«در ايران بهتر است پشت پرده کار کنيد»

توماس اردبرينک خبرنگار روزنامه ان آر سی هلند در تهران در مقاله ای با عنوان «پشتیبانی دولت هلند از آزادی مطبوعات باعث سرکوب بیشتر کنشگران ایرانی می شود» نسبت به ادامه حمايت مالی هلند از پروژه های مربوط به ايران هشدار می دهد. او هلند را از نگاه ايرانيان شيطان کوچک می نامد و می گويد که آنها نمی خواهند از هلند کمکی دريافت کنند. مقاله او با زيرعنوان «ترجیح می دهیم از شیطان کوچک کمک مالی دریافت نکنیم» در روزنامه ان آر سی منتشر شده است. راديو زمانه حق پاسخگويی را برای کسانی که از آنها در اين مقاله ياد شده محفوظ می داند. آنچه از مدير زمانه نيز نقل شده فاقد دقت است و زمانه جداگانه به آن و نظرات مطرح شده در باره کار با ايران و بويژه ايده پنهانکاری که از سوی يک ديپلمات غربی توصيه شده، پاسخ داده است که پس از انتشار در ان آر سی برای خوانندگان زمانه منتشر خواهد شد.
---------------------------------------------------------------

نوشته توماس اردبرینک

ترجمه سپهر یوسفی

مجلس هلند مجددا درصدد است از مطبوعات آزاد در ایران پشتیبانی مالی بکند. کمک های قبلی هلند برای کنشگران ایرانی مشکلات عظیمی به بار آورده است. « ما بدون کمک دولت هلند به اندازه کافی مشکل داریم».


این که شادی صدر، یک وکیل ایرانی و کنشگر حقوق زنان، دو هفته را در زندان گذرانده، سرگرمی بامزه ای نبوده است. از آن بدتر این که عموی وی مجبور شده خانه175 هزار یورویی خود را [برای آزادی او] به وثیقه بگذارد. خودش می گوید تخته شدن دفتر پرژه های موفق اش در زمینه زنان توسط مقامات دولتی خیلی دردآور بوده است.

اما به نظر شادی صدر از همه بدتر همین تصمیم مجلس هلند جهت در اختیار گذاشتن مجدد کمک 15 میلیونی برای ایجاد تنوع و تکثر در رسانه های ایران است. می گوید این کاری غیرقابل درک و خطرناک است. صدر و بسیاری از کنشگران ایرانی براین باورند که پشتیبانی مالی دولت هلند که در چند سال اخیر صرف گسترش تکثر در رسانه های ایران شده است، برای آنان مشکلات بزرگی ایجاد کرده است. قرار است مجلس هلند در هفته های آینده در مورد تمدید احتمالی این پروژه تصمیم خواهد بگیرد.
حکومت ایران و کیهان، روزنامه بانفوذ و محافظه کار افراطی، در ماه های پیش تبلیغاتی را علیه آن دسته از کنشگرانی که از هلند کمک مالی دریافت کرده اند، به راه انداخته اند. آنها دولت هلند را متهم می کنند که همگام با ایالت متحده آمریکا قصد براندازی رژیم ایران را دارند. در چند هفته گذشته هم پنج نفر از دانشگاهیان آمریکایی ایرانی تبار در ایران دستگیر شده اند. حکومت به آنان مظنون است که با کمک های مالی خارجی درصدد تضعیف نظام بوده اند.

شادی صدر حالا در انتظار محاکمه اش در دفتر شوهرش مشغول کار است. در این اتاق کوچک با دیوارهای زردرنگ تنها دو صندلی دیده می شود. صدر می گوید: «تمامی اسباب از جمله رایانه ها و پرونده های ما را ضبط کرده اند». برخی از همکاران پیشین دیگر جرات همکاری با شادی صدر را ندارند.

صدر که جثه کوچکی دارد، یکی از مشهورترین کنشگران ایران محسوب می شود. مبارزه او با سنگسار زنان موفقیت آمیز بود و به علاوه توانست زنان بیگناهی را نیز از زندان آزاد کند. می گوید:«در ایران می توان خیلی کارها کرد. حداقل تا حالا می شد. البته یک دفعه باید با مقامات دولتی همکاری کنی و دفعه دیگر برای اعتراض به خیابان ها بروی».

بزرگترین موفقیت او پروژه ای به نام "راهی" بود. تا دو ماه پیش صدر و هشت نفر دیگر از همکارانش، زنان فقیر جنوب تهران را یاری می کردند. وکلا هم به زنان طلاق گرفته، خانم های مجرد و قربانیان خشونت های خانوادگی در زمینه بهره گیری از قوانین مساعد برای زنان در دستگاه مبهم قضایی اطلاعات می دادند.

هزینه پروژه «راهی» توسط سازمان هلندی هیفوس تامین می شود که در عرض یک سال ونیم گذشته به بیش از یک هزار زن کمک کرده است. صدر پیش از دستگیری اش گفته بود: «هیفوس برای شناخت اوضاع و احوال ایران به اندازه کافی وقت گذاشت. پروژه هایی که هیفوس از آن پشتیبانی می کند بر اساس ایده و نظراتی است که در جامعه ایران وجود داشت، نه بر اساس نظرات سیاستمداران هلندی که هیچ چیز از ایران نمی دانند».

در کل، هشت سازمان مختلف حدود یک و نیم میلیون یورو برای هشت پروژه گوناکون دریافت کرده اند. 116 هزار یورو به پروژه «راهی» تعلق گرفت. اسامی این سازمان های ایرانی در کنار مبالغی که دریافت کرده اند در تارنمای اینترنتی این سازمان هلندی قید شده است. در مدتی کوتاه هیفوس به بزرگ ترین پایگاه کمک رسانی به سازمان های غیر دولتی در ایران تبدیل شد.

کارکنان هیفوس با شادی صدر در ایران ارتباط برقرار کردند و او را در به راه اندازی پروژه «راهی» یاری کردند. صدر می گوید «چون نسبت به گرفتن کمک مالی خارجی در ایران حساسیت زیادی وجود دارد، به مقامات مربوطه در تهران رجوع کردیم و آنان را در جریان کار قرار دادیم که آنان هم مشکلی بر سر راه ندیدند».

ایران در زمینه پشتیبانی مالی خارجی تجربیات بدی دارد. در سال 1953 سازمان سیا هزینه کودتاهی را علیه محمد مصدق، نخست وزیری که به گونه ای دموکراتیک انتخاب شده بود، تامین کرد.

درواقع مقدمات بازداشت شادی صدر دوسال و نیم پیش به گونه ای غیر عمدی توسط مجلس هلند ریخته شد. اعضاء مجلس هلند در سال 2004 کمی پیش از تعطیلات کریسمس به پیشنهاد فرح کریمی، نماینده ایرانی تبار حزب سبزها در مجلس هلند و هانس فان بالن، نماینده حزب لیبرال «فی فی دی»، به پیشنهاد پرداخت 15 میلیون یورو برای ایجاد رسانه ای [تلویزیونی] ماهواره ای برای پخش برنامه در ایران، متفق القول رای مثبت دادند. رسانه یاد شده می بایست اخباری را به ایران منتقل می کرد که رسانه های داخلی در ایران پخش نمی کردند.

پس از ایالات متحده آمریکا، هلند باید دومین کشوری می شد که با بودجه دولتی هزینه رسانه ای ایرانی را تامین می کرد. این رسانه می بایست توسط آن دسته از خبرنگاران ایرانی گردانده می شد که به اروپا گریخته بودند. همچنین قرار بود که دفتری هم در ایران برای این رسانه باز شود. کریمی در ماه مارچ 2005 گفته بود: «آزادی بیان نخستین گام درمسیر دموکراسی است».

در همین برهه، ایالات متحده آمریکا نیز اعلام کرد که برای پیشبرد دموکراسی در ایران 75 میلیون دلار در نظر گرفته است. بسیاری از نومحافظه کاران آمریکا بر این امیدند که بتوانند با کمک تشکیلات دانشجویی، سازمان های زنان و مراکز مدافع حقوق بشر به گونه ای مخملی حکومت کنونی ایران را براندازند. تغییر مخملی نظام پیش تر در گرجستان و اوکراین رخ داده بود.

در ماه می 2005 مشخص شد که چنین رسانه ای به وجود نخواهد آمد. وزیر خارجه پیشین هلند، بن بوت، به نمایندگان مجلس توضیح داد که باز کردن دفتر برای چنین رسانه ای در تهران غیر ممکن است. او همچنین نگران بود که این پروژه روابط هلند با ایران را تحت فشار قرار دهد. بن بوت پیشنهاد کرد که آن 15 میلیون یورو را بین پروژه های گوناگونی در جهت پیشبرد مطبوعات آزاد در ایران تقسیم کنند.

منتفی شدن طرح رسانه ماهواره ای برای محبوبه عباسقلی زاده، رئیس مرکز آموزشی سازمان های غیردولتی، رخداد مهمی بود. به گفته این زن کنشگر «پس از این که پروژه تلویزیون برچیده شد، کار تحقیق در زمینه پیاده کردن پروژه های احتمالی دیگر متوقف شد». عباسقلی زاده اولین سازمان غیردولتی خود را در سال 1986 تاسیس کرد. به گفته او پشتیبانی کار خوبی است، اما نه پشتیبانی دولت های خارجی. مسلما حکومت ایران نسبت به این گونه حمایت ها مظنون می شود.

در این زمینه ایران برای اولین بار در ماه ژوئن 2005 به هلند هشدار داد. در همین ماه ژوئن، فرح کریمی، نماینده مجلس هلند در فرودگاه [تهران] بازداشت شد. به گفته وی مامران از روی شماره تلفن های افراد رابط وی کپی برداشتند. کریمی پس از این ماجرا دیگر به ایران برنگشت.

در هلند حدود 48 موسسه، سازمان و گروه های تبعیدی ایرانی برای به دست آوردن بخشی از آن 15 میلیون یورو پیشنهادهایی ارائه دادند. یکم نوامبر 2005 کمیسیونی ویژه در وزارت [امور خارجه هلند]، به یازده گروه مختلف که اسامی آنها را مخفی نگه داشته بودند، یارانه هایی اختصاص دادند. هیچکدام از آن ها از ایران نبودند. برخی از دریافت کنندگان سوبسید تصمیم گرفتند اسم خودشان را فاش کنند.
بخش اعظم یارانه دولت هلند صرف تاسیس رادیوئی ایرانی به نام رادیو زمانه در آمستردام شد، که بدین منظور سازمان «پرس ناو» دو میلیون یورو سوبسید دریافت کرد. بخش دیگر یارانه به موسساتی تعلق گرفت که دوره های آموزشی روزنامه نگاری در تهران و کشورهای همسایه ایران سازماندهی می کنند.

در پایان سال 2006 به تدریج پروژه های یادشده فعال شدند و مشکلات به زودی رخنه کردند. سازمان اطلاعات ایران در تهران به مهدی جامی، سردبیر رادیو زمانه گفت که قصد پروژه هلندی براندازی نظام است. تعدادی از ژورنالیست های زمانه هم در حین برگشت به تهران مورد بازجویی قرار گرفتند.

در سپتامبر 2006 یک سازمان آمریکایی به نام فریدام هاوس درتارنمای اینترنتی خود اعلام کرد که 630 هزار یورو از دولت هلند برای ایجاد مجله ای اینترنتی به نام گذار دریافت کرده است. اکثر مقالات مجله گذار توسط چهره های از اپوزیسیون ایرانی در آمریکا نوشته می شوند. هشتاد درصد هزینه فریدام هاوس توسط دولت آمریکا تامین می شود. این سازمان از نیروهای حامی انقلاب های مخملی در صربستان [؟] و اوکراین محسوب می شد. پیتر آکرمان، رئیس فریدام هاوس، سازمانی تاسیس کرده که مدافع تغییر نظام در ایران است.

لوس باینن، متخصص اسبق حقوق بشر در سفارت هلند در تهران، معتقد است که هلند هرگز نمی بایست از فریدام هاوس پشتیبانی مالی می کرد. می گوید «آمریکا در ایران شیطان بزرگ محسوب می شود و هر کسی که برای تبلیغ و ترویج دموکراسی در ایران به آمریکا کمک مالی کند، خودش به شیطان کوچک مبدل می گردد».

باینن که پنج سال در ایران زندگی کرده است نظر شخصی خود را چنین بیان می کند «فرض کنید که ایران بخواهد تعدادی از ژورنالیست های هلندی را به همایشی درمورد مزایای ایجاد یک جمهوری اسلامی در هلند دعوت کند، آیا ما در هلند از این مسئله خشنود خواهیم بود؟».

آسیه امینی، روزنامه نگار و کنشگر ایرانی، براین باور است که پرداخت پول به فریدام هاوس کار اشتباهی بود. می گوید «البته فراموش نکنیم که حکومت ایران هم مدام در حال بهانه تراشی است تا با ما برخورد کند. این رژیم گرایش های توتالیتر دارد. ما کنشگران، مشکل حکومت ایران هستیم، نه پشتیبانی های مالی هلند».

در سال 2005 اصلاح طلبان صحنه را به نفع محافظه کاران جدید حامی محمود احمدی نژاد ترک کردند. بسیاری از متصدیان جدید حکومتی پیشینه نظامی دارند و مدافع سیاست خارجی سرسخت تر و نظارت بر حجاب اسلامی و ماهواره ها هستند. ایران در مذاکرات با غرب در زمینه برنامه سوال برانگیز اتمی خود بر حق غنی سازی مجدد اورانیوم تاکید می کند. رئیس جمهور در صحت هولوکاست اظهار تردید می کند. آمریکا هم نسبت به ایران موضع خشن تری گرفته است. لوس باینن می گوید «پس از پیروزی انتخاباتی احمدی نژاد فضا کم کم تغییر یافت. حکومت خود را تنها به هشدار علیه پرژه هایی که توسط کمک مالی خارجی تامین می شوند، بسنده نمی کند.

پس از بازداشت سه زن ایرانی که برای شرکت در کنفرانسی درحال سفر به هند بودند، کیهان به شروع به مخالفت با کمک های مالی هلند کرد، چراکه هزینه کنفرانس هند را هم هلند پرداخته بود. این روزنامه برای صحت گذاشتن بر همکاری هلند با آمریکا یکسره از فریدام هاوس نام می برد. معمولا هرگاه کیهان فرد یا سازمانی را به چیزی متهم کرد، بازداشت هایی صورت می گیرد.

پس از این که سی و سه نفر از کنشگران زن، از جمله صدر، عباسقلی زاده و امینی در روز 4 مارچ دستگیر شدند، رژیم ایران اتهاماتی را علیه آنان مطرح کرد. شادی صدر می گوید «در آن روز من به عنوان یک کنشگر زن در آنجا حضور داشتم و نه به عنوان رئیس «راهی». اما مقامات دولتی تمایزی بین این دو نقش قائل نشدند». در حالی که صدر و عباسقلی زاده دو هفته در زندان بودند و مورد بازجویی قرار گرفتند، کنشکران دیگر پس از چند روز بازداشت آزاد شدند. شادی صدر می افزاید «در حین بازجویی از ما درباره کمک مالی هلند، سازمان هیفوس، کمپین برای دفاع از حقوق زنان و بودجه ویژه آمریکا برای ایران پرسیدند». این دو کنشگر هم سرانجام پس آن که خویشاوندانشان وثیقه های هنگفتی پرداتند، آزاد شدند.

کیهان پس از آزادی آنان درباره کمک های مالی هیفوس مطالبی منتشر کرد. وزیر اطلاعات ایران تشکیلات دانشجویی و سازمان های زنان را متهم کرد که از «قدرت های خارجی» پول دریافت کرده اند. وی گفت که «خارجی ها گروه هایی را برای دنبال کردن دوره های آموزشی جهت تغییر آرام نظام در کشور به خارج دعوت کرده اند و با کمک های مالی، تبلیغات فشرده و فشارهای اقتصادی در تلاشند در میان توده مردم و حکومت شکاف ایجاد کنند».

نشریه انصار حزب الله، یک گروه فشار ایدئولوژیکی، نوشته است که هلند به «مرکز مهمی» برای «کمک به گروه های برانداز» مبدل گشته است. سه هفته پیش در خلال اعتراضات دانشجویی، روزنامه کیهان یکی از رهبران دانشجویان را به همکاری با هیفوس جهت براندازی نظام متهم کرد.

مارسل فان درهایدن از سازمان هیفوس می گوید «این اتهامات کاملا مسخره هستند. هیفوس هیچ پولی از آمریکا برای برنامه هایش در ایران نگرفته و هیچ رابطه ای هم با دولت آمریکا ندارد». ایران هنوز هلند را به صورت رسمی متهم نکرده است، ولی تمامی پروژه های هیفوس در ایران متوقف، دفاتر آنان تخته کوب و حساب های بانکی اشان مسدود شده است.

سهراب رزاقی، مدیر مرکز کنشگران، سازمانی غیر دولتی که اعضای سازمان های زیر چتر خود را آموزش می دهد، از هیفوس 436 هزار یورو دریافت کرده است. روز 15 مارچ او نیز بازداشت شد. رزاقی می گوید «به دلیل اوضاع بین المللی کنونی، حکومت ایران بسیار نگران است. من اعتراف می کنم که حق با آنهاست. ما هیچ ارتباطی نباید با کمک های مالی دولت هلند داشته باشیم، ولی به هر جهت سازمان ما تعطیل شد. چنانچه دولت هلند پولی در اختیار ما نمی گذاشت، این حادثه اتفاق نمی افتاد».

یکی از دیپلمات های غربی در ایران شدیدا مخالف شیوه عمل هلند است. معتقد است که «در ایران باید پشت پرده کار کرد». می گوید «هلند همچون فیلی بی احتیاط است که در محوطه ای پر از ظروف شیشه ای ظریف رها شده است. افرادی در رابطه با این قضیه دستگیر شده اند. هلند واقعا بی مسئولانه عمل کرده است».

هیفوس همیشه از طرح های هلند پشتیبانی کرده است، ولی به گفته مارسل فان هایدن این مسئله دشواری هایی جدی برای سازمان های تحت حمایت آنان به وجود آورده است. وی قصد دارد با این سازمان برای طرح دیدگاهی مشترک به مشورت بنشیند.

هماکنون مجلس هلند مجددا درصدد است 15 میلیون دیگر برای تقویت مطبوعات آزاد در ایران هزینه کند. ماگزیم فرهاخن، وزیر خارجه کنونی هلند، اخیرا در نامه ای اعلام کرد که مجلس هلند پیش از تعطیلات تابستانی می بایست در این زمینه تصمیم بگیرد. شادی صدر می گوید «اگر مجلس به این پیشنهاد رای مثبت بدهد، یک فاجعه به وقوع می پیوندد. با چنین تصمیمی آنان به نظام حاکم بر کشور ما برای سرکوب بیشتر ما کمک می کنند».

شادی صدر امیدوار است که اگر هلند مجددا کمک 15 میلیون یوروی خود را تصویب کرد، ماگزیم فرهاخن، وزیر خاجه هلند را به به ایران بفرستد تا روشن کند که هلند در فکر براندازی رژیم ایران نیست. وی می افزاید «سوء تفاهمات باید از بین بروند. اگر چنین چیزی صورت نگیرد، سازمان های غیردولتی بیشتری در ایران توقیف می شوند و افراد بیشتری بازداشت خواهند شد».

عباسقلی زاده از خود می پرسد «گزارش های ارزیابی این پروژه کجا هستند؟ کجا می توانیم بخوانیم که این پروژه مثبت بوده است؟ آن پول ها را به سازمان های بین المللی نظیر عفو بین الملل بدهید، یا بورس انفرادی و ویزا بدهید، ولی خواهش می کنم به فکر پروژه های بلندپروازانه نباشید. ما بدون کمک دولت هلند به اندازه کافی مشکل داریم».