قتل قبل از عادت ماهانه

هادی ناصری

سندی اسمیت (Sandie Smith) سی‌ساله در یک رستوران در بخش شرقی لندن کار می‌کرد. سندی پیش از اینکه در سال 1979 زن فروشنده‌ی بار را به قتل برساند در حدود 30 مورد جرم به دلیل رفتار ناهنجار مرتکب شده بود. سندی در طول محاکمه‌ی خود توسط دکتر "کاتارینا دالتون" (Katharina Dalton) محقق و دانشمند برجسته‌ی بیماری‌های زنان مورد معاینه قرار گرفت و دکتر دالتون بیماری او را " سندرم پیش از عادت ماهیانه" یا PMS (Premenstrual Syndrome) تشخیص داد و بدین ترتیب سندی اسمیت از اتهام قتل عمد تبرئه شد.
از زمان شناخت سندرم پیش از عادت ماهیانه از سال 1931 تا کنون زمان زیادی نمی‌گذرد اما این مشکل قرن‌هاست که زنان را سردرگم کرده است. سندرم پیش از عادت ماهیانه عبارت است از یک‌سری تغییرات بیولوژیکی و هورمونی در بدن که عمده‌ی آن را کاهش هورمون پروژسترون خون در برابر میزان طبیعی یا بالای هورمون استروژن شامل می‌شود. این تغییرات هورمونی موجب به‌هم‌ریختگی رفتاری و جسمی فرد می‌شود تا جایی که او را وادار به خود‌کشی یا قتل می‌کند. دیگر تغییرات شامل بدرفتاری با همسر و فرزندان، گریه، خشم، و... با اين مقدمه به بررسی این سندرم می‌پردازیم.

سردرد و سرگیجه در افراد مبتلا به سندرم پیش از عادت ماهیانه بروز می‌کند

انواع سندرم پیش از عادت ماهیانه

دکتر گای ایی آبراهام (Guy E Abraham) در کتاب خود، "تنش پیش از عادت ماهیانه، مشکلات جاری در زنان و مامایی"، سندرم را به چهار نوع تقسیم‌بندی کرده است:

1- سندرم پیش از عادت ماهیانه‌ی A: افرادی در این گروه قرار می‌گیرند که به‌طورعمده اضطراب، تحریک‌پذیری و تنش عصبی در آنان از اواسط فاصله‌ی بین دو عادت ماهیانه شروع می‌شود و هرچه به شروع آن نزدیک‌تر می‌شوند شدت می‌یابد. حتی ممکن است این گروه با نزدیک شدن عادت ماهیانه از افسردگی خفیف شکایت داشته باشند.
به هرترتیب این نوع خاص سندرم سرانجام با آغاز عادت ماهیانه فروکش می‌کند. اکثریت افراد مبتلا در این دسته قرار می‌گیرند که مشمول شایع‌ترین نشانه‌های یادشده هستند. اضطراب، افسردگی، و نفرت فزاینده نیز در طول اوقات پیش از عادت ماهیانه بروز می‌کند. این‌گونه رفتارها زمانی از شخص مشاهده می‌شود که عامل تحریک محیطی مناسب وجود داشته باشد. این انگیزه از فشارهای شغلی تا مشکلات خانوادگی را شامل می‌شود. زنان این گروه دچار عدم تعادل هورمونی هستند به‌طوری‌که پیش از شروع عادت ماهیانه سطح استروژن خون آنها در مقایسه با پروژسترون بالاتر است.

در این‌گونه افراد درمان به روش طبیعی (درمان علامتی) چندان مؤثر نیست زیرا احتمالاً شخص نیاز به پروژسترون جانشین خواهد داشت.

2- سندرم پیش از عادت ماهیانه‌ی H : شاید حرف H برای نشان دادن Heaviness یا سنگینی برگزیده شده است. زیرا افرادی که در این رده قرار می‌گیرند پیش از شروع عادت ماهیانه دچار چاقی، نفخ شکم، حساسیت دور شکم و پستان‌ها، احتقان، ورم متناوب صورت و پاها و بازوان می‌شوند. معمولاً پیش از عادت ماهیانه حدود یک‌ونیم کیلوگرم به وزن بدن مبتلایان به سندرم افزوده می‌شود. اما افرادی که به سندرم نوع H مبتلا هستند دوونیم کیلوگرم یا بیشتر اضافه وزن پیدا می‌کنند.
گاهی افراد با افزایش سن در کاهش این وزن اضافه دچار مشکل می‌شوند در حالی که به‌طور طبیعی باید این وزن کاذب با آغاز عادت ماهیانه از بین برود. مشکلات این نوع تنش پیش از عادت ماهیانه از افزایش مایع خارج سلولی یا به‌طور ساده‌تر ذخیره‌ی آبی که در خارج از عروق تجمع می‌یابد منشأ می‌گیرد. سندرم پیش از عادت ماهیانه‌ی H تا حدودی مربوط به افزایش تمرکز نمک بدن است. ممکن است فرد نسبت به حالت عادی نمک بیشتری مصرف کند و یا اینکه در وی یک حالت عدم تعادل در هورمون‌های احتباس‌دهنده‌ی نمک مربوط به غده‌ی فوق کلیه مانند آلدسترون عارض گردد. به هر علت در نتیجه‌ی افزایش نمک و در پی آن افزایش احتباس آب بدن وزن افزایش می‌یابد. برای بهبود این سندرم از داروهای مُدر استفاده می‌شود.

3- سندرم پیش از عادت ماهیانه‌ی C : افرادی که از این سندرم رنج می‌برند اسیر اشتهای بیش از حد برای خوردن شیرینی و قند هستند و 20دقیقه تا یک ساعت پس از اینکه مقدار زیادی قند مصرف کردند دچار حالات خستگی، غش، تپش قلب، و سردرد می‌شوند.
پژوهشگران رابطه‌ی مثبت بین اشتهای وافر به خوردن شیرینی، پیش از عادت ماهیانه و تنش ناشی از احساس فشار را تأیید کرده‌اند. مغز در حالت عادی 20درصد از انرژی بدن را مصرف می‌کند و در این زمان که تحت فشار قرار دارد نیاز به انرژی بیشتری دارد. بدن فرد گاهی فاقد ویتامین‌های گروه B و منیزیم است، در این شرایط گلوکز مورد نظر تأمین نمی‌شود و مغز با فرستادن علائمی فرد را دچار ولع برای خوردن شیرینی می‌کند‌. به‌طور مثال ولع برای خوردن شکلات نشانه از کمبود منیزیم است.

پس از تخمک‌گذاری در نیمه‌ی دوم دوره‌ی عادت ماهیانه، هورمون انسولین (که برای مصرف گلوکز توسط سلول ضروری‌ست) به سلول‌ها متصل شده و باعث افزایش مصرف قند در بدن می‌گردد. بالا رفتن این هورمون موجب کاهش قند خون شده که سندرم نوع C، غش، سردرد، و تپش قلب از پیامد آن است.

4- سندرم پیش از عادت ماهیانه‌ی D : افسردگی، گوشه‌گیری، در اندیشه‌ی خودکشی بودن یا اقدام به آن، از نشانه‌های این نوع سندرم است. افراد این دسته نیز از بی حالی، سردرگمی، بی منطقی، و اشکال در سخن گفتن شکایت دارند. ممکن است افسردگی فردی که دچار این نوع سندرم شده است به حدی شدید باشد که حتی زبان به شکایت نگشاید، بنابراین نیاز به دوستی دارد که وضع او را درک کرده و او را نزد روانپزشک ببرد. در واقع آمارها نشان داده است که این افراد اغلب توسط دوستان خود نزد روانپزشک می‌روند و خود به‌تنهایی تلاشی در این زمینه نمی‌کنند. این‌گونه اشخاص بیشتر از افرادی که دچار ترکیبی از سندرم A و D هستند درباره‌ی اضطراب خود سخن می‌گویند، برای خودکشی تلاش می‌کنند و موفق هم می‌شوند. کمبود و نامناسب بودن تغذیه که موجب کاهش مقاومت بدن در برابر فشار و عدم تعادل هورمونی می‌شود، موجب بروز این نوع سندرم پیش از عادت ماهیانه می‌شود.

طیف وسیع نشانه‌های سندرم پیش از عادت ماهیانه

نشانه‌های سندرم پیش از عادت ماهیانه دشوار است. اصولاً نشانه‌ها و بیماری از فردبه‌فرد و حالت‌به‌حالت و برای هر دوره متفاوت است. این علائم به دو دسته‌ی عمومی و محلی (دستگاهی) تقسیم می‌شوند.

الف) عمومی
عصبی: سردرد، اختلال حرکتی، میگرن، صرع، سر گیجه، غش.

روانی: تحریک‌پذیری، دم‌دمی مزاجی، گریه، تنش، درماندگی، هراس، ضعف، تهاجم، عصبانیت، خواب‌آلودگی، افسردگی، تلاش برای خودکشی، خودزنی، احساس ناامیدی، بدرفتاری با فرزندان و همسر، حالات الکلی، سوءاستفاده از داروهای مخدر.

تنفسی: آماس بینی (آب‌ریزش و تودماغی صحبت کردن)، برونشیت، عفونت مجاری تنفسی فوقانی، آسم.

پوستی: کهیر، آکنه، جوش، تبخال.

ب) موضعی (دستگاهی)
دستگاه استخوانی: درد مفاصل، پشت درد، کمردرد، خشکی مفاصل.

دستگاه عضلانی: تنش عضلانی، تورم، درد شکم، انقباضات دردناک عضلانی، گرفتگی ماهیچه‌های پا.

چشم: ورم ملتحمه (سرخ‌شدگی چشم)، ریزش اشک، کبودی دور چشم، تاری دید.

گوش و حلق و بینی: گرفتگی صدا، گلودرد، التهاب لوزه‌ها.

دستگاه ادراری: التهاب پیشابراه، التهاب مثانه، تکرر ادرار، تورم.

معده: نفخ و تورم، ولع برای غذا، احساس گرسنگی ناگهانی، درد معده.

پستان‌ها: دردناک شدن، پرخونی، فیبروکیستیک (کیست پستان).

علائم سندرم ممکن است با تغییر رژیم غذایی، خواب کافی، و ورزش بهبود یابند

راه‌های درمان و مقابله با سندرم پیش از عادت ماهیانه

سه روش معمول برای مقابله با این سندرم وجود دارد.

الف) درمان دارویی
1-پروژسترون: بیشتر به صورت شیاف مهبلی تجویز می‌شود تا عکس تجویز عضلانی به‌صورت آرام جذب شود. در صورت تجویز عضلانی هر 24 تا 48 ساعت نیاز به تزریق مجدد وجود دارد. برای زنانی که بچه‌دار نشده‌اند بین 200 تا 400 میلی‌گرم شیاف مهبلی یا 50 میلی‌گرم تزریق عضلانی و برای زنانی که بچه‌دار شده‌اند دو بار در روز شیاف 400 میلی‌گرمی یا 100 میلی‌گرم تزریق عضلانی لازم است. شیاف را باید صبح و غروب مصرف کرد. جذب مهبلی پروژسترون در هر فرد متفاوت است. پروژسترون عوارض جانبی تأییدنشده‌ای دارد که سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) تولید و استفاده‌ی آن در درمان را ممنوع کرده است. پروژسترون کاربردی با درخواست پزشک معالج توسط پزشک داروساز تهیه می گردد. قدر مسّلم آنست که عوارضی چون سرطان‌زایی و فشار خون، مربوط به شکل مصنوعی پروژسترون است و شکل طبیعی آن عوارض خطرناکی در بر ندارد مگر عوارض جانبی چون: جلو افتادن و طولانی شدن دوره‌ی عادت ماهیانه، خونریزی شدید (حتی میان دو دوره‌ی عادت ماهیانه)، لکه‌بینی، احساس گــُرگرفتگی (خصوصاً هنگام استفاده در مرتبه‌ی اول که معمولاً پس از نیم ساعت رفع می‌شود)، تغییر رنگ و متمایل به قهوه‌ای شدن ترشحات جنسی، خارش و تورم و عفونت مهبل، انقباضات رحمی، حالت تهوع، حساسیت پوست و مو، عصبانیت و خستگی خفیف، بی‌خوابی، نئشِگی، اسهال، حساس شدن پستان‌ها، کاهش یا ازدیاد وزن و نفخ شکم که همه‌ی این عوارض در 99درصد موارد ناشی از دوز نامناسب یا مصرف نامنظم داروست. در صورت عدم مصرف صحیح امکان اعتیاد به این ماده وجود دارد. پس از درمان موفق با پروژسترون بدن سیر طبیعی و فعالیت عادی هورمونی خود را باز می‌یابد و پس از آن با درمان‌های حمایتی چون تغذیه و ورزش مناسب مانع از بروز مجدد بیماری خواهند گشت.

2- اسپیرونولاکتون: مطالعات نشان داده است که در سندرم پیش از عادت ماهیانه هورمون‌های مترشحه از غده فوق کلیه در خون افزایش و موجب احتباس آب در بدن می‌شود. این دارو میزان آب بدن را که در سندرم پیش از عادت ماهیانه‌یH افزایش می‌یابد به تعادل می‌رساند. اسپیرونولاکتون را می‌توان در دو نوع و با نسخه تهیه کرد. نوع اول قرص‌های حاوی 25میلی‌گرم اسپیرونولاکتون و نوع دوم حاوی 25 میلی‌گرم اسپیرونولاکتون و 25میلی‌گرم هیدروکلروتیازید. این دارو مدر است و باعث کاهش آب بدن می‌شود. استفاده از این دارو در ترکیب با شیوه‌ی طبیعی بسیار مناسب است. این دارو در دوزهای بالا موجب بروز غدد بدخیم در موش‌های صحرایی شده است که این عارضه هرگز در انسان دیده نشده است. اما برای احتیاط باید با دوز پایین آنرا استفاده کرد و زمان مصرف را کاهش داد. در صورت عدم بهبودی با این دارو باید مصرف آن به سرعت قطع شود.

3- استفاده از دیگر داروهای مدر: مانند داروهای مدر پتاسیمی، لاسیتکس، تریامترین. این داروها تا حدودی وضع فرد را بهبود می‌بخشند اما به‌تنهایی کافی نیستند.

4- کمک‌های خواب: مانند تریازولام که اثرات اعتیادآور و منگ‌کنندگی کمی دارد.

5- لیتیوم: داروی ضدافسردگی که نتیجه‌ی قطعی در درمان سندرم نداده است.

6- L-Dopa یا لارادوپا: که در مغز تبدیل به دوپامین می‌شود و یک تثبیت‌کننده‌ی طبیعی حالات روحی در مغز است.

7- قرص‌های ضدبارداری: به دلیل بالا بودن مقدار پروژسترون در کاهش علائم و تخفیف سندرم مؤثرند.

ب) درمان روانی
1- مشاوره‌ی خانوادگی: کمک همسر، خانواده، و دوستان فرد مبتلا مؤثرتر از هر متخصصی در چیره شدن بیمار بر این سندرم است. کسانی که فرد بیمار با آنها کار یا زندگی می‌کند، می‌توانند از او حمایت کرده و با او تفاهم برقرار کنند و به او تفهیم کنند که دچار جنون نشده است و رفتار او ناشی از اختلال واقعی هورمونی است. زن مبتلا به سندرم پیش از عادت ماهیانه باید مطلبی را که در مورد وضع خویش می‌خواند یا می‌شنود بیان کند. شوهر فرد باید خود را با تغییرات هورمونی همسرش سازگار کند و به فرزندان خود نیز بینشی بسنده برای پی بردن به بحران وضع مزاجی مادرشان بدهد.

2- حمایت همکاران: اگر علاوه بر حمایتی که از سوی خانواده‌ی فرد اعمال می‌شود در محل کار نیز در چیره شدن بر سندرم خود تشویق شود، اراده‌ی او در غالب آمدن بر این وضع تقویت خواهد گردید. خوشبختانه شناسایی این سندرم در دنیای صنعتی نیز آغاز گردیده و باید کارگران و کارفرمایان را در شناسایی هرچه بیشتر این سندرم تشویق کرد.

3- کاهش فشارهای روحی: فشارهای روحی بر سیستم غددی عصبی بدن اثر کرده و ترشح هورمون‌ها به‌ویژه پروژسترون را مختل می‌کند. گاهی این عدم ترشح پروژسترون و سایر هورمون‌ها به حدی است که سندرم غیر قابل تحمل می‌شود.

4- ژرف اندیشی: همه‌ی افراد توانایی اندیشیدن دارند. اگر روزانه عمیقاً فکر کنیم و به خیالات و اوهام فرو رویم خواهیم دید که در بازگشت به زندگی واقعی، تازه‌نفس‌تر از گذشته هستیم. استفاده از این قابلیت به فرد مبتلا به سندرم این اجازه را می‌دهد که بهتر بر مشکل خود فائق آید. روزانه 10 دقیقه ژرف‌اندیشی برای این امر مناسب است.

5- یوگا: یوگا یک دیسیپلین باستانی شرقی است که شخص می‌تواند به وسیله‌ی آن بر ذهن و بدن خود تسلط یابد و به این ترتیب به آرامش درونی دست یابد. پاره‌ای از حرکات یوگا ناراحتی‌های ناشی از سندرم پیش از عادت ماهیانه و پس از آن را رفع می‌کند. اگر امکان انجام هرروزه وجود ندارد، سه بار در هفته و به مدت سه ماه انجام آن توصیه می‌شود.

6- خواب: افراد مبتلا به سندرم پیش از عادت ماهیانه اغلب دچار عدم تعادل هورمونی و سطوح هورمونی هستند که موجب خستگی آنان می‌شود. فرد نباید از اینکه در روزهای پیش از عادت ماهیانه بیش از مواقع دیگر به خواب نیاز دارد احساس ناراحتی کند. در واقع حداقل شبی هشت ساعت خواب برای تسلط بر فشار، اضطراب و عصبانیت لازم است. اگر سندرم، خواب فرد را بر هم زده باشد باید از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار و شکلات پرهیز کند. ترکیب شیر و عسل و صرف غذای سبک پیش از خواب و حرکات یوگا و ژرف‌اندیشی و در نهایت داروهای خواب‌آور برای خوابی راحت در ایام پیش از عادت ماهیانه توصیه می‌شود.

ج) درمان تغذیه‌ای
1- عدم مصرف نمک: نمک مایعات بدن را حفظ می‌کند. با این حال ممکن است عدم تعادل هورمونی موجب افزایش نمک بدن شود. نمک اضافی موجب ذخیره‌ی آب در بدن می‌شود در نتیجه بافت‌های بدن که مغز و پرده‌ی مننژ مغز هم جزء آن است متورم می‌شوند. این تورم و فشار آب در داخل جمجمه انتهای اعصاب مغز را تحریک می‌کند در نتیجه فرد دچار سردرد، سرگیجه، اضطراب، عصبانیت، و سردرگمی می‌شود.علاوه بر آن ممکن است افزایش وزن و نفخ نیز پیدا کند. با این همه در صورت کاستن از مصرف نمک احتمال از بین رفتن علائم سندرم بسیار است.

2- عدم مصرف قند فشرده و خالص: طی نیمه‌ی دوم عادت ماهیانه عدم تعادل در هورمون‌های زنانه سبب می‌شود فردی که مبتلا به سندرم پیش از عادت ماهیانه است میل شدید به مواد قندی و نشاسته‌ای پیدا کند. در این دوره هورمون انسولین که مسئول جذب قند خون توسط سلول‌ها و به عبارتی دیگر مسؤول پایین آوردن قند خون است افزایش می‌یابد و قند خون به شدت کم می‌شود و ولع خوردن مواد قندی افزایش می‌یابد. به این ترتیب تلاش برای فرونشاندن این میل شدید با خوردن مواد قندی شدت بخشیده می‌شود. در این مرحله به دلیل مصرف بالای مواد قندی و افزایش انسولین قند خون باز هم پایین‌تر آمده و به فرد حالتی مانند شوک ناشی از کاهش قند خون دست می‌دهد. شخص باید به جای مصرف این‌گونه مواد به قندهای طبیعی موجود در میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و انواع لوبیا روی آورد. همچنین فرد می‌تواند هر سه ساعت یک بار غذا میل کند تا میزان قند خونش ثابت بماند.

3- اثر کافئین و الکل: کافئین مغز را تحریک می‌کند و این مسأله بر سیستم عصبی مرکزی (CNS)، فعالیت قلب و دستگاه گردش خون، هماهنگی قسمت‌های مختلف بدن و تنفس نقش دارد. کافئین با تغییر در میزان سوخت‌وساز بدن موجب افزایش انسولین و به تبع آن کاهش قند خون و پیش آمد وضع ولع نسبت به مواد قندی می‌شود که پیشتر توضیح داده شد. کافئین در شکلات، نوشابه، چای، و به‌خصوص قهوه وجود دارد.افراد مبتلا به سندرم پیش از عادت ماهیانه باید مصرف مواد کافئین‌دار را در خود کنترل کنند.
زنانی که مبتلا به سندرم پیش از عادت ماهیانه هستند الکل را نیز نمی‌توانند تحمل کنند، در واقع عده‌ای از افراد زمانی پی برده‌اند مبتلا به سندرم هستند که مشاهده کرده‌اند ناگهان یک لیوان شراب آنها را به حالت نیمه‌مست درآورده است درحالی که قبل از آن می‌توانستند بیش از یک لیوان شراب را همراه شام بنوشند. عاقلانه این است که فرد در روزهای پیش از عادت ماهیانه از میزان نوشیدن مشروبات الکلی کاسته یا حتی آنرا از برنامه‌ی زندگی خود حذف کند. فرد همچنین برای جلوگیری از تشدید نشانه‌های سندرم باید از آمیختن مشروبات مختلف با ترکیبی از لیکور قوی یا شراب بپرهیزد. نکته‌ی قابل توجه دیگر اینست که هرگز نباید با معده‌ی خالی مشروب نوشید. اگر اجبار به چنین کاری بود ابتدا با خوراکی مختصر پروتئین‌دار مانند آجیل یا دسر معده را آماده و سپس مشروب نوشید زیرا غذا اثر الکل را ملایم‌تر می‌کند.

4- محدود کردن مصرف مایعات: فردی که (به علت جمع شدن آب) در تمام بدن خود به‌ویژه اطراف مفاصل، دست و پا و شکم تورم را تجربه می‌کند، باید هفت روز پیش از عادت ماهیانه مصرف مایعات را محدود کند. فرد مبتلا نباید در روز بیش از 4 لیوان مایعات بخورد.

---------------------------------
منابع:
اختلالات پیش از عادت ماهیانه؛ دکتر نیلز لارسن-آیلین استوکین؛ ترجمه‌ی مهین میلانی؛ نشر ویس
سایت پزشکان بدون مرز
سایت ویکی پدیا
سایت سازمان سلامت ملی آمریکا