پرونده نقض حقوق بشر در ایران به روایت شیرین عبادی

اختر قاسمی

روز دوشنبه گذشته، خانم شیرین عبادی به دعوت سازمان‌های جهانی حقوق بشر، سازمان عفو بین الملل بلژیک، مجله فرهنگی ام او، دانشگاه آزاد بروکسل به همراه انجمن‌های فرهنگی فلامان و انجمن ایرانی ایروپرس در شهر بروکسل سخنرانی داشت.

در این برنامه از آقای دکتر کریم لاهیجی و خانم فرح کریمی هم دعوت شده بود، اما خانم فرح کریمی به علت بیماری نتوانست در برنامه حضور داشته باشد.

سالن آمفی تاتر بروکسل که نزدیک به هفت صد نفر را در خود جای داده بود، میزبان خانم عبادی بود. بیش از دو سوم جمعیت را بلژیکی‌ها تشکیل می‌دادند. همچنین حضور نیروی جوان بلژیکی هم در این برنامه بسیار چشمگیر بود.

خانم شیرین عبادی قبل از این برنامه با ریئس مجلس سنا و دیگر سناتورهای بلژیکی و همچنین با کمسیون حقوق بشر اروپا ملاقات داشتند..

عکس‌ها از زمانه، اختر قاسمی

خانم شیرین عبادی در ابتدای سخنانش به حضار گفت:

«بحث امشب را در باره وضعیت حقوق بشر در ایران شروع می‌کنم. دولت ایران کنسواسیون حقوق بشر را پذیرفته و متعهد اجرای آن شده. و همچنین دولت ایران در مجامع بین المللی پای بندی خودش را به قوانین حقوق بشر اعلام می‌کند. حتی در سال گذشته، تقاضای عضویت در شورای جهانی حقوق بشر را کرده بود که مورد قبول واقع نشد. این مقدمه برای این بود که دولت ایران ادعا دارد که حقوق بشر را قبول دارد و رعایت می‌کند.

و حال ببینیم آنچه را که قبول دارد، انجام هم می‌دهد یا نه؟ مهم‌ترین اصل در حقوق بشر، نفی هرگونه تبعیض بر اساس مذهب، جنسیت، هویت، جایگاه اقتصادی و اجتماعی است.»

خانم شیرین عبادی به تبعیض بین زن و مرد در قوانین اشاره کرد و گفت: «اگر زن و مردی در خیابان تصادف کنند، میزان خسارتی که به مرد می‌دهند، دو برابر میزان خسارت به زن است و همچنین شهادت دو زن برابر با یک مرد است.» او به قانون چند همسری اشاره کرد و گفت: «زنان ایران با این قوانین مخالفند و به شکل مسالمت آمیز برای اصلاح این قوانین تلاش می‌کنند.»

برنده جایزه صلح نوبل ادامه داد:

«اما متاسفانه در دو سال گذشته برای حدود پنجاه نفر از فعالین حقوق زن پرونده کیفری درست کردند که بعضی از آن‌ها به حبس‌های طولانی محکوم شدند. به عنوان مثال خانم عالیه اقدام دوست که به سه سال حبس محکوم شده بود را ماه گذشته به زندان بردند تا حبسش را تحمل کند.

گناه این زن فقط این بود که می‌گفت من دلم نمی‌خواهد که شوهرم زن دیگری داشته باشد. در دادگاه، دادستان او را به اقدام علیه امنیت ملی محکوم کرد و من که وکالت این زن را به عهده داشتم از قاضی پرسیدم، آیا اگر زنی بگوید که من نمی‌خواهم که شوهرم زن دیگری داشته باشد، معنی‌اش این است که آمریکا به ایران حمله می‌کند.

این وضعیت ناشی از این است که حکومت، تحمل انتقادش بسیار کم است و این تحمل کم حتی در قوانین هم خودش را نشان می‌دهد. به عنوان مثال در قانون مطبوعات نوشتند که انتقاد از قانون اساسی ممنوع است و باعث تعطیلی نشریه می‌شود.

وقتی که تا این حد مطبوعات محدود باشند هر مطلبی می‌تواند به تعطیلی نشریه و یا دستگیری نویسنده مطلب بی‌انجامد. تحمل دولت برای انتقاد آنچنان پایین است که گاه حیرت آور است.

به عنوان نمونه موکل من، آقای کبودوند به جرم تاسیس سازمان حقوق بشر در کردستان ایران به ده سال حبس محکوم شد. یا این‌که در ده روز، بین دانشجویان دانشکده پلی تکنیک و پلیس درگیری بوجود آمد. دولت تصمیم داشت چند آرامگاه برای شهدای گمنام در دانشگاه درست کند که دانشجویان مخالف بودند و این مساله به زد و خوردی بین دانشجویان و پلیس انجامید.

متاسفانه پلیس رسمی و پلیس لباس شخصی دانشجویان را به شدت کتک زدند و در نهایت هم تعدادی از دانشجویان دستگیر شدند. دفاع از این دانشجیویان را کانون مدافعان حقوق بشر بر عهده دارد.»

خانم عبادی در ادامه صحبت‌هایش به مجازات‌های رایج در ایران و متناقص با قوانین حقوق بشر پرداخت:

«یکی دیگر از مسائلی که جامعه ایرانی از آن رنج می‌برد، مجازات‌هایی است که با ضوابط حقوق بشر همخوان نیست. مثل مجازات‌هایی از قبیل سنگسار، قطع دست دزد، به صلیب کشیدن، و از کوه پرت کردن. متاسفانه این مجازات‌ها اجرا هم می‌شود.

سال گذشته چهار نفر را در بلوچستان ایران به قطع دست و پا محکوم کردند. شما تصور کنید کسی که دست راست و پای چپ او را بریدند حتی نمی‌تواند عصا به دست بگیرد و نمی‌تواند تعادل خود را حفظ کند. میزان اعدام‌ها خیلی زیاد است. طبق اعلام حکومت، از ژانویه گذشته تا به حال 38 نفر اعدام شدند که دو نفر از آن‌ها در سن زیر 18 سال مرتکب جرم شده بودند.

طبق گزارش حقوق بشر، ایران درسال گذشته بیشترین اعدام افراد زیر 18 سال را داشته و در چینن شرایطی یونیسف ایران به رادیو دولتی ایران جایزه می‌دهد و به جای این‌که دولت ایران را مجبور کند که جلوی اعدام خردسالان را بگیرند، به رادیو دولتی جایزه هم می‌دهند.

در ایران تبعیض بر اساس مذهب وجود دارد. مذهب رسمی شیعه است و سایر فرقه‌های اسلامی ومسیحی و کلیمی به رسمیت شناخته شده‌اند. ولی ادیان به رسمیت شناخته می‌شوند؛ اما پیروان‌شان حقی ندارند. تعدادی کمی از ایرانیان، بهایی هستند و متاسفانه بهایی‌ها هیچ حقی ندارند. حتی از ابتدای انقلاب تا به حال نتوانستند به دانشگاه بروند و در ماه‌های گذشته 7 نفر از آن‌ها را دستگیر کردند که من و همکارانم وکالت آن‌ها را برعهده داریم. ولی تا به حال اجازه ملاقات با موکلین را به ما ندادند.

اما تصور نکنید که بی‌مهری حکومت فقط مخصوص بهایی‌ها است، در بیست روز گذشته به دراویش گنابادی حمله کردند و حسینیه این دراویش را در اصفهان خراب کردند. چهل نفر از آن‌ها را دستگیر کردند در حالی که آن‌ها مسلمان و شیعه هستند. این موارد نشان می‌دهد که طرز تفکر حکومت چگونه است.

در ماه ژوئن انتخابات ریاست جمهموری ایران است. در ایران مردم آزاد نیستند که به هر کسی که بخواهند رای بدهند. چه در شورای شهر و یا نمایندگان پارلمان و یا انتخابات ریاست جمهوری. به دلیل این‌که صلاحیت کاندیدها ابتدا باید به تایید شورای نگهبان برسند و بعد مردم رای بدهند. ضمن این‌که اعضای شورای نگهبان منتخب مردم نیستند. بنابراین مردم در ایران آزادند به کسی رای دهند که شورای نگهبان انتخاب کرده است.

عملکرد شورای نگهبان در سال‌های گذشته به گونه‌ای بوده که هرکس که کوچکترین انتقادی کرده، رد صلاحیت شده. حتی افرادی بودند که صلاحیت‌شان برای پارلمان تایید شد و نماینده پارلمان شدند، اما چون در پارلمان از دولت انتقاد کردند، در دور بعد رد صلاحیت شدند و این نشان می‌دهد که حتی آن‌هایی هم که صلاحیت‌شان تایید می‌شود، آن‌قدر آزاد نیستند که انتقاد کنند.»

خانم عبادی سپس به مسائل کودکان در ایران پرداخت و گفت:

«سن مسئولیت کیفری در ایران خیلی کم است، 9 سال برای دختر و 15 سال برای پسر، یعنی اگر دختر 10 ساله‌ای جرمی را مرتکب شود، قانون با او درست مثل یک فرد 40 ساله برخورد می‌کند. می‌بینید در کشوری که زنان نصف مردان حق دارند، تکلیف آن‌ها 6 سال زودتر از مردان تعیین می‌شود. سن ازدواج هم در ایران بسیار پایین است. 13 سال برای دختر و 15 سال برای پسر.

در ایران، کودک را مثل یک شی متعلق به پدر و خانواده پدری می‌دانند. به موجب قانون اگر مردی کودک خردسالی را بکشد، در صورتی که نتواند از خانواده بچه رضایت بگیرد، اعدام می‌شود؛ ولی اگر بچه خودش را بکشد، اعدام نمی‌شود و حداکثر دادگاه می‌تواند او را به ده سال حبس محکوم کند. یعنی کشتن فرزند از موارد تخفیف مجازات است.»

برنده جایزه صلح نوبل از پی‌گیری مردم ایران برای تصحیح این قوانین گفت:

«مردم ایران با این قوانین مخالفند و مدافعان حقوق بشر سالیانی‌ست که برای تغییر این قوانین تلاش می‌کنند. صحبت از حقوق بشر در ایران بعد از انقلاب با آقای دکتر لاهیجی که اینجا هستند و کانون حقوق بشر که قبل از انقلاب شکل گرفته بود شروع شد.

در سال های اولیه حرف زدن از حقوق بشر خیلی خطرناک و درست مثل گرفتن بمبی در دست و به خیابان رفتن بود. به همین دلیل تعدادی از مدافعان اولیه حقوق بشر یا دستگیر شدند و یا به خارج از کشور رفتند. سالیانی طول کشید تا دوباره صحبت از حقوق بشر شد.»

خانم شیرین عبادی سپس از حاضرین در سالن پرسید: «حتما شما می‌پرسید که آیا این همه تلاش شما تا به حال نتیجه‌ای هم داشته است؟» و بعد پاسخ داد:

«طی سالیان گذشته توانستیم قوانینی را اصلاح کنیم، از جمله در سال 2004 توانستیم قانون حضانت را به نفع مادران ایرانی اصلاح کنیم. اما همان طور که شنیدید مشکلات زیادی فرا روی ما وجود دارد و تا آن روز مردم ایران به فعالیت خودشان ادامه می‌دهند.»

خانم عبادی در پایانن از کسانی که آغازگر این راه بودند، من‌جمله دکتر کریم لاهیجی تشکر و قدردانی کردند.

هنگام صحبت‌های برنده جایزه صلح نوبل سکوت سنگینی بر سالن آمفی تاتر بلژیک حاکم بود.

عبدالکریم لاهیجی سخنران بعدی بود که از شروع فعالیت‌های حقوق بشر درایران و همچینن مسائل حقوقی و مساله قومیت‌ها در ایران سخن گفت.

در پایان جلسه پرسش‌هایی از طرف حاضرین در جلسه مطرح شد که خانم عبادی پاسخ دادند. این جلسه حدود سه ساعت به طول انجامید.

خانم شیرین عبادی صبح دیروز در یک کنفرانس مطبوعاتی که عبدالکریم لاهیجی آن را اداره می‌کرد حضور داشت و ضمن تشکر از جامعه مطبوعات و روزنامه نگاران به خاطر انعکاس صدای حقوق بشر در ایران، به سوالات خبرنگاران پاسخ داد.

یکی از خبرنگاران از خانم عبادی درباره‌ی مساله سازمان مجاهدین و حذف نام آن‌ها از لیست سازمان‌های تروریستی در پارلمان اروپا پرسید و نظر او را در این مورد جویا شد.

خانم عبادی گفت که این مساله، یک مساله‌ی حقوقی است که قاضی‌ها تصمیم گرفتند و در دادگاه رای دادند. او ادامه داد که من پرونده این سازمان را نخوانده‌ام.