ایرانی‌الاصل‌های روزنامه‌نگار

امید معماریان

طی سالهای گذشته اندک اندک موجی از روزنامه‌نگارانی که اصلیت ایرانی دارند، به سوی ایران روانه شده‌اند. در واقع برخی خبرنگاران خارجی که به ایران می‌آیند، آنقدرها هم خارجی نیستند. نمونه بارز آن کریستین امانپور، خبرنگار سی.ان.ان است که پس ازجنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۰ شهرت جهانی پیدا کرد. او درفیلمی که به نام "ایران: بیست سال پس از اشغال سفارت آمریکا" درسال ۱۹۹۹ ساخت، به خانه پدری خود رفت و از دلبستگی‌های خود به ایران سخن گفت.

کریستین امانپور خبرنگار سی ان ان

خبرنگاران دورگه

بابک دهقان پیشه، خبرنگار زبده هفته‌نامه نیوزویک که هم اکنون درعراق مشغول به کار است، یکی از نویسندگان مطرحی است که گزارش‌های مفصلی درمورد ایران نوشته است. نازیلا فتحی، روزنامه‌نگار دیگری است که خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز درتهران به شمار می‌رود. آزاده معاونی، روزنامه‌نگاری که درهفته نامه معتبرتایم می‌نویسد و یا ناهید صیام دوست خبرنگارسابق مجله اشپیگل آلمان، نیز ازجمله دیگر این افراد به شمار می‌روند. به این افراد می‌توان افرادی همچون جیسون رضاییان را نام برد که علاوه برساختن فیلم "ایران بین دوجهان" گزارش‌های مبسوطی را برای روزنامه سان فرانسیسکو کرانیکل، به چاپ رسانده است و خود را برای نوشتن گزارش‌های جدیدی از ایران آماده می‌کند. یا حتی مازیار بهاری که گزارش‌های متعددی برای روزنامه‌هایی چون نیویورک تایمز یا مجله تایم نوشته است. سریا سرحدی دبیربخش خاورمیانه شبکه خبری "نایت بوردرز" نیز ایرانی الاصل و علی اکبردرینی خبرنگار اسوشیتدپرس نیزاز جمله این خبرنگاران است. به این افراد می‌توان نام‌های بسیار دیگری را اضافه کرد.

علاوه بر نویسندگان، می‌توان عکاسانی را مورد اشاره قرارداد که طی سالهای گذشته، به جرگه خبرنگاران بین‌المللی پیوسته‌اند. یکی ازخبرنگارانی که با وی درخصوص تجربیاتش درباره روزنامه‌نگاری در ایران گفت‌وگو کردم به من چنین پاسخ داد: "نسل دوم روزنامه‌نگاران خارجی درایران، کسانی هستند که نصف ایرانی هستند، زبان فارسی می‌دانند، می‌توانند با مردم ارتباط برقرارواعتمادشان را جلب کنند. افرادی که ویزا نمی‌خواهند و می‌توانند فرهنگ ایرانی را درک کنند."

بابک دهقان پیشه خبرنگار نیوزویک

چنین خبرنگارانی، بسیاری ازمشکلات روزنامه‌نگاران غربی را ندارند. برخی ازافراد یاد شده یا درایران بزرگ شده‌اند و بعد برای ادامه تحصیل به خارج ازکشور رفته‌اند یا اینکه از ابتدا درخانواده‌ای ایرانی و درخارج ازکشور بزرگ شده‌اند ودست روزگار والبته علاقه آنها را به سوی روزنامه‌نگاری یا شبکه‌های تلویزیونی کشاند.

بسیاری از روزنامه‌های مطرح جهان ترجیح می‌دهند که با روزنامه‌نگاران محلی که توانایی‌های بین‌المللی دارند کار کنند. اگر چه برخی از این روزنامه‌نگاران توانایی‌های زبانی محدودتری نسبت به خبرنگارانی که زبان اولشان فارسی نیست، دارند اما در خیلی از مواقع از اشتباهات بسیار ساده‌ای که ممکن است برخی خبرنگاران خارجی به دلیل آشنا نبودن با لایه‌های مختلف فرهنگی ایران مرتکب شوند، پرهیز می‌کنند.

وقتی ایرانی هستی مشکل حل می‌شود

درمیان خبرنگاران یاد شده که اجازه کار از رسانه‌های غیرایرانی دارند، درحالی که با برخی مشکلات روزنامه‌نگاران غربی درایران نیزباید سر و کله بزنند، عملا با پاسپورت ایرانی وآشنایی به فرهنگ، می‌توانند بسیاری ازمشکلات پیش پا افتاده را از سر راه بردارند.

دربین این روزنامه‌نگاران افرادی هستند که به هر دو زبان مسلط هستند، افرادی که فارسی زبان اولشان به شمار می‌رود وافرادی که زبان انگلیسی یا زبان‌های دیگر زبان اولشان است. جیسون رضاییان که تا شش سال پیش هیچگاه به ایران سفرنکرده بود، علی رغم آنکه زبان فارسی اندکی می‌دانست، درموضوع دسترسی به مردم وافرادی که انها را برای مصاحبه انتخاب می‌کرد، به مراتب مشکلات کمتری را تجربه کرده است درمقایسه با خبرنگاران خارجی. او به میان مردم رفت، و بدون اینکه بخواهد برای صحبت کردن با مردم کوچه وخیابان اجازه بگیرد با افراد مختلفی قرار ملاقات گذاشت وگزارش خود را نوشت.

این برای خبرنگارانی که درحوزه مسائل سیاسی کار می‌کنند، اندکی دشوارتراست. آنان همچنان باید مجوزهای لازم را برای مصاحبه داشته باشند، اما ازآنجا که معمولا مترجم به همراه ندارند، هم خود آزادی عمل بیشتری دارند و هم مصاحبه شوندگان ومنابع خبری که ازآنها مطالب خود را تهیه می‌کنند. به علاوه حضور آنها درمکان‌های مختلف شهر نه سوال برانگیز است ونه توجه کسی را جلب می‌کند. همین آزادی عمل خبرنگاران ایرانی الاصل به آنها امکان می‌دهد که حوزه‌های بیشتری را طی مدت زمان کمتری پوشش دهند.

برخی شرکت‌های خبری وعکاسی از سوی دیگر با استخدام روزنامه‌نگاران محلی، علی رغم برخی محدودیت‌ها مانند نیازمندی به ویرایش مطالب پیش ازچاپ، ترجیح می‌دهند کسانی را به کارگیرند که درانتخاب موضوعاتی که می‌تواند مبنای تحلیل‌ها وخبرها قراربگیرد نیز به آنها کمک کنند. خبرنگاران ایرانی الاصلی که خبرهای ایرانی را ازنزدیک دنبال می کنند، نبض خبری درحوزه‌های مختلف را می‌شناسند وبه همین جهت مطالب درونی‌تری ازجامعه را می‌توانند منتقل کنند که دربرخی موارد حتی ازچشم تیزبینی بهترین خبرنگاران خارجی نیز دور می‌ماند.

همراهی کردن روزنامه‌نگاران و تهیه کنندگان

چنین ایرانیانی حتی هنگامی که گروه‌های مطرح تلویزیونی عازم ایران هستند، نقش مهمی درجهت تهیه اطلاعات اولیه برای روزنامه‌نگاران و یا گروه‌های فیلم‌برداری شبکه های مختلف تلویزیونی هستند. برای مثال هنگامی که تدکاپل خبرنگار مشهور شبکه تلویزیونی دیسکاوری آمریکا برای تهیه یک گزارش مستند راهی ایران بود، پیشاپیش با برقراری تماس با مجموعه‌ای از این روزنامه‌نگاران اطلاعات مورد نظر خود را تهیه کردند. تهیه کننده وی درتماس با من ساعت‌ها به طرح سوالاتی درخصوص وضعیت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، ایران پرداخت و تلاش کرد تحقیق مناسبی برای فیلم یک ساعته‌ای که بعدها نمایش دادند، به عمل بیاورد. آنها با افراد دیگری هم صحبت کرده بودند تا درک متوازنی ازواقعیت‌های موجود داشته باشند.

این خبرنگاران به آنها کمک می‌کنند که از اشتباهات خیلی واضح جلوگیری کنند ومسیرهای نادرستی را برای تهیه خبر و منابع خبری و کسانی که می‌توانند داستان مورد نظر آنها را به شکل مطلوبی پیاده کنند، طی ننمایند. اطلاعاتی درخصوص وضعیت سیاسی، گروه بندی‌ها، موضوعات حساسی که می‌تواند برای مخاطبان خارج ازکشور جذاب باشد، داستان‌هایی که پیش از این به آن پرداخته نشده، افراد جالبی که ماجراهای جالبی دارند (درحوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و...) همه وهمه بخشی ازموضوعاتی است که توسط تولیدکنندگان مستند یک ساعته تدکاپل طی ماه‌ها مورد بررسی قرارگرفت تا هنگامی که به ایران سفر می‌کنند، همه چیز ازپیش تعیین شده باشد.

درواقع چنین حلقه ارتباطی است که ضریب خطایی که به واسط ناآشنایی یا کمبود اطلاعات جامع اولیه می‌تواند به وجود بیاورد. واننا وانوچیینی خبرنگار روزنامه لارپوبلیکا که بارها به ایران سفرکرده است می‌گوید "خبرنگاران خارجی برای مثال خبرهای خود را درمیان خبرهای دیگر به دست می‌آورند، اما مثلا آنان نمی‌دانند چه چیزهایی درکتاب‌های مدارس به بچه ها تدریس می‌شود، یا مثلا زندگی روزانه درمدارس مذهبی قوم چگونه است" ومسائلی ازاین قبیل. برای روزنامه‌نگاران ایرانی الاصل البته پشت سرگذاشتن چنین موضوعاتی کاردشواری نیست.

علاوه بر این٬‌ آنها تا کنون بسیاری از روزنامه‌نگاران را درسفر به ایران همراهی کرده‌اند. جیسون رضاییان، خود دو سال پیش کریستوفرهیچنز خبرنگار مشهور مجله "ونتی افرز" را در سفر به ایران همراهی کرد. خبرنگاران ایرانی الاصل هم در دسترسی به منابع خبری وهم در تحلیل خبرهای و اطلاعاتی که به دست می‌آورند، ضریب دقت بالاتری می‌توانند داشته باشند. اگر چه روزنامه‌های مطرح جهان، و حتی روزنامه‌نگاران حرفه‌ای با استفاده از افراد مطلعی که به مرور گزارش‌هایشان می‌پردازند، زهر بی‌دقتی را از نوشته‌هایشان می‌گیرند و مطالب شسته رفته‌ای را تحویل خواننده خود می‌دهند.

--------------------------
لینک مطالب پیشین:
کدهای اخلاقی روزنامه نگاری
«ویزاهراسی» درمیان خبرنگاران خارجی
خبرنگارانی که از تهران خارج نمی‌شوند
اصحاب رسانه‌های خارجی در ایران