نماز جمعه‌ای با حال و هوای اعتراضی

از روزهای اول هفته‏ی گذشته که اعلام شد نماز جمعه‏ی این هفته را اکبر هاشمی رفسنجانی‏‏‏‏‏‏‏‏، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، امامت می‏کند، زمزمه‏های مختلفی بالا گرفت که: حالا وقت نشستن نیست و باید هر کسی با هر اعتقادی به نماز جمعه برود و از آقای هاشمی بخواهد که حقایق را در مورد انتخابات ریاست جمهوری امسال بگوید.

بعضی‏ها پیش‏بینی می‏کردند که با توجه به این‌که آقای هاشمی رفسنجانی یکی از کسانی بوده که محمود احمدی‏نژاد در مناظره‏های انتخاباتی، در مورد او به تندی صحبت کرده است، بعد از غیبت چهار هفته‏ای از نماز جمعه، امروز باید حرف‏هایش را بزند. این حرف زدن برای حامیان میرحسین موسوی معنای خاصی داشت؛ معنایی به منزله‏ی حمایت از میرحسین موسوی و جنبش مردمی.

امروز آقای هاشمی رفسنجانی، امام جمعه‏ی موقت تهران، به همه‏ی این اما و اگرها پاسخ داد. او گفت: «امیدوارم این خطبه سرآغاز یک دوره‏ای بشود که این مشکل و بحران را رد کنیم… بالاخره اگر این رسانه‏ها با معیارهای قانونی اجازه گرفته‏اند، محدودشان نکنیم. در حد قانون. من عرض کردم، ملاک قانون است، چهارچوب قانون است. نه رسانه‏ها انتظار داشته باشند، بیشتر از اجازه‏ی قانونی عمل کنند، نه نظام از آن‏ها توقع داشته باشد که حق قانونی‏شان را نادیده بگیرند.»

او در ادامه گفت: «همه با هم، بگذاریم یک فضای آرام آزاد انتقادی یا تاییدی به وجود بیاید. فکر می‏کنم اگر این فضا را مسئولان ما، نیروهای انتظامی ما، نیروهای نظامی ما، نیروهای امنیتی ما انجام بدهند. همه‏ی ما در یک خانواده هستیم، همه‏ی ما آسیب دیده‏ی در راه انقلاب هستیم. همه جزو کسانی هستیم که در این جهاد طولانی دفاع مقدس، سرمایه‏گذاری کرده‏ایم…»

اما ماجرای رفتن به نماز جمعه‏ی امروز تهران، چندان بی‏دردسر نبوده است. از هفته‏ی پیش در وبلاگ‏ها، فیس‏بوک و توییترهای خیلی‏ها، ایده‏های مختلفی برای نمایش اعتراض در مراسم مذهبی روز جمعه اعلام شده بود. از جمله، این‌‌که نشانه‏های سبز رنگ داشته باشیم یا شعارهایی هماهنگ سر بدهیم و این‌که چطور باید در صف‏های نماز جمعه قرار بگیریم. مهدی کروبی و میرحسین موسوی هم اعلام کرده بودند که در نماز جمعه‏ی امروز شرکت می‏کنند.

هاشمی در جای دیگری از خطبه‌اش گفت: «…ما باید آن‏ها را کنار خودمان حفظ کنیم. باید آن‏ها را پشتیبانمان داشته باشیم. باید همه‏‏ی ما به آن‏ها متکی باشیم. این یک‏پارچگی را اگر انشاالله بتوانیم، فراهم کنیم. من امیدوارم این خطبه‏ی نماز جمعه، شروع تحولی در آینده باشد و بتوانیم از این مشکلی که می‏شود اسم بحران روی آن گذاشت (متأسفانه)، به خوبی عبور کنیم.»

اما کم نبودند کسانی که امروز به نماز جمعه راه داده نشدند. گفته می‏شود، امروز یکی از شلوغ‏ترین روزهای نماز جمعه در ایران بوده و هزاران نفر برای شرکت یا حضور در این مراسم آمده بودند. بسیاری از مردم که نتوانستند وارد محل برگزاری نماز جمعه، یعنی دانشگاه تهران در خیابان انقلاب بشوند، در جمعیت‏های درهم فشرده‏ی خیابان‏های اطراف باقی ماندند.

شاهدان می‏گویند: چند صد نفری که در خیابان انقلاب، روبه‌روی دانشگاه تهران جمع شده بودند و علامت پیروزی به هم نشان می‏دادند، مدام «الله‏اکبر» می‏گفتند. در خیابان قدس جمعیتی بود که «مرگ بر روسیه» می‏گفتند و «هاشمی، هاشمی، سکوت کنی خائنی».

درست قبل از شروع خطبه‏های آیت‏الله هاشمی رفسنجانی، نیروهای امنیتی و لباس شخصی، از بالای خیابان قدس، حمله کردند و بین صفوف نمازگزاران و تجمع‏کننده‏ها، گاز اشک‏آور زدند. شرح ماجرا را از زبان محمد، یک شاهد در محل نماز جمعه‏ بشنویم:

«با همه‏ی نیروها، نیروی انتظامی، بسیج، روحانیت و… صحبت کرد. حتا خواست امکان داده بشود که منتقدین بتوانند از طریق صدا و سیما صحبت‏هایشان را بکنند. باید اعتماد مردم را که از دست رفته، به دست بیاورند. هیچ راه دیگری ندارد. وگرنه نظام در خطر است و وضعیت به گونه‏ای است که از نظر نیروهای خارجی ضعیف شده و پشتوانه‏ی مردمی ندارد. هیچ نماز جمعه‏ای این‏گونه نبوده است. من در یکی از خیابان‏های فرعی نزدیک دانشگاه بودم. به خاطر ازدحام جمعیت، جا نبود به خیابان دانشگاه بروم. همه هم با دست‏بند و نشانه‏های سبز آمده بودند.»

گفته می‏شود، از ابتدای خیابان وصال، تعدادی از طرف‏دارهای آقای احمدی‏نژاد با پرچم‏های ایران جمع شده بودند و شعار می‏دادند که حامیان آقای موسوی از شرق به آنان نزدیک شدند و وارد جمعیت آن‏ها شدند. در تقاطع خیابان حجاب و بلوار کشاورز هم نیروهای ضد شورش سپاه، با لباس‏های سیاه حضور داشتند.

مردم به جمله‏های کلیدی آیت‏الله هاشمی رفسنجانی واکنش نشان می‏دادند؛ دست می‏زدند و یا الله‏اکبر می‏گفتند. مردم که تا قبل از شروع نماز، کنار پیاده‏رو نشسته و ایستاده بودند، خیلی آرام و ساکت، منتظر شروع خطبه‏ها بودند. ولی متوجه شدند که از سمت دانشگاه به مردم فشار می‏آید و مشخص شد که شروع به زدن و پراکنده کردن مردم کرده‏اند.

پروین در مورد آن‏چه امروز در نماز جمعه دیده است، به رادیو زمانه می‏گوید: «خیلی خیلی جمعیت بود. شاید اندازه‏ی همان تجمع روز میدان آزادی. از ساعت دوازده که جلوی دانشگاه را بستند. یعنی درهای خود دانشگاه را بستند و نمی‏گذاشتند کسی به آن سمت برود. کلی مأمور آن‏جا بود. مردم را متفرق کردند. جایی که مردم جمع بودند، مأمورین هم به بهانه‏ی نماز، میان مردم بودند طوری حمله می‏کردند که ما خودمان مجبور شدیم به خیابان‏های اطراف برویم. خیلی می‏زدند. خیلی می‏زدند و می‏‏‏گرفتند.»

او ادامه می‌دهد: «امروز مأموران از همه‏ی گروه‏های سنی بودند، همه‏جور لباس پوشیده بودند و نمی‏شد تشخیص داد مأمور هستند. خودم دیدم که یکی از مأموران داخل تظاهر کننده‏ها آمد و از پشت دختری را بغل کرد، او را نگاه داشت تا مأمورینی که لباس کماندویی داشتند، بیایند و دستگیرش کنند. بعد از این‌که حمله کردند، گاز اشک‏آور زدند و ما به خیابان‏های اطراف رفتیم، تازه خطبه شروع شده بود. یعنی قبل از خطبه هم شروع کرده بودند به بزن، بزن. بعد از آن هم که دیگر اوج گرفت.»

پروین در ادامه می‌گوید: «از خیابان‏های اطراف خبر نداشتم، ولی الان که دارم در تلویزیون می‏بینم، جمعیت خیلی بیشتر از آن چه من دیده‏ام، بوده است. گاز اشک‏آور هم به‌خصوص طرف‏های میدان فلسطین، زیاد زده بودند. شعارها هم در‌باره‏ی هاشمی بود که اگر سکوت کنی، دیگر از مردم نیستی. اما بیشترین شعاری که من شنیدم، الله‏اکبر بود.»

پروین ادامه می‌دهد: «چند نفر را هم دیدم که سبز پوشیده بودند و حتا عده‏ای از کسانی که از محل زندگی‏ام با هم رفتیم، سبز پوشیده بودند. اما خیلی‏ها ممکن است که سبز نپوشند، مثل خود من که این نشانه را دنبال می‏کنم و قبولش دارم، اما نه سبز تنم بود و نه در دست و بالم بود، اعتقادم بود. خیلی‏ها آمده بودند که حرفشان را بزنند و بگویند: ما نمی‏خواهیم، اصلاً نمی‏خواهیم، از این حکومت راضی نیستیم، به هیچ عنوان!»