلاق دعوت كند و باورهاي ناصحيحي را كه درباره خدا و حيات پس از مرگ داشتند، اصلاح كند، انتظار داشته باشيم، نظريات علمي بيان كرده باشد.
در اين كه قرآن مطابق دانش مردم عصر نزول سخن گفته است، ترديدي نمي توان داشت و لذا آن را با موضوع فرزندخواندگي نمي توان قياس كرد. موضوع فرزندخواندگي موضوعي علمي و كوني نيست؛ بلكه مربوط به زندگي مردم است. بايد توقع داشت كه درباره زندگي مردم باورهاي ناصحيح تصحيح شود؛ اما از يك كتاب هدايتي نبايد توقع داشت، ديدگاه هاي علمي آن مردم را اصلاح كند. چون غرض از نزول قرآن و بعثت پيامبر اسلام(ص) اين نبوده است.

ایرانی گرامی ... مجددا باید عرض کنم شما تنها حرف مرا بر اینکه مجازات ارتداد مرگ است تائید کردید و دلیل آنرا نگفتید . عقاید انسان قطعا ممکن است با تحقیق تغییر کند ...در زمان گالیله تمام مردم جهان معتقد بودند خورشید بدور زمین میگردد ( این جهل را از کتب آسمانی آموخته بودند) و تنها گالیله بود که عکس آن نظر را داشت ولی امروز جز افراد بسیار دین دار کسی دیگر اعتقاد به گردش خورشید بدور زمین ندارد ... بعبارت دیگر تمامی مردم کره زمین نسبت به آن قسمت از کتب آسمانی که این پدیده را بیان میکند مرتد شده اند و طبق گفته شما احکام مرتد " باید " در مورد ایشان اجرا شود . یعنی همه به قتل رسند جز همان چند نفری که اعتقاداتی مسخره دارن . این عقیده را شما منطقا قبول دارید دیگر ؟ اینطور نیست ؟ ضمنن کجای این عقاید سیاسی است ؟ حضرات با این سخنان بی منطق آسمانی سیاست را به این روز سیاه نشانده اند که معتقدان به روز بودن "شب" و شب بودن " روز " را پاداش میدهند .

آقای نکونام متأسفانه در پی بسیاری از مقالات کامنت های خود را گذاشته و کار که به بن بست رسید و یا آب که گل آلود شد در میروند.
آقای نکونام عزیز می شود نظر خود را در مورد زیر بفرمایید:
آیا از نظر شما در اسلامی که شما به آن باور دارید، اگر شخصی که بی اختیار خود مسلمان زاده شده، با تحقیق و بررسی تصمیم بگیرد که عطای این دین را به لقایش ببخشد، آیا اسلام مورد قبول شما او را محدور الدم میداند یا خیر؟ می شود صریح بفرمایید؟

جناب نكونام
حرف شما نيز چيزي جز تاييد حرف من نيست. "در اين كه قرآن مطابق دانش مردم عصر نزول سخن گفته است، ترديدي نمي توان داشت..."
من هم همين را مي گويم منتها شما آن محدوديت را فقط در تكنولوژي و ستاره شناسي و ديگر علوم تجربي مي دانيد، ولي من در علوم انساني و اخلاق و فلسفه نيز چنين محدوديت هايي مي بينم.
با اين كه شما نيز قبول داريد كه محدوديت هست، ولي بحث سر نوع محدوديت است، يك سوال پيش مي آيد كه با وجودي كه قرار است فردي ديگران را راهنمايي كند، به علوم ماوراء طبيعت آشنا كند، اخلاقيات به آنان بياموزد و.... و در حد همان اعراب حرف بزند، آيا خود پيامبر نمي توانست اين كار را بكند؟ چه دليلي وجود دارد كه خداي قادر مطلق بيايد و از زبان ساخته بشر با اينهمه محدوديت، كلماتي را با آنهمه محدوديت روي زبان پيامبرش بفرستد؟ شما كه قبول داريد بايد به زبان قوم حرف زد و همين اتفاق نيز افتاده است، چرا قبول نمي كنيد اين اتفاق از طرف كسي رخ داده كه مي توانسته اين كار را انجام بدهد.
پيامبر طبق مشاهدات و تجارب عرفاني خود، مسئوليتي را بر خود واجب دانسته و جامعه منحرف آن زمان را به سوي روشني هدايت كرده.

در پاسخ به آقا منوچهر
هركسي در انتخاب دينش آزاد است. انتخاب دين نيز بايد از روي آگاهي و تحقيق علمي باشد. اگر هر كسي با آگاهي و تحقيق علمي هر ديني را انتخاب كند، نزد خدا مأجور است. ولو آن كه به حسب واقع اشتباه كرده باشد. مهم اين است كه با حقيقت لجبازي نداشته باشيم.
در خصوص ارتداد نيز عرض كنم، كسي مهدور الدم است كه خواسته باشد، با آيين حق مبارزه كند و از رهگذر ارتداد به مبارزه با آن پرداخته باشد. در مبارزه و جنگ هم حلوا خير نمي كنند. پاسخ مبارزه مبارزه است. پاسخ استدلال منطقي استدلال منطقي و پاسخ توطئه توطئه است. مقابله به مثل شيوه اي عقلائي است و همه ابناي بشر آن را امضاء مي كنند.

آقای نکونام عزیز.
متشکر از پاسخ مستدل شما.با قسمت اول سخن شما کاملاً موافقم.
با بخش دوم سخن شما نیز موافقم.
منتها اشکال اینجاست: این سخن شما بدعت در دین اسلام است. تمام کسانی که این کامنت را می خوانند آگاهند که کیفر زمینی ارتداد در اسلام چیست. این دیگر سخن از علم ستاره شناسی و بیولوژی نیست بلکه عین همین اخلاق است که به ضم شما قرآن برای تکوین و گسترش آن ظهور کرده. اینکه شما فرموده اید: «هر كسي با آگاهي و تحقيق علمي هر ديني را انتخاب كند، نزد خدا مأجور است» سخن معقول و بسیار درستی است ولی اسلام نیست. تکلیف ارتداد (متحقق و غیر متحقق) در اسلام کاملاً و نه مقطعی بلکه در هر زمانی روشن شده. آنوقت این چه استدلالی است که شما از یک طرف قرآن را سخن خدا می دانید و از یک طرف وی را نادان فرض کرده و سخن او را تأویل می کنید؟ آیا غیر از این است که این سخن آنچنان غیر اخلاقی است که مجبور به تأویل آن می شویم؟ مگر آنکه شما مدعی شده باشید که ارتداد عقلی اعلان جنگ است و آنکس که با مطالعه، با دین مبین اسلام متارکه کرده، اگر دلایل عقلی خود را در اختیار دیگران گزارد، به حکم مبارزه با «آیین حق» مهدور الدم است؟ شما انتظار دارید کسی که با تحقیق و تلاش به نادرستی بسیاری از فرضیات دین رسیده آن را برای خود نگاه داشته و در زیرزمین خانه اش از دست مسلمین قایم شود؟
لا اکراه فی الدین شعاری بیش نیست. تکلیف ارتداد در اسلام مشخص است وگرنه اصلا وجود کلماتی مانند: کافر، مشرک،بی دین،لا مذهب،مرتد،مهدور الدم، و ... بلا مورد می بود. دوستانی که این را می خوانند میتوانند مثال های بسیاری برای شما بیاورند که خط مشی مشخص و اعتدال ناپذیر اسلام با ارتداد را نشان دهد.
با سلام.

سلام
در پاسخ به آقا کامران که نوشته اند [ اولاً چرا در جاهای دیگر، کلمه "ثم" به معنی "دوباره" نیست؟] عرض می کنم که چرا هست. اتفاقآ در همین آیاتی که نوشته اید هست. کلمهء ثم -مثل اغلب کلمات دیگر در همهء زبان ها - دارای معانی متعددی است . البته دریافت معنی صحیح یک کلمه به هیچوجه خودبخودی نیست بلکه بستگی به نوع موضوع، بافت جمله ، لحن عبارت و گاهی زمان بیان دارد . به کلمهء فارسی " نگاه" نگاه کنید تا متوجه معانی مختلف آن در عبارات متعدد بشوید. اینکه در این آیه از معنی "دوباره" کلمهء " ثم" استفاده می شود; در وهلهء اول بر اساس موضوعی است که مطرح شده یعنی نحوهء خلقت آسمانها و زمین. اگر مفسر و مترجمی - که شما ما را به خواندن کتبشان ارجاع داده اید!- به دلیل کج فهمی یا بی توجهی نکات ادبی بالا را در انتقال آیه رعایت نکرده باشد تقصیر قرآن نیست.
و همانگونه که قبلآ اشاره کردم قرآن خلقت آسمانها را یک پدیدهء تدریجی و طولانی که قبل از زمین شروع شده و هنوز ادامه دارد می داند. زمین تنها بخشی از عالم خلقت است.
ضمنآ در مورد موضوع ارتداد که برخی دوستان به آن اشاره کرده اند از نظر من این موضوع هیچ مبنای قرآنی ندارد. و مطابق آیهء مربوطه حساب مرتدین- که موضوع آنها جایگزین کردن کار مضر اجتماعی به جای کار مفید اجتماعی است- به خداوند در آخرت واگذار شده. آنهم بر اساس قانون بروز اتودینامیکی نتیجهء اعمال است. در اندیشهء قرآن انسان شریف تر و خون او گرانبها تر از آن است که با تغیر عقیده و عمل، کشته و به زمین ریخته شود. -مثل جنایاتی که این روزها تبهکاران صهیونیست در حق مردم بیگناه غزه مرتکب می شوند.- به دلیل همین اهمیت و توجه است که امام علی(ع) در نامه به مالک اشتر می نویسد; اولین چیزی که خداوند در قیامت رسیدگی می کند موضوع خونهایی است که حکومت ها ریخته اند. اساسآ مجازات مرتد با نص آیات دیگر قرآن و بخصوص با جهانبینی توحیدی تناقض دارد بنا براین از یک نگاه تاریخی علمی, ارتباطی با سنت و توصیه های پیامبر(ص) که تجسم عینی قرآن بوده نمی تواند داشته باشد. بنابراین, روایات و پدیده های ضد قرآنی و شنیعی از قبیل سنگسار و مهدور الدم که در کتب فقهی و تاریخی ثبت شده اند ، ساخته و پرداختهء حکومت های ستمگر مسلمان نمای ضد قرآن بوده اند و بس.
با تشکر از رادیو زمانه

در پاسخ علي آقا
1. عنايت داريد كه قرآن به زبان عربي است و زبان عربي هم مختصاتي دارد. به لحاظ سبك‌شناختي هرگز معنا ندارد كه اگر سخني به كسي تعلق دارد، آن را به ديگر نسبت دهد. پيامبر اسلام(ص) نيز طبق شواهد تاريخي فرد دروغگويي نبوده است كه به دروغ بگويد، خدا قرآن را بر من نازل كرده است. بنابراين دليلي ندارد كه ما بگوييم، قرآن سخن خود پيامبر اسلام(ص) است. هم سبك سخنان او با قرآن فرق مي كند و هم محتوايش در حد و اندازه يك امي نيست.
2. در اين ترديدي نيست كه قرآن تجربه نبوي است؛ اما ساخته ذهن پيامبر نيست. بلكه القا شده به ذهن اوست.
اگر ما از سويي مي بينيم كه قرآن به لحاظ سبك و محتوا به پيامبر تعلق ندارد و از سوي ديگري مي بينيم، با فرهنگ و دانش عصر نزول همراهي و مماشات شده است، بايد به اين نتيجه برسيم كه خداوند قرآن را در حد دانش و فرهنگ عرب حجاز عصر نزول نازل كرده و به پيامبر اسلام(ص) القا كرده است.
3. ما حق هم نداريم، سخن كسي را بر خلاف معناي متعارف اهل زبان معنا كنيم. تأويل به معناي حمل سخن كسي بر خلاف معناي معهود اهل زبان افترا بستن به گوينده است و اين غير اخلاقي و ناپسند است.

آقای فریدون عزیز:
ما چنان علی ایرانی ساخته و سخنان نغز از زبان وی جاری کرده ایم که از علی تاریخی چیزی باقی نمانده. همین علی که شما از او نام میبرید بسیاری را سر بریده. کمی مطالعه کنید، تاریخ طبری را تا کنون دیده اید؟ آن را گشوده اید و مطالعه کرده اید یا مانند بیشتر هموطنان نخوانده بر همه چیز محیط گشته اید؟ آیا در مورد کشتن تمام مردان بنی قریضه(800 نفر) بوسیله علی بن ابی طالب و به فرموده محمدبن عبدالله (مرجع تاریخ طبری) چیزی شنیده اید؟ حتی کودکانی که موی زیر شکمشان درامده بودرا زبیر و علی بن ابی طالب کشتند وزنی که تنهایک سنگ پرتاب کرده بودو باقی زنان رابه غنیمت وکنیزی گرفتندوخمس اموال غنیمت گرفته شده رابه محمدبن عبدالله دادند!! لطفاً در مورد حرمت خون انسانها در اسلام سخن نادانسته و ناراسته نیاورید.

آقای فریدون، آقای نکونام و ...
شما فکر می کنید که امثال من از اول بی دین بوده اند و هیچ شناختی از قران و اسلام ندارند. بنابراین سفسطه بازی می کنید و یک روز می گویید ثم استوی ال السما به معنی خلق کردن آسمان نیست به معنی سامان دادن است! و وقتی نظر علامه طباطبایی را گذاشتم که صریحا گفته به معنی خلق آسمان است حالا می گویید ثم به معنی سپس نیست!
دوستان! من هم تا همین یک سال پیش همین سفسطه ها را تحویل دیگران می دادم! من چندین بار قران را خوانده ام و با تفسیر المیزان نیز آشنا هستم. بقیه دوستان هم همین طور. لطفا این حرفها را به کسی بزنید که اسلام و قران را نشناسد.

در پاسخ به آقا منوچهر
همان طور كه آقا فريدون اشاره فرمودند، نه در قرآن آيه اي وجود دارد كه كسي به صرف تغيير عقيده كشته شود و نه در زمان پيامبر اسلام(ص) كسي به اين دليل كشته شده است.
هركسي اگر از مشركان مكه يا يهوديان كشته شده اند، به جهت توطئه بر ضد مسلمانان بوده است.
البته پنهان نيست كه برخي از متون ديني چننين فهميده اند كه حكم مرتد قتل است، اما بسياري هم چنين برداشتي از متون ديني ندارند. از قرائن و شواهدي كه در اين متون ديني به چشم مي خورد، علت قتل مرتد آن نفس تغيير عقيده نيست؛ بلكه توطئه بر ضد مسلمين است. براي مثال به آيه ذيل توجه بفرماييد: وَ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ آمِنُوا بِالَّذي أُنْزِلَ عَلَى الَّذينَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهارِ وَ اكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ (آل عمران، 72)؛ و گروهي از سران يهودي مدينه به يهوديان گفتند: در آغاز روز اسلام بياوريد و در پايان روز كافر شويد؛ بلكه مسلمانان از دينشان برگردند.
ترديدي نيست كه چنين توطئه و فريب كاري جز مجازات مرتكبانش چاره اي ندارد. البته در اين آيه باز سخني از قتل مرتكبان نيست.
اما صرف ارتداد مجازات دنيوي ندارد؛ چنان كه در قرآن آمده است: وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ (بقره،217)؛ و هركه از شما مسلمانان از دينش برگردد و در حال كفر بميرد، كارهاي خوبش در دنيا و آخرت از ميان مي رود و آنان براي هميشه در آتش اند.
عنايت داشته باشيد كه جاودانگي آنان در آتش چيزي است كه خودشان از روي آگاهي انتخاب كرده اند و لذا جز خود آنان مستحق سرزنش نيستند.
به هر حال در قرآن هيچ آيه اي وجود ندارد كه كسي به صرف تغيير عقيده اش مستحق قتل باشد. خداوند هركسي را مطابق عقل و عملش مجازات مي كند و لذا اگر كسي از روي ناآگاهي به انتخاب يا عمل نادرستي اهتمام ورزد، قابل بخشودن است.

جناب نكونام
شما فرموديد نمي توان قرآن را به پيامبر نسبت داد، چون خود پيامبر گفته بر من نازل شده است، ثانيا نحوه نگارش قرآن با تكلم پيامبر فرق مي كند، يك امي نيز نمي توانسته چنين جملاتي بگويد و همچنين همخواني آن آيات با فرهنگ آن زمان و عدم همخواني با علم زمانه.
عنايت داشته باشيد كه داوري درباره اين موضوع كه به علم زمانه بوده يانه كار مشكلي است؛ چرا كه از طرفي كسي كه ايمان به "اين نوع قرائت از دين" داشته باشد(نه خدا) ايمانش باعث مي شود علم آن زمانه و قران را بيش از آنچه هست كم و زياد ببيند. اگر لطف كنيد چند اعجاز قرآن كه واقعا گفته شدنشان توسط يك انسان در آن زمان محال بوده است را نام ببريد.
نكته دوم؛ استناد به اينكه خود پيامبر گفته قرآن سخن خداست و با توجه به صداقت پيامبر نمي توان سخنش را رد كرد و مسلمان ماند؛ داراي چندين اشكال است، مهمترين اشكالي كه قبلا هم چند بار گفتم، اين است كه جايي به صراحت نيامده قرآن با تمام الفاظ از جانب خداست، جايي قرآن را وحي مي خواند ولي وحي در آن زمان به معني اشاره كوتاه به چيزي، از طرف منبعي غير مادي و غير دروني به كار مي رفته است. اشاره كوتاه نمي تواند به وجود آورنده بيش از شش هزار آيه باشد، بلكه شش هزار آيه محصول آن اشارات است. در ضمن چرا كسي كه با افرادي كه نه در پي قيد و بند هاي فلسفي و علمي موضوع بودند و همچنين ذهنشان پر از تصوراتي از خدايان بوده و همه جا را در بند نيروهاي غيبي مي دانستند و از بارش باران تا زنده و مرده شدن را مستقيما به خدايان ربط مي دادند(نه طبيعت)و قرار است به زبان و فهم آن قوم حرف زده شود و همچنين براي زيبا تر شدن جملات (آيات) چرا الفاظ قرآن را مستقيما به خدا ربط ندهد؟(كه اين اتفاق نيز نيفتاده).
نحوه نگارش نيز مسلما با تكلم تفاوت دارد، چرا كه پيامبر اولا براي توجه بيشتر مخاطب، از صناعات ادبي و... براي جذاب شدن سخن استفاده مي كرده و هر كس سخنان محاوره اش با سخناني كه قرار است سرلوحه جامعه بشوند ، تفاوت دارد. اديباني كه كتبشان به نثر بوده نيز، موقع سخن گفتن با مردم، مانند بقيه مردم صحبت مي كردند. در بي سواد بودن پيامبر نيز سخنان بسيار است، پيامبر امي خوانده شده، ولي مشخص نيست امي به معناي بي سواد باشد؛ چرا كه آن زمان به مكه ام القراء (مادر شهرها) مي گفتند و ساكنين آنجا به امي مشهور بودند(البته شايد درست نباشد و مي توانيد خرده بگيريد) اين كمال كوته نظريست كه بگوييم چون نحوه اداي جملات پيامبر در حالت عادي و با اصحاب(احاديث) مانند قرآن نبوده ، پس قرآن سخن او نيست.

سلام
آقای بدون نام
آن علی که شما تصویر می کنید واقعیت تاریخی ندارد، بلکه مطلوب و ساخته و پرداختهء ذهن امثال خودتان است. دلیلش هم روشن است، وقتی مخالفین عدالت و انسانیت از مقابله با معجزات خداوند یعنی قرآن و الگوهای آن عاجزماندند متوسل به نقل اسرائیبلیات و جعل دروغ و فریب شدند. معاندین امروزی نیز در واقع به عنوان بازماندگان معاندین اولیه ،همان وسایل کهنهء و روش های متروک را تکرار می کنند و ادامه می دهند. برای همین آنچه را که امروزه از آنان نقل می کنید وارد تاریخ کردند و جعلیاتی از قبیل دروغ اسرائیلیاتی بنی قریظه را به مهربان ترین انسانهای روی زمین نسبت دادند. خوشبختانه امروزه با تکامل فرهنگ و توسعهء امکانات فرهنگی دسترسی جویندگان، به حقایق تاریخی آسان شده و امیدوارم شما از آنگونه افرادی باشید که از این موقعیت استفاده لازم را ببرید تا هرگاه با دروغنوشته های مغرضین مواجه شدید آنها را به سادگی باور نکنید. ادعا های شما ظاهرآ از دروغ های 23 سالهء دشتی و تقلبات ناشیانهء سایت افشا و وارونه گری های مستشار رژیم شاه اخذ شده اند . پیشنهاد می کنم نقدهایی که بر آن دروغ پراکنی ها نوشته شده بخصوص به کتاب 3 جلدی "گزارش در خیانت تاریخ" و کتاب "هزار تقلب دیگر از شجاع الدین شفا " را مطالعه کنید. به هر حال انسان امروزی با این همه انکانات موظف است که دیگر مطالب تاریخی را چشم بسته نپذیرد، بلکه با نگاهی علمی و همه جانبه و بی غرض به آنها بنگرد و قضاوت کند. حتی بسیاری از تاریخ نویسان گذشتهء ما به ضرورت این دقت نظر توجه کافی داشته اند و تا اندازه ای آن را رعایت کرده اند، چنانچه طبری در مقدمه اش می نویسد "به خیلی از روایاتی که نوشته است اعتماد ندارد بلکه هدف او فقط انتقال و ثبت شنیده هایش بوده است". وی در واقع مسئولیت مطالب تاریخی اش را به صداقت گویندگانش و به فهم ما خوانندگانش واگذار کرده است. بنابر این هنگام مطالعهء ادعاهای مغرضین باید متوجه این ترفند آنان- ترفند نقل دروغ های تاریخی- بود اگر چه ترفند بزرگتر آنها - مطابق آنچه تاکنون ارائه داده اند- دستکاری و تحریف آیه های قرآن و نقل قول هایی تاریخی است . به هر حال مرجع اصلی مسلمانان چنانچه پیامبر اکرم رهنمود داده تنها قرآن است و هر روایت تاریخی که با پیام مهربانی قرآن و رفتار متعالی الگوهای توحیدی مغایر باشد اعتبار تاریخی نخواهد داشت.
با تشکر از رادیو زمانه

چند نكته در پاسخ علي آقا
1. در بسياري از آيات مطالب غيبي از گذشته يا حال و يا آينده ياد شده است كه اگر منشأ غيبي نداشت، شخص پيامبر اسلام(ص) از آنها بي اطلاع بود.
در خصوص گذشته شما مي توانيد تعابير مثل «انباء الغيب»(خبرهاي غيب) را در قرآن ملاحظه كنيد و موارد مربوط را بيابيد. يك نمونه آن به اين قرار است كه پس از ذكر قصه نوح آمده است: تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا (هود، 49)؛ اين از اخبار غيب است. ما آن را به تو وحي كرديم، در حالي كه نه تو و نه قوم تو پيش از اين از آن خبر نداشتيد.
در خصوص زمان رسول خدا(ص)، مانند اين آيه: وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ حَديثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أَنْبَأَكَ هذا قالَ نَبَّأَنِيَ الْعَليمُ الْخَبيرُ (تحريم،3)؛ و آنگاه كه پيامبر رازي را به يكي از همسرانش گفت؛ اما او آن را افشا كرد و خدا آن (افشا كردن او ) را به پيامبر خبر داد. پاره اي از آن را به او باز گفت و از بازگفتن پاره اي ديگر خود داري كرد. او پرسيد: چه كسي آن را به تو خبر داد؟ فرمود: آن را خداي دانا به من خبر داد.
خبر از آينده مانند خبر از شكست ايران در چند سال بعد. در سوره روم آمده است: غُلِبَتِ الرُّومُ (2) في أَدْنَى اْلأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ (3) في بِضْعِ سِنينَ(4)؛ روم در نزديكي جزيرة العرب(سوريه) شكست خورد ولي آنان پس از اين شكست در چند سال بعد پيروز خواهند شد.
2. در قرآن به صراحت تمام، نزول قرآن از سوي خدا دانسته شده است كه برخي از آيات مربوط به اين قرار است:
وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْري مَا الْكِتابُ وَ لاَ الْإيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا(شوري،52)؛ و اينچنين ما روحي از امر خود را به تو وحي كرديم؛ در حالي كه نه كتاب آسماني مي دانستي و نه ايمان به آن را؛ اما ما آن را نوري قرار داديم كه هر يك از بندگان را كه خواهيم با آن هدايت مي كنيم.
در سوره عنكبوت آمده است: وَ كَذلِكَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ ...(47) وَ ما كُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِيَمينِكَ إِذاً لاَرْتابَ الْمُبْطِلُونَ (48)؛ و اين چنين ما قرآن را بر تو نازل كرديم. ... و تو پيش از آن نه كتاب آسماني را خوانده بودي و نه با دست خود نوشته بودي كه اگر چنين بود، باطل شمارندگان (درباره نبوت تو) به ترديد مي افتادند.
در سوره حاقه آمده است: تَنْزيلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمينَ (43) وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ اْلأَقاويلِ (44) لأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمينِ (45) ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتينَ (46) ؛ قرآن از سوي پادشاه جهانيان نازل شده است. اگر پيامبر سخناني را بر ما بسته بود، او را به شدت مي گرفتيم و رگ قلبش را مي بريديم(جانش را مي گرفتيم).
تصور مي كنم، به همين اندازه بسنده است كه قبول كنيم، در قرآن تصريح شده است، قرآن نازله از سوي خداوند است و پيامبر در آن دخل و تصرفي نكرده است. گفتني است كه پيامبر حتي «قل» هاي آغاز سوره ها را نيز نيانداخته است.
3. هرگز لغت وحي به اين معنا نيست كه خدا اشاره اي كرده و پيامبر از پيش خود به آن به اصطلاح عام آب كرده است. وحي يعني خداوند با اشاره اي يك سوره اي را چه مانند سوره كوتاه كوثر و چه مانند سوره بلند انعام را به پيامبر اسلام(ص) القا كرده است.
شايان ذكر است كه در دوره معاصر كسي به نام كربلايي كاظم از اهالي ساروق اراك مي زيست كه در عين بي سوادي و كم استعدادي يكباره در يك حادثه اي معنوي حافظ كل قرآن شد و شواهد انكار ناپذير آن همه ثبت و ضبط و قابل مراجعه است.
4. دانسته باشيد كه قرآن القايي شفاهي بود و به صورت نوشته اي به پيامبر داده نشد و اين با تورات كه در الواحي به حضرت موسي داده شد، متفاوت بود.
نظر به اين كه قريب به اتفاق مردم عربستان در عصر نزول بي سواد بودند، سبك خاصي به نام سبك نوشتاري هم پديد نيامده بود. همه سبك هاي آن زمان گفتاري بود و سبك هاي گفتاري نيز عبارت بودند، از: شعر، نثر آزاد، سجع كاهنانه. قرآن نه به سبك شعر بود و نه به سبك نثر آزاد كه سخنراني هاي پيامبر اين گونه بود و نه سجع كاهنان.

سلام
آقای فرشاد
هم استاد نکونام و هم من در ابتدا نوشتیم که در آن آیه ثم معنایی غیر از سپس دارد . و "ثم استوی علی الارض" به معنی توجه مجدد به آسمان جهت سامان دادن و تکمیل آن است. و بر خلاف آنچه که نوشته اید از اول هم همین نظر را داشته ایم.
علامهء طباطبایی در تفسیر آیهء 11 فصلت نتیجه گیری کرده اند که سورهء نازعات به روشنی نشان می دهد که خلقت زمین بعد از خلقت آسمان ها بوده است. بنابراین شما نظر ایشان را اشتباه متوجه شده اید و غلط نوشته اید.
ایشان در تفسیر آیهء 30 نازعات فرموده اند : « منظور از تسویهء آسمان ترتیب اجزای آن و ترکیب آن است تا هر جزئی در موضعی که حکمت دارد قرار گیرد.»
راغب رحمةالله علیه نیز ذیل لغت سوا در صفحهء 292 جلد 2 مفردات فرموده اند: « هرگاه استوی با حرف "الی" متعدی شود، اقتضاء معنی پایان رساندن دارد یا چیزی به ذات خود به پایان و کمالش می رسد یا با حکم و تدبیر».
در مورد اینکه شما قبلآ مسلمان بوده اید و الآن نیستید، عقیدهء شما قابل احترام است. به نظر من اعتقاد نداشتن به اسلام بهتر از اعتقاد غلط داشتن به آن است.من هم به اسلامی که معاندین و مغرضین ورشکستهء سیاسی شناخته اند و معرفی می کنند کافرم و آن را زیانبار می دانم. اسلام قرآن و متفکرین مسلمان در نقطهء مقابل اسلام معاندین و مغرضین است.
با تشکر از رادیو زمانه

منوچهر گرامی استدلالتان بسیار جالب و محکم است پیروز باشید.

آقای نکونام یا قران را نخوانده اید یا دارید مغلطه میکنید و قصد عوام فریبی دارید . منطقا مجازات کافر از مرتد کمتر است چون مرتد مانند خائن است پس من اجالتا چند آیه که دستور قتل کفار را میدهد برایت می آورم تو خود تکلیف مرتد را بدان :
در سوره برائت :
“ قاتِلُوا اّلَذينَ لايُؤمنُونَ بِاللهِ وَ لا بِاُلَيْومِ اْلاخَرِ…”

بكشيد كساني را كه به خدا و روز بازپسين ايمان نمي‌آورند

“يا اَيّهُاَ اّلَذيَنَ آمنُوا قاتلُوا اّلذَينَ يَلُونَكُمْ مِنَ اْلكُفّارِ وَ لْيَجِدُواَ فيكُمْ غِلْظَهً”

گروه مؤمنان بكشيد كافران را يكي پس از ديگري (هر كه نزديك‌تر و بيشتر در دسترس است) آنان بايد سخت‌گيري و عدم گذشت و ملايمت را در شما احساس كنند.

“قاتلُوا اّلَذينَ لايُؤمنُونَ بالله وَ لا باْلَيُومِ الاخَر وَ لايُحَرّمُونَ مَاحَرَّمَ الله وَ رَسُولُه وَ لاَ يَديِنُونَ دينَ اْلحَقَّ مِنَ اَّلذينَ اوتُوا اْلكِتابَ حَتّي يُعْطُوا اْلجَز‎يةَ عَنْ يَدوَ هُمْ صاغِرُونَ”

بكشيد كساني را كه به خدا و روز آخرت ايمان نياورده و حرام خداوند و پيغمبرش را حرام نمي‌دانند و هم چنين آن دسته از اهل كتاب را كه به دين حق، يعني اسلام، ايمان نياورده‌اند، مگر اين كه متعهد شوند با خواري و فروتني به دست خود جزيه دهند” .

البته اغلب آیات مدنی حکم به قتل را در خود دارد ولی من الان حضور ذهن ندارم .

در پاسخ به آقاي ايراني
نه جانم، من قرآن را خوانده ام و خوب هم خوانده ام. اينجانب داراي دكتراي علوم قرآن و با متجاوز از 20 سال سابقه مطالعات قرآني هستم و در مرتبه دانشياري.
به عرض برسانم كه آيات استشهادي شما ناظر به مشركان و يهودياني است كه با پيامبر اسلام(ص) سر جنگ داشتند؛ نه مرتدان.
اينك توضيحات درباره آيات مورد استشهاد شما:
1. آيه «قاتِلُوا الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ لا يُحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ لا يَدينُونَ دينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَ هُمْ صاغِرُونَ (توبه،29)»
دانسته باشيد كه سوره توبه در اواخر سال هشتم و اوايل سال نهم نازل شده است و ناظر به باقيمانده يهوديان لجوجي است كه هر از گاهي بر ضد مسلمانان توطئه مي كردند و با دشمنان مسلمانان همدست مي شدند. در اين آيه گفته شده است كه اين يهوديان يا بايد دست از توطئه و سركشي بر ضد مسلمانان بردارند و به نشانه خضوع در برابر مسلمانان جزيه بدهند و گرنه اگر مثل گذشته بناي بر دشمني و سركشي و توطئه دارند، بايد كشته شوند.
بنابراين اين آيه اساساً به مسلماناني كه از دينشان برگردند و به اصلطلاح مرتد شوند، مربوط نيست.
2. آيه «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قاتِلُوا الَّذينَ يَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ وَ لْيَجِدُوا فيكُمْ غِلْظَةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقينَ (توبه،123)».
اين آيه ناظر به بت پرستاني است كه در نزديكي مدينه قرار داشتند و با مسلمانان سر جنگ داشتند و مترصد بودند، ضعفي در مسلمانان مشاهده كنند تا به آنان هجوم آورند و با آنان بجنگند. عنايت داشته باشيد كه لفظ «كفار» وقتي به طور مطلق آورده شده باشد، ناظر به بت پرستان زمان پيامبر اسلام(ص) است و عبارت «وَ لْيَجِدُوا فيكُمْ غِلْظَة»( و بايد در شما درشتي ببينند) اشاره به اين معناست كه گروهي از آن بت پرستان مترصد ضعف در ميان مسلمانان بودند.
پس اين آيه نيز مربوط به مرتدان نيست.
آقاي ايراني بايد هر آيه را با توجه به قرائنش تفسير كرد. آيات قرآن ناظر به افراد و شرايط خاصي نازل شده است و شامل هر فرد و هر شرايط نيست. البته اين به معناي اين نيست كه نتوان آيات قرآن را به موارد مشابهش در اعصار و امصار ديگر تعميم و تسرّي داد.

نه آ قای ایرانی عزیز. منظور از قتلو کشتن نیست بلکه آگاه کردن است. منظور از کفار هم کفار حربی است. در آخر هم باید توجه کرد که این آیات در مورد کفار بسیار چموش آن زمان صادر شده. وگرنه دین اسلام دین ملایمت و نرمی و استدلال و عقلانیت است. تا آنجا که قتلو را بعضی از مفسران ملایمت و نرم خویی هم معنا کرده اند!

آقای نکونام فرموده:«آقاي ايراني بايد هر آيه را با توجه به قرائنش تفسير كرد. آيات قرآن ناظر به افراد و شرايط خاصي نازل شده است و شامل هر فرد و هر شرايط نيست. البته اين به معناي اين نيست كه نتوان آيات قرآن را به موارد مشابهش در اعصار و امصار ديگر تعميم و تسرّي داد.»
به به به این استدلال. اعجاز یعنی دیگر همین. دست مریزاد.
هرکجا گیر کردیم دنبال آن می گردیم که شرایط خاص آن زمان را در نظر بگیریم. هر کجا هم که لازم شد تعميم و تسرّي می دهیم. کی به کی است؟ فقط کافیست تاریخ را هم یه جوراییش بکنیم تا با «واقعییات» همخوانی پیدا کند تا حکومت عدل و داد به حول الهی گسترش یابد.
برادر من تاربخ واقدی را قبول دارید یا مانند دوستمان فریدون آنرا دروغ های 23 سالهء دشتی و تقلبات ناشیانهء سایت افشا و وارونه گری های مستشار رژیم شاه و نقل اسرائیبلیات و جعل دروغ و فریب می دانید؟ سيرت رسول الله ابن هشام، تاريخ مغازی واقدی وتاريخ طبری را چطور؟ قتل عام ٨٠٠ نفر. یعنی حتی یکنفر هم بین آنها نبود که توطئه حمله به اسلام در ذهن نداشت؟ ماله کشی تا کی. چرا اشتباهات را نپذیریم و از آنها عبرت نگیریم ؟ به جای آنکه در صدد توجیه بر آییم؟

سلام
در کامنت پیشین نوشته بودم که ترفند بزرگتر معاندین و مغرضین این است که به تحریف و دستکاری آیات قرآن می پردازند. اکنون می بینم شاهد ادعای من از غیب رسید; کامنت آقای ایرانی را می گویم که در پاسخ به استاد نکونام که بسیار محترمانه ، علمی و آرام بحث می کنند نوشته است.
ایرانی با کاربرد کلمات توهین آمیزی[ از قبیل مغلطه و قصد!!عوام فریبی ] که شایستهء این سایت خوب و کاربران فرهیخته آن و مباحث مفیدش نیستند، در تاثیر از القائات دروغ های 23 سال سناتور شاه آشکارا معنی لغات قرآن را عوض می کند و آیه را از زمینه و موضوع خود جدا می سازد تا نشان دهد که مثلآ قرآن دستور به قتل و کشتار می دهد.
ایشان برای جا انداختن این دروغ، کلمهء قاتلوا را که از مصدر قتال یعنی کارزار، مبارزه و تلاش می آید به غلط به معنی کشتن که لفظ عربی آن قتلوا است و از مصدر قتل می آید می گیرد. مثلآ در ترجمهء : قاتِلُوا اّلَذينَ لايُؤمنُونَ بِاللهِ وَ لا بِاُلَيْومِ اْلاخَرِ…” می نویسد:
[بكشيد كساني را كه به خدا و روز بازپسين ايمان نمي‌آورند. ] و با تبدیل فعل "مبارزه کنید" به فعل "بکشید" و همچنین با دور کردن عبارت از بستر تاریخ و منظور خویش معنی پیام را 100% وارونه می سازد.
در تمام آیاتی که ایشان نوشته این تحریف موج می زند - علاوه بر کلمهء قتال معنی چند کلمهء دیگر را نیز تغییر داده است تا بتواند حرفش راهمانگونه که میل دارد به دیگران بقبولاند.- در صورتی که با یک نگاه ساده و سالم به قرآن و زندگی پیامبر (ص) و جغرافیای آن جنگ ها، می توان به وضوح مشاهده کرد که تمام جنگ های پیامبر دفاعی بوده اند.دفاعی مشروع و حیاتی که که هر انسان سالم و صادقی امروزه آن را تایید می کند و نشانهء شرافت و مایهء بقا و محافظت نسل بشر در مقابله با تهاجم آدمکشان و اشغالگران دوران می داند.
جناب ایرانی میدانم که احتمالآ جرات اقرار به اشتباه وارونه سازی معنی کلمات خداوند را نداشته باشید اما امیدوارم این اشتباه فاحشتان ناآگاهانه و صرفآ از روی تقلید بوده باشد و روشنگری من باعث شود تا حداقل جهت احترام خودتان ، شیوهء مباحثه تان را اصلاح کنید. متشکرم

چند سؤال از «دکتر» نکونام وهمفکران
١- به سوره روم اشاره کرده بودید. بنظر شما علت ناراحتی پیامبر (و الله) از پیروزی ایرانیان برابر سپاه روم چیست؟ چرا الله وعده کمک و تلافی شکست رومیان علیه ایران میدهد؟ آیا غیر از این است که رومیان طرف تجاری محمد و خدیجه بودند؟
٢- نظر شما راجع به آیاتی که قبل از بعثت وتولد پیامبر توسط شاعران عرب نوشته و بر دیوار کعبه آویزان بود(مطلب اخیرگنجی به نقل از خرمشاهی) و جمله عمر بن خطاب ( فتبارک الله احسن الخالقین ) چیست؟
٣- برخی کارشناسان دین یهود بر این باورند که «تورات» برساخته خاخام های یهودی در ٧٠٠ سال قبل از میلاد مسیح است.
اگر چنین است، تکرار قصص مجعول تورات در قرآن ، بنام کلمات «الله» ، چگونه توضیح داده می شود؟ فقط با انکار؟
٤- در مورد «کافر» ، قیچی بدستان آرایشگر چنان مصادیق را بریده وحذف کرده اند که گویی این کلمه به هیچ کس اطلاق نمی شود و فقط در عصر« نزول» ، مصداق معاندین لجوج و خشن می شده است.
از شما می پرسم آیا در جنگ ٨ساله با عراق، حکومت اسلامی سربازان عراقی را «کافر» ننامید؟ آیا شورای نگهبان ولایت فقیه ، اصلاح طلبان حکومتی را بدلیل « عدم اعتقاد به اسلام » حذف نکرد؟ معنای «عدم اعتقاد به اسلام » چیزی غیر از کفر است؟ مگر آقای خمینی در سال ١٣٦٠، جبهه ملی را بدلیل مخالفت با لایحه قصاص ، مرتد اعلام نکرد؟ باز مگر «امام» خمینی در سال ١٣٦٧، آقای منتظری را ، بدلیل عدم تمکین، از «قعر جهنم» نترساند؟ ( خاطرات منتظری) .
٥-در کامنتی به فردی بنام کربلایی کاظم از ساروق اراک اشاره شده بود که در یک «حادثه» حافظ قران شده است. از این نمونه ها در جهان دیده شده است. نام آن «حادثه» در علم نوروالوژی پزشکی temporal lobe epilepsy میباشد. مبتلایان به این عارضه ، بعضأ ، از ویژگی ها و قدرت خلاقه برخوردار میگردند. برخی بسیار مذهبی و حتی مدعی دیدار و گفتگو با «خدا» میشوند. تفصیل این موضوع در اینترنت قابل دسترسی است. بنا براین معجزه ای در کار نیست.
قومی متفکرند اندر ره« دین»
قومی به «گمان» فتاده در راه یقین
میترسم از آن که بانگ آید روزی
کای «بیخبران» راه نه آنست ونه این (خیام)
الف-س

آقاي نكونام
آياتي كه ذكر كرديد علم غيب يا وحي بودن الفاظ قرآن را به نمايش مي گذارند؟(با توجه به اين نكته كه نوع نگاه شما به قرآن- مانند پيروان ديگر اديان الهي و غير الهي به كتبشان- و دركي كه شما از آن داريد، مانع از آن است كه بپذيريد اين آيات از سوي خود شخص نيز مي توانسته صورتبندي شود)
مثلا:"هود، 49" قصه حضرت نوح قبلا در تورات نيز آمده، البته با نام گلگميش(اگر درست نوشته باشم)
نكته ديگر اينكه من پذيرفته ام كه قرآن منبع غير مادي دارد و از درون پيامبر تراوش نكرده، بلكه از طرف وجودي كه پيامبر او را الله مي نامد آمده-جالب است نام الله، لابد شما مي گوييد الله نيز نام به وجود آورنده عالم بوده و از قديم همين نام داشته و در آياتي كه پيامبر حتي قل (بگو) آنها را هم جا نينداخته الله خود را با آن نام خوانده است. الله يعني ال اله و اله نام بزرگترين بت داخل كعبه بود كه پيامبر بعد از سرنگون كردن آنها نام پروردگار خود را از آن گرفته است و اين نام قبلا براي خدايان ديگر مورد استفاده قرار مي گرفته و نام پدر حضرت محمد، عبدالله نيز از همانجا مي آيد. در ديگر اديان نيز نام خدا را خود پيامبر انتخاب مي كرده و اين نشان دهنده نقش پيامبر بر شكل دادن به آن تجارب شخصي و عقلاني كردن و دگرفهم كردن آن تجارب، براي مردم آن زمان و ديگر زمانهاست.
گفتم كه ريشه خدايي داشتن قرآن را پذيرفته ام، اين منبع مي تواند اخباري از آينده را هم بدهد. روياهاي صادقه كه به تعبير خود پيامبر از نازل ترين نوع وحي است(جالب است كه وحي را نيز از اين سنخ به شمار مي اورده) گاهي براي انسان خبري مي دهد كه در آينده عين همان اتفاق مي افتد و در مورد وحي كه از بالاترين درجات اين نوع تجارب است، مسلما اينها دقيقتر براي شخص قابل ديدن بوده. بحث درباره سرشت وحي كاري دشوار است و در اينجا نمي گنجد ولي خبر داشتن پيامبر از آينده نيز نمي تواند ثابت كند الفاظ قرآن از طريق پيامبر خدا(جبرئيل)، بر زبان پيامبر بعدي او(محمد) ديكته مي شده است چه رسد به اينكه اين آيات نيز حدس و گمانهايي است كه با محاسبات نيز قابل فهم اند.(مانند سوره روم و شكست ايرانيان كه مي توانست قابل پيش بيني باشد) شما آياتي را كه با علوم تجربي و انساني (كه تا به حال ثابت شده اند) تعارض دارد و مفسران بزرگ را به تغيير دادن معناي آيات واداشته است را هم در نظر داشته باشيد.

بعضی وقت ها آدم چیزهایی می شنود که از تعجب دنیا دور سرش مارپیچ می رود!
این آقای فریدون عزیز می فرمایند که "قاتلوا" یعنی کارزار و تلاش! نه کشتن. آخر برادر من شما چرا اینقدر با معنای کلمه ها بازی می کنید؟ مگر کارزار به قصد کشتن نیست؟ آیا غیر از این است که در میدان جنگ، اگر نکشی میکشندت؟ اگر برای کشتن همدیگر، کارزار نمی کنند برای در آغوش گرفتن و روبوسی کارزار می کنند؟
اگر خدایی هست همه ما را به راه راست هدایت کند!

آقای فریدون من بر اساس قوانین منطقی محکم از جمله قیاس بحث میکنم و سخنانم کاملا واضح است و ترجمه آیات نوشته شده هم کاملا واضح است . استدلال شما مرا بیاد کسی می اندازد که بگوید : " این کاملا ساده لوحانه و بی خردانه است که عده ای ساده لوح شب بودن ساعت 12 ظهر را نمی بینند و تصور میکنند ساعت 12 ظهر در روی خط استوا روز است"
البته مردمی که دور امثال شما جمع میشوند دو خصیصه مشترک دارند که از یک سرچشمه است " آن مردم برای پذیرفتن اینکه دو ضرب در دو میشود چهار هزاران دلیل میخواهند و پس از ارائه دلیلها باز هم مشکوکند . ولی برای اینکه یک شیر از داخل یک تابلو بیرون آمده و شخصی را بدرد ( حکایت امام رضا) هیچ دلیل منطقی نمی خواهند و بلا فاصله می پذیرند . وقتی قتل و کشتار بصو رت رافت و نرمی ترجمه شود قطعا قاتل 750 انسان مظلوم دست بسته اسیر هم ( گردن زدن در یک روز) مولای متقیان خوانده میشود .شما با همان مردم مشغول باشید و ما با منطق کفر آمیزمان حداقل امیدوارم که این استدلال برایتان نانی داشته باشد . چون اگر انسان مفت و مجانی روز را شب بخواند خیلی زشت است .

مي گوييد"آیا خطر سه روشنفکر دینی فاقد قدرت و محروم از امکان نشر آرای‌شان،" كجا آقاي ملكيان از نشر آرائشان محرومند؟ همه مجلات قم و تهران و روزنامه ها وبسياري از ناشران و دو وبلاگ ، سخنراني هاي آزاد در دانشگاه و جبهه مشاركت و بسياري جاهاي ديگر نشان از محروميت است ؟تنها روشنفكري كه همه اين مجال را دارد ايشان است. خوب است دقيق تر سخن بگوييد. مي شمارم: نقد و نظر، ايين پزوهش ، هفت آسمان ، بينات و ... فقط در قم. شما حتي سخنان ايشان را گاه در رسالت هم مي بينيد. به آرشيو آن مراجعه كنيد. به مصاحبه هاي ايشان با بعضي سايتهاي قراني . شركت در جلسات پايان نامه ها در دانشگاهها، سحبت هاي مكرر در شهر كتاب و جلسات ايشان با دانشجويان انجمن ها. كتابهايي كه با مقدمه ايشان چاپ مي شود بي هيچ مشكلي در قم و تهران. بهتر بينديشيد آيا ايشان روشنفكر است؟