رنگین کمان طراحی لباس در ایران

نازیلا فتحی
ترجمه و تلخیص: بنفشه سرتیپی

برای بسیاری از شیک‌پوشان و مرفهان پایتخت ایران، کشوری که در آن زنان مجبورند اندام خود را بپوشانند، طرح‌های سیمین قدس‌طینت، راه میانه‌ای به حساب می‌آید. لباس‌های او شیک، تجملی و گرانبها و همگی در محدوده مقررات سخت‌گیرانه‌ای طراحی شده‌اند که مقامات مذهبی برای پوشش زنان مشخص کرده‌اند.

لباس‌های خانم قدس طینت، بلند و پوشاننده هستند و در اغلب آن‌ها که بر اساس الگو‌های سنتی ایرانی، کردی، افغانی یا هندی طراحی شده‌اند، تکه‌های دست‌باف با رنگ‌های شاد و زنده به کار رفته است. این لباس‌ها در بین اقلیت زنان ثروتمند تهران به یک پدیده‌ تبدیل شده است.

مژده عابدی وکیل 36 ساله تهرانی می‌گوید: «این لباس‌ها بسیار راحت و برای ایران مناسب هستند. می‌توانم آن‌ها را بیرون از خانه، در مهمانی‌ها و حتی در خارج از کشور هم بپوشم.»

ویدا انصاری، 73 ساله و یکی از مشتریان دائمی این لباس‌ها - که اغلب از فروشگاه‌های ارمنی‌ها یا عرضه‌کننده لباس‌های دارای مارک‌های آمریکایی خرید می‌کند - گفت: «حتی در خارج از ایران هم از لباس‌هایی که از قدس‌طینت خریده، تعریف می‌کنند.»

انصاری اضافه می‌کند: «در نیویورک و واشنگتن هم که این لباس‌ها را می‌پوشم، از من می‌پرسند آن‌ها را از کجا خریده‌ام.»

لباس زنان از زمان انقلاب اسلامی - که مقامات مذهبی حکومت، زنان را ملزم به پوشیدن لباس‌های بلند و گشاد و پوشاندن موهای خود کردند - به موردی برای منازعه تبدیل شده است. برای اجرای مقررات جدید پوشش، نیروی پلیس ویژه‌ای هم تشکیل شده است. رنگ‌های تیره و کسالت‌آور اجباری شده و پلیس مذهبی هم سخت‌گیرانه با زنانی که مقررات پوشش را نقض می‌کنند، برخورد می‌کند.

جدیدترین مورد برخورد هم به تابستان گذشته باز می‌گردد که صدها زن بازداشت شدند؛ اما به نظر می‌رسد این سخت‌گیری‌ها تاثیر چندانی نداشته است. گر چه زنان چادری در خیابان‌ها دیده می‌شوند، ولی زنان بسیار دیگری هم وجود دارند که مانتوهای کوتاه می‌پوشند یا روسری‌های کوچکی که بخشی از موهای آنان را بیرون می‌گذارد، به سر می‌کنند.

نیروی انتظامی ایران ماه گذشته اعلام کرد زنانی را که پوتین‌های بلند می‌پوشند یا به جای روسری از کلاه استفاده می‌کنند بازداشت خواهد کرد. اما بسیاری از زنان این مقررات، بخصوص در مورد پوتین را نادیده می‌گیرند. بر اساس قوانین جمهوری اسلامی اگر زنی از پوشیدن روسری خودداری کند، از 10 روز تا دو ماه زندانی می‌شود.

بعد از انتخاب محمد ‌خاتمی ریاست جمهوری اصلاح‌طلب ایران در سال 1997، محدودیت رنگ لباس برای مدتی کاهش یافت و برپایی شوی لباس هم مجاز شد؛ چرا که منتقدان می‌گفتند رنگ‌های تیره زنان و کودکان را افسرده کرده است. مقامات کم‌کم به محصلان اجازه دادند برای مانتو و مقنعه به جای رنگ‌های تیره از رنگ های شاد استفاده کنند.

شبنم رحمانی گزارش‌گری که برای روزنامه تعطیل شده شرق، اخبار مربوط به شوی لباس را تهیه می‌کرد، گفت: «وجود چنین طراحانی نشان می‌دهد که جامعه در حال توسعه است و این توسعه، شیوه لباس پوشیدن را هم در بر می‌گیرد. این ها در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی که آزادی‌ها در دیگر سطوح افزایش یافت، رونق گرفتند.»

خانم قدس طینت 57 ساله می‌گوید طرح‌های لباس وی، نتیجه فرآیند رشد شخصی اوست. وی از 13 تا 34 سالگی در اروپا و آمریکا زندگی کرده و بعد از آن به ایران بازگشته است.

وی درباره این مدت گفت: «غربی شده بودم؛ اما راحت نبودم و احساس خوبی نداشتم. بیشتر طراحان لباس صراحتاً می‌گویند: می‌خواهند زنان را سکسی‌تر نشان دهند؛ اما من نمی‌خواهم زنان اشیا تلقی شوند.»

اگر چه او در طراحی لباس‌ها به دستورالعمل‌های مذهبی پایبند است، اما لباس‌هایش با آن‌چه اخیراً در چند برنامه دولتی شوی لباس با هدف تشویق زنان به پوشیدن چادرهای سیاه یا مانتوهای تیره و بدون طرح، به نمایش درآمده، متفاوت است.

خانم قدس‌طینت می‌گوید: «اگر به رنگ و پارچه و طرح‌های پارچه های هندی علاقه داشته باشید، انگیزه پیدا می‌کنید که با آن‌ها کاری انجام دهید.»

سبک لباس‌های او به خاطر استفاده از مدل‌های محلی لباس‌های خاورمیانه‌ای و جنوب آسیا و به‌روز کردن آن‌ها سنتی تلقی می‌شود. بعضی از لباس‌های قدس‌طینت در ایران و برخی در هندوستان درست می‌شوند. ترکیب رنگ غیرمعمول لباس‌های وی مثل سبز ‌روشن و قهوه‌ای یا صورتی و نقره‌ای برای زنانی که از پوشیدن رنگ‌های سنتی تیره خسته شده‌اند، جذاب است.

قدس‌طینت معتقد است در گذشته مردم به طرح‌های لباس اهمیت بیشتری می‌دادند و به مدل‌های تجاری فکر نمی‌کردند. او می‌گوید که قوانین جمهوری اسلامی درباره پوشش زنان، هیچ تأثیری بر لباس‌های او نداشته است و فکر می‌کند پوشیده بودن سر تا پای یک زن، نشان‌دهنده نجابت او نیست.