ممنوعیت تجارت با شرکت‌های اسرائیلی، پیامی سیاسی؟

مریم محمدی

از نخستین روزهای حمله‏‌ی اسرائیل به ساکنان نوار غزه، در ایران اعتراضات و تظاهراتی با پشتیبانی دولت یا گاه خودجوش علیه اسرائیل و در حمایت از مردم غزه صورت گرفته است.

هم‏چنین در این زمینه با دو تن از فعالان بخش خصوصی در تهران، آقایان احمد منصوری، وارد‌کننده و آقای علی‏‌رضا اسقایی، مدیر یک شرکت تأسیساتی گفت و گو کرده‌‏ام.

از آقای سلطانی می‏پرسم، در حوزه‏ی مسئولیت‏‌هایی که داشته‌‏اند، آیا تا کنون شاهد ارتباط تجاری میان شرکت‌‏های ایرانی با شرکت‌‏های اسرائیلی و به هر حال هرگونه ارتباط تجاری در این دو سو بوده‌‏اند یا خیر؟

تا آن‌‏جایی که اطلاع دارم، قاعدتاً خیر. از ابتدای انقلاب تا کنون، ایران رابطه‌‏ی اقتصادی مستقیم بلاواسطه با اسرائیل نداشته است.

محمد‌رضا بهزادیان، فعال اقتصادی و رییس سابق اتاق بازرگانی تهران / عکس: کارگزارن

آقای محمدرضا بهزادیان به این سوال این‌طور پاسخ می‏‌دهند:

راستش را بخواهید، از این مصوبه‌‏ای که به قانون هم تبدیل شده، متعجبم. من هم این را بیشتر یک حرکت سیاسی می‌‏دانم.

از آغاز انقلاب، ادعای دولت ایران این بوده که هیچ ارتباط اقتصادی با اسرائیل، شرکت‏‌های اسرائیلی و حتی شرکت‏‌های اسرائیلی که در آمریکا هستند، ندارند.

متقابلاً، به دلیل تحریمی که وجود دارد، آن‏ها هم از این‌که ارتباط اقتصادی با ایران داشته باشند، ملاحظه‏ دارند.

این سوال هم می‏‏تواند وجود داشته باشد که ممکن است روابط غیرمستقیمی از طریق کشورهای دیگری که با اسرائیل رابطه دارند، صورت بگیرد؟

آقای سلطانی در این باره می‌‏گویند:

بسیار بعید می‏دانم. چون از ابتدا سیاست جمهوری اسلامی، عدم ارتباط اقتصادی با اسرائیل بوده و حساسیت ویژه‌‏ای هم نسبت به آن وجود دارد.

آقای بهزادیان می‏‌گویند:

در ابتدای انقلاب، در دوره‏‌ای که سفارت آمریکا به وسیله‏‌ی دانشجویان اشغال شده بود، گفتند فلان کالا یا مثلاً این سیگارها آمریکایی است و مردم ایران هم به خاطر نشان دادن احساساتشان، خرید آن نوع کالا را تعطیل کردند و بازار آن نوع کالا در ایران عملاً دچار مشکل شد.

هم‏اکنون هم واقعاً اگر کالایی در ایران هست و وارد می‏شود که مرتبط با شرکت‏‌های اسرائیلی است یا آن‏‌ها حامی آن هستند، آقایان اعلام کنند.

اگر فکر می‏‌کنند، مردم ایران از زورگویی دولت اسرائیل به خشم آمده‌‏اند و احساساتشان به غلیان آمده، روشن به مردم اسم چنین شرکت‏هایی را اعلام کنند. مردم خودشان این کالاها را نمی‏‌خرند و احتیاجی به قانون برای جلوگیری از این کار نیست.

دکتر پدرام سلطانی، عضو هیأت نمایندگان اتاق‌‏‏های بازرگانی و صنایع و معادن تهران

پس علت تصویب چنین قانونی با چنین استحکامی چیست؟

آقای سلطانی در این باره می‏‌گویند:

تصورم این است که این طرح بیشتر جنبه‌‏ی پیام‌‏گونه‏‌ای به بقیه‏ی کشورها ـ به خصوص کشورهای مسلمان ـ برای نشان دادن قاطعیت ایران در برخورد با اسرائیل و حمایت از مردم فلسطین، دارد.

فکر می‏کنم این طرح بیشتر چنین قصدی دارد. شاید هم تأکید مجددی باشد بر این‌که دقت و احتیاط بیشتری بشود تا با شرکت‏هایی که به هر دلیلی با اسرائیل همکاری می‌‏کنند یا مبادله‏‌ی کالا انجام می‏‌دهند، هیچ‌‏گونه معامله‌‏ای انجام نشود.

آقای بهزادیان هم این حرکت را کمابیش سیاسی ارزیابی می‏کنند و در ادامه می‏‌گویند:

حداقل خواهش می‏کنیم، این شرکت را اعلام کنند تا دانش ما هم زیاد شود. بالاخره وقتی کسی در سطحی که من فعالیت می‌‏کنم، شرکت‏‌های حامی اسرائیل را در ایران نمی‏‌شناسد، حتماً از مردم عادی نمی‌‏توان توقع داشت که بشناسند.

بنابراین یا نباید وجود داشته باشد، یا این‌که پیچیدگی خیلی زیادی در این موضوع حمایت وجود دارد، یا شاید منظورشان شرکت‌‏هایی است که مالکین‏ یهودی دارند.

اگر مسأله‏ی مالکیت‌‏های یهودی طرح باشد، یهودی‏‌های ایرانی در بسیاری عرصه‏‌ها، مثلاً در بازار ارز و صرافی ایران فعالیت می‏‌کنند. آیا ممکن نیست چنین مسأله‌‏ای متوجه این‌گونه افراد باشد؟

دنیای امروز، دنیای آزادی مذاهب است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی (که امیدواریم دولت‏‌مردان به آن پایبند باشند) هم این آزادی مذهب وجود دارد و حتی برای یهودیان در مجلس کرسی داریم.

تعداد زیادی از تجار و کسانی که در ایران امروز فعالیت اقتصادی دارند، از هم‌‏وطنان محترم یهودی هستند. فکر نمی‌‏کنم، مقصد این مصوبه چنین باشد.

اگر هم چنین چیزی باشد، قاعدتاً خلاف قانون اساسی است و شورای نگهبان حق تصویب آن را ندارد. اگر بخواهد چنین تبعیض دینی اجرا بشود، قاعدتاً مردم نخواهند پذیرفت. به همین دلیل تصور نمی‏کنم.

به سراغ دو تن از کارگزاران بخش خصوصی در تهران می‏روم. آقای احمد منصوری، بازرگان و واردکننده در این باره می‌گویند:

فکر می‏کنم، نه کسی جرأتش را دارد و نه خود شرکت‏‌های اسرائیلی تمایل داشته باشند که مستقیم در ایران کار کنند.

اما از آن‌جا که بزرگ‌‏ترین سهام‌‏دارن بسیاری شرکت‏‌های بزرگ دنیا، یهودیان هستند، این ظن را برای اقلیت راست و تندروی ما ایجاد می‏‌کند که چون این‏‌ها یهودی هستند، حامی اسرائیل هم هستند.

به عنوان مثال، شرکت نستله (‌nestle‌) هیچ رابطه‏ای با کشور اسرائیل ندارد. ولی یکی، دو بار کیهان مطلبی در این مورد نوشت و شایع شد که این شرکت حامی صهیونیست‏ است. عده‏ای هم به دفتر نمایندگی این شرکت در تهران حمله کردند.

ولی این‌طور نیست که به ‏‏طور مشخص در بازار شرکتی باشد که حتی به طور غیر مستقیم با اسرائیل در ارتباط باشد. این‏‌ها را خود جناح راست می‌‏داند.

بعضی‏ وقت‏‌ها دید‏ه‌‏ام که روی رقابت‏‌های تجاری، وقتی بخواهند شرکتی را محدود و غیرفعال کنند و برایش مشکل ایجاد کنند، با اسپری روی در و دیوار می‏نویسند که فلان کالا از اسرائیل است، مال صهیونیست‌ها است، نخرید.

حتی شنید‏ه‏‌ام در نمازجمعه پلاکاردی پخش کرده‏‌اند که فلان شرکت (اسم شرکت را ترجیح می‏دهم نگویم) حامی صهیونیست است. در حالی که این شرکت از اروپای شمالی، سمت فنلاند، می‌‏آید و هیچ ربطی هم به اسرائیل ندارد.

حال ممکن است سرمایه‌‏گذار شرکت یا سهام‌‏دار عمده‌‏اش شخصی یهودی باشد که به نظر من نمی‌‏تواند نشان‌‏دهنده‏ی رابطه‌‏ی مستقیم یا غیرمستقیمی با اسرائیل باشد.

با چنین تجربیاتی، فکر نمی‏‌کنید همین قانون باعث ایجاد مشکلاتی برای بعضی یهودیان ایرانی که در رشته‏‌های مختلف اقتصادی در بازار فعالیت می‌‏کنند، بشود؟

آنان همیشه خود را در اقلیت سختی حس می‏‌کنند و این مشکل را دارند. اما این‌که بخواهند بریزند، اموالشان را مصادره کنند یا محدودیت‏‌های بیشتری را برایشان به‏وجود بیاورند، نه، این‌‏طور نیست.

فکر می‌‏کنم بیشتر یک بحث سیاسی، اقتصادی است که می‏‌خواهند برخی از شرکت‏‌ها را در اثر رقابت‌‏هایی که در بازار وجود دارد، دچار مشکل کنند.

با انگی که نه صحت و نه سقم آن می‌‏تواند ثابت شود، این کار را انجام می‌‏دهند. فکر نمی‌‏کنم برای اشخاصی که کلیمی باشند، مشکلی ایجاد کنند.

آقای علیرضا اسقایی، مدیر یک شرکت تأسیساتی، در این باره می‏‌گویند:

حدود ۲۸ سال است که کار می‏کنم که ۱۰ـ ۱۲ سال از آن را مسئول یک شرکت هستم. تا آن‌‏جایی که می‌‏دانم چنین ارتباطی وجود ندارد که شرکت‏‌هایی با اسرائیل در ارتباط باشند و از طرفی هم با ما ارتباط داشته باشند.

این‏‌ها به خیال خودشان می‏‌خواهند چنین مصوباتی را داشته باشند تا در جامعه‏‌ی جهانی نشان دهند حامی فلسطین هستند.

این را یک حرکت صرفاً سیاسی که پایه‌‏های اقتصادی ندارد، ارزیابی می‏کنید؟

فکر می‏‌کنم و مطمئن هستم که همین‌‏طور است. چون با تصویب چنین مصوبه‏‌ای هم خودشان را حامی فلسطین نشان می‌‏دهند و هم خوراکی برای تبلیغات داخلی درست می‌‏کنند که مردم دوباره دور و برشان جمع شوند.