نمایشگاه هنر ساسانی در نیویورک

ترجمه: ‌سپهر یوسفی

در بنیاد آسیا در نیویورک از ۱۴ فوریه تا ۲۰ می ۲۰۰۷ نمایشگاهی از هنر ایران در زمان ساسانیان (۲۲۴-۶۴۲ م.) برپاست. در نمایشگاه، شاهکارهای باشکوه هنرسلطنتی دودمان ساسانیان - که در پهنه باستانی خاورنزدیک، از سده سوم تا هفتم فرمانروایی می کردند - به نمایش گذاشته شده است.

پادشاه ساسانی (از موزه فیلد، عکس از ران تستا)

تجملات بی نهایت مجلل سلطنتی نمایشگاه عبارتند از: کاسه‌های نقره ای و زرکوب با تصاویر سلطنتی، ظروف تزیین شده با تصاویر رقصنده‌ها و نوازندگان، اشیای گرانبهای شیشه‌ای، ابریشم و پارچه‌های پشمی ظریف، سلاح‌های مجلل، جواهرات حکاکی شده، و چرم. در ضمن، کاسه های مفرغی، لوح‌های گچ‌کاری شده و کاشی‌ها، دید ما را نسبت به هنر این امپراتوری بازتر و ژرف‌تر خواهد کرد.

در فضایی که نیاز بیشتری به درک سهم بی نظیر هنر ایران در تمدن بشری وجود دارد، نمایش شیشه سازی، زرکوبی و طرح‌های با شکوه ساسانیان می تواند در نمایاندن شکوه ایران باستان و دستاوردهای این امپراتوری در قلمرو حکومت داری و هنر نقش مهمی ایفا کند.

پادشاهان سلسله ساسانی، بیش از چهار سده بر منطقه میان‌رود (بین النهرین) و ایران یعنی قلمرویی قابل مقایسه با محدوده امپراتوری روم و بیزانس تسط داشتند. درحالی که امپراتوری ساسانیان در کنار مرزهای بیزانس می‌زیست و از نظر اهمیت و عظمت با این امپراتوری همسنگ بود، مورد مطالعه عمیق قرار نگرفته و اهمیت آن تایید نشده است. درصورتی که ساسانیان سرزمینی را به ارث بردند که بین شاهان خرده ای که با هم در جنگ بودند تکه پاره بود، موفق گردیدند برای جانشینان خود یک امپراتوری متحد و یادگاری افسانه از قدرت شاهنشاهی خود همراه با دستاوردهای بی‌نظیر هنری برجای بگذارند.

از جذاب ترین بناهای امپراتوری ساسانیان می توان به نوشته‌های حجاری شده روی صخره‌ها و شکاف کوه‌های ایران اشاره کرد که نمایان‌گر صحنه‌هایی جنگ و شکار هستند. از اینها مشهورتر، جواهرات زرکوب و سیمین است که تعدادی از آنها به نمایش گذاشته می شود و همچنین مجموعه‌ای از چرم‌های تذهیب شده با طرح‌های بسیار گوناگون. بسیاری از ویژگی‌های هنر ساسانیان انطباق آن با افکار و اعتقادات دین زرتشتی است. تصاویر یونانی-رومی بر روی اشیاء برگزیده شده نشان‌دهندهء تاثیرات غربی بر هنر ایرانی است.

با اینکه حوزه فرهنگ ساسانی در فرای مرزهای این امپراتوری تا اروپای غربی، آفریقا، چین و هند گسترش داشته است، روابط فرهنگی بین ساسانیان امپراتوری روم-بیزانس به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار نگرفته است، حال آنکه تعامل و بده بستان بین آنان تاثیر چشمگیری بر زندگی دوران اولیه اسلام و قرون وسطی در اروپا داشته است. این تاثیر در حوزه‌های گوناگون همچون مفهوم شاهنشاهی، ساختار و روند زندگی سلطنتی، دگرگونی‌ها و توسعه هنری مانند معماری و هنر نوشتن است. نفوذ ساسانیان به سمت شرق، به سوی آسیای میانه و فرمانروایی آنان در مسیر جاده ابریشم درنهایت باعث گردید که هنر آسیای خاوری تحت تاثیر شکل‌ها و طرح‌های ایرانی قرار گیرد.

اشیایی که در نمایشگاه هنر ایران در دوره ساسانی در بنیاد آسیا به نمایش گذاشته شده‌اند از موزه لوور، کتابخانه ملی فرانسه، موزه هنر سینسیناتی، موزه هنر متروپلین و گالری ساکلر از واشنگتن گردآوری شده اند. از جمله سازماندهندگان نمایش عبارتند از موزه سرنوشی و موزه پاریس با همکاری بنیاد آسیا در نیویورک. سرپرستی نمایش به عهده فرانسوازه دیمانژ است.

منبع:

Glass, Gilding, and Grand Design: Art of Sasanian Iran (224–642)