بارش برساوشی؛ امسال زیباتر از هر سال

هادی ناصری

زمین همواره با انبوهی از ریگ و تکه‌های آهنی و غبارهای فضایی برخورد می‌کند. اکثر این ذرات از دنباله‌دارها، و به‌ندرت از سیارک‌ها، به جای مانده‌اند. هنگامی که دنباله‌داری به خورشید نزدیک می‌شود، مواد آن بر اثر گرمای خورشید از هسته‌ی دنباله‌دار جدا می‌شوند و به شکل دُم در می‌آیند و کم‌کم در مسیر دنباله‌دار، که بیضی کشیده‌ای به دور خورشید است، حرکت می‌کنند. زمانی که مدار زمین مدار این ذرات را قطع می‌کند، این ذرات وارد جوّ زمین می‌شوند و به علت اصطکاک بین سطح آنها با جوّ می‌سوزند و گاز اطراف‌شان را نیز درخشان می‌کنند. در نتیجه، همانند تیرهایی در آسمان، لحظاتی می‌درخشند. به آنها «بارش‌های شهابی» می گویند. از مهم‌ترین بارش‌ها می‌توان به بارش‌های جوزایی و برساوشی اشاره کرد.

بارش زیبای برساوشی که هرساله از ۲۰ تا ۲۴ امرداد اتفاق می‌افتد | منبع

بارش برساوشی میراث باقی‌مانده‌ی دنباله‌دار سوییفت-تاتل است که هر ۱۰۵ سال یک‌بار از نزدیکی مدار زمین و خورشید می‌گذرد و هر بار ذراتی را از خود بر جای می‌گذارد که دلیل اصلی به وجود آمدن این پدیده‌ی بی‌نظیر است.

در این بارش، که «بارش آذرگوی‌ها» نیز نام دارد و همه ساله در بازه‌ی زمانی ۲۰ تا ۲۴ امرداد ماه اتفاق می‌افتد، شهاب‌ها یا همان آذرگوی‌ها معمولآ خاکستر درخشانی را نیز از خود بر جای می‌گذارند که به هنگام حرکت به چندین رنگ مختلف، که حاصل گازهای مختلف در جو زمین است، دیده می‌شوند.

بارش برساوشی یکی از بهترین شهاب ‌باران‌های شناخته شده است؛ زیرا منجمان آماتور بسیاری در سراسر جهان داده‌های دقیق رصدی خود را از شمار و پراکندگی این بارش و زمان ثبت شده‌ی اوج آن در اختیار پژوهشگران مراکزی مانند انجمن بین‌المللی شهاب می‌گذارند. این داده‌ها به پژوهشگران فرصت می‌دهد تا وضعیت توده‌ی ذرات پدید‌ آورنده‌ی بارش را به‌خوبی دریابند و بارش‌های سال بعد را دقیق‌تر پیش‌بینی‌ کنند. پیش‌بینی‌های رسمی گذشته درارتباط با بارش برساوشی امسال، که از سوی انجمن بین‌المللی شهاب (IMO) اعلام شده بود، اوج بارش را بین ساعت ۸:۳۰ تا ۱۱ صبح روز ۲۲ امرداد پیش‌بینی می‌کرد که برای ایران در روز اتفاق می‌افتاد. اما جدیدترین پیش‌بینی‌های گروه مخصوص شهاب‌شناسان در انجمن بین‌المللی نجوم (IAU) بر اساس محاسبات مستقل چند پژوهشگر، زمان‌های تازه‌ای را اعلام کرده است. اوج اصلی برای ساعت ۲:۲۵ بامداد ۲۲ امرداد پیش‌بینی شده است؛ اما گروهی نیز ساعت ۲:۱۸ را پیش‌بینی کرده‌اند. گروهی دیگر از محققان نیز اوجی را برای ساعت ۳:۵۷ بامداد ۲۲ امرداد پیش‌بینی کرده‌‌اند.

اما بارش برساوشی امسال اوج دیگری نیز بجز این چند اوج اصلی پیش‌بینی‌ شده دارد که بر اثر برخورد زمین با رشته‌ی نسبتا جدیدی از توده‌ی آذرگوی‌های برساوشی به وجود می‌آید. این اوج برای حدود ساعت ۷:۳۰ صبح ۲۳ امرداد یا ۱۳:۳۰ همان روز پیش‌بینی شده است که ایران و کشورهای خاورمیانه، هر دو، را در روشنایی روز از دست می‌دهند. این اوج تازه‌ی بارش برساوشی امسال چندان دقیق و مشخص نیست؛ زیرا شناخت کافی از این رشته‌ی جدید ذرات در توده بارش برساوشی وجود ندارد.

بارش شهابی برساوشی را از حدود ۲۰۰۰ سال پیش تاکنون ثبت کرده‌اند. سرعت آذرگوی‌ها در هنگام برخورد با جوّ حدود ۶۰ کیلومتر بر ثانیه است و شمار آنها در هر ساعت بین ۴۰ تا ۱۰۰ آذرگوی است.

منابع:

۱ـ سایت مجله‌ی نجوم: اینجا و اینجا
۲ـ سایت پارس اسکای
۳ـ بارش شهابی برساوشی؛ نیلوفر جاوید خلیلی؛ مجله‌ی نجوم؛ شماره‌ی دهم و یازدهم؛ سال هشتم؛ صفحات ۶۱ تا ۶۳.