رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۳۱ مرداد ۱۳۸۹

«آیا می توان پرندگان را از خواندن بازداشت؟»

شهرزاده سمرقندی
shahzoda@radiozamaneh.com

شاید اسم و سبک «یولدوز توردیوا»، آوازخوان ترک‌زبان ازبکستان برای شما آشنا نباشد، اما به احتمال زیاد فایل ویدیویی از این خواننده را که ترانه‌ی شجریان را می‌خواند به دست شما رسیده است. شاید هم آن را برای دوستان خود ارسال کرده باشید، منظورم ترانه‌ی «ای بت چین» معروف است.

Download it Here!

مدتی است این ویدیوی «یولدوز توردیوا»، بین فارسی زبانان و از طریق مکاتبات اینترنتی در حال رفت و آمد است. من نیز چندین‌بار آن را از دوستان مختلف دریافت کرده‌ام و هربار هم تا آخر گوش داده‌ام. زیباست، اما مهم تر از آن پیامی است که در پس آن نهفته و در داخل کشور ازبکستان معنای دیگری دارد.

این ترانه‌ی کلاسیک ایرانی را آوازخوان معروف ازبک با سوز می‌خواند: من ز تو دوری نتوانم دیگر!

این شاید زنگ خطری باشد برای دولتی که نگران پیوند عمیق مردم ازبکستان با فرهنگ کشور همسایه، ایران است.

دو روز پیش خبر مجازات «فیروزه جومه نیازوا»، خواننده‌ی دیگر ازبکستانی در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر این که پخش صدایش به دلیل اجرای کنسرت در تاجیکستان، در رسانه‌‌های داخل ازبکستان و همین‌طور در محافل و مراسم مردمی ممنوع شده است.

او حتی اجازه‌ی اجرای کنسرت در داخل و خارج از کشور را نیز ندارد.

آیا وضعیت خواننده‌ی محبوبی چون «یولدوز توردیوا» نیز به اینجا خواهد کشید؟ چرا این آوازخوان ازبک چنین خطری را پذیرفته و معروف‌ترین ترانه‌ی شجریان را اجرا کرده است؟ در این کار چه حکمتی است؟

اول این که به نظر می‌رسد «یولدوز» پیش از همه می‌خواهد قدرت صدای خود را به گوش دوستداران هنرش برساند و در خود شجاعت بازخوانی اثری از استادی چون محمدرضا شجریان را یافته است.

دوم این که این ترانه و این سبک، تازگی‌ها در ازبکستان و همین‌طور در آسیای میانه طرفداران زیادی پیدا کرده است. مردم انگار از ترانه‌های کلاسیک ازبک که در بیش‌تر اوقات در سبک «شش‌مقام» اجرا می‌شوند خسته شده‌اند.

سبک «شش مقام» را می‌توانید در این اجرای «یولدوز توردیوا» نیز گوش بدهید. آوازخوان باید قدرت فوق‌العاده‌‌ای داشته باشد تا بتواند خواننده‌ی سبک «شش مقام» باشد که در آسیای میانه بالاترین سبک موسیقی محسوب می‌شود.

«شش مقام»، بخش بازمانده‌ی همان «دوازده مقام» قدیمی است که در محافل اشراف، میر و خان‌های محلی اجرا و هنری اصیل و فاخر دانسته می‌شده است.

این سنت از زمان ورود روس‌ها به منطقه کاهش یافت و بین مردم عادی پخش شد.


یولدوز تردیوا خواننده ترک زبان مقیم ازبکستان

این‌جا میتوانم نظر «اصل‌الدین نظاموف»، موسیقی‌شناس نامی تاجیک را یادآور شوم که در فیلم مستند «چرخ و فلک» ساخته مهدی جامی، روزنامه نگار و پرویز جاهد، فیلم ساز گفته بود:

با توجه به این گفته‌ی «اصل‌الدین نظاموف»، می‌شود بازخوانی ترانه‌ی شجریان توسط «یولدوز توردیوا» را این‌طور تحلیل کرد که انگار آن شاخه‌های دورافتاده‌ی موسیقی ایران و توران‌زمین، بعد از قرن‌ها دوباره به سوی هم کشش پیدا کرده‌اند. چنان‌چه استادان سبک کلاسیک، به همان شیوه‌ای که سنت‌ها را گرامی می‌دارند تاریخ‌ساز هم هستند.

تاریخ‌سازی اما عیب و ایراد‌هایی هم دارد که با مرور زمان می‌شود آنها را اصلاح کرد.

«یولدوز توردیوا» البته واژه‌های فارسی را گاه اشتباه تلفظ می‌کند گاه نصفه و نیمه، اما مهم آن پیامی است که لابه‌لای صدا و ادای یولدوز منتقل می‌شود.

کلمه‌‌ی «یولدوز» به فارسی به معنای ستاره است و «توردیوا» به معنای ماندگار.

این ستاره ماندگار در چه حال است کم‌تر کسی خبر دارد، که او ترانه‌های کلاسیک ایران را اجرا کرده است و از جانب دیگر فارسی‌زبانان خوب استقبال شده است. زیرا در ازبکستان خط‌های انترنتی قدرت پخش فایل صوتی و یا ویدیوی را ندارند.

اما در خارج از ازبکستان فارسی‌زبانان دیگر خود می‌توانند توجه داشته باشند که اما این‌جا دیگر بحث از اجرای ترانه‌های سبک پاپ از جانب خوانندگان ازبک نیست که از زمان بازسازی در اتحاد شوروی سابق تا به حال در بین خوانندگان ایرانی و آسیای میانه پل فرهنگی ایجاد کرده است. این بار این پل عمیق‌تر رفته و به قلب آوازخوان‌های سنتی هم ریشه دوانده است.

«آیا دولت ازبکستان می‌تواند از این جریان طبیعی پیوند مردم همسایه جلوگیری کند؟» این سئوالی است که تنها زمان می‌تواند به آن پاسخ بدهد.

در آخر یاد کتابی از جان بییلی افتادم درباره‌ی تاریخ موسیقی افغانستان که به چنین پرسشی این گونه با پرسشی دیگر پاسخ داده است: «آیا می‌توان پرندگان را از خواندن بازداشت؟» پاسخ این سئوال، برای پیر و جوان روشن است.

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

bah bah besyar ziba mikhanad

-- afarin ، Aug 19, 2010 در ساعت 11:44 PM

مثلی است که میگوید: پریرو تاب مستوری ندارد.
میتوان آنرا تعمیم داد که: هنر تاب مستوری ندارد

-- مینوچهر ، Aug 20, 2010 در ساعت 11:44 PM

هنر راه عرصه خود را به علاقه مندان خود پیدا میکند بدون در نظر گرفتن چهاچوبهائی چون فارسی زبانی و یا ترک زبانی .

-- عشق هنر ، Aug 20, 2010 در ساعت 11:44 PM

با درود به شهزاده خانم گرامی وسپاس از ایشان برای این گزارش ای کاش یک کم گزارش کاکلتر بود تا ما شناخت بیشتری نسبت به این گروه پیدا کنیم اما تا همین اندازه هم خوب است حتما در آینده باز در مورد این چوانها خواهید گفت .دیگر اینکه ترانه بت چین تا آنچا که من میدانم از شیدا هنرمند بزرگ زمان مشروطیت ایران است که با عارف وبعدها قمر بزرگ فراموش ناشدنیهای آواز وترانه ایران هستند بسیاری این ترانه را اچرا کرده اند از چمله مرشیه شچریان شاید دیگر آواز خوانان گلها که الان یادم نیست گر چه همه را دارم و چدید ترها شهلا سرشار هوشمند عقیلی شگیلا پریسا ووو اما این خانم بسیار قشنگ وبا احساس خوانده است گرچه غلط بزرگ تلفظ یکی از لغات شعر برای آنهایی که میفهمند کاملا آشکار است اما ایرادی ندارد زیرا در سایت های موزیک ایرانی در آنچا هایی که شعر هم نوشته میشود غلطهای بسیار وبسیار وباز بسیار بزرگتر از این وچود دارد با آرزوی موفقیت برای این گروه.

-- دارا ، Aug 20, 2010 در ساعت 11:44 PM

Thank you very much that you prepared a very good singer ,and very good sing-song

-- Arghawan ، Aug 20, 2010 در ساعت 11:44 PM

این نشان میدهد که رژیم ترکی فاشیستی ازبکسان تا چه اندازه تحمل فرهنگ ایرانی را دارد!

-- ستاره ماندگار ، Aug 21, 2010 در ساعت 11:44 PM

آفرین بر شهزاده که با ریزبینی به این رویدادهای مهم آسیای میانه میپردازد و آنها را موشکافی میکند. براستی که جای درستی نشسته اید و به چیزهای درست میپردازید!
چو بر زین بپیچید گرد آفرید
یکی تیغ تیز از میان برکشید

-- گردآفرید ، Aug 21, 2010 در ساعت 11:44 PM

باسپاس فراوان ازنشراین خبر.باید اعتراف کنم این ستاره ماندگار صدای واقعا زیبا ورسا دارد .دولت ازبکستان جدیدا حتی قومیت تاجیکهای مقیم ازبکستان را به ازبک تغییر داده وشناسنامه های آنها را به طرق مختلف تعوض میکند.یولدوز توردیوا این دخترک زیبا شجاعانه حرف ازپیوند جدانشدنی با فارسی زبانان تاجیکستان و افغانستان وایران دارد.اگر چنین افرادی را ازبکستان آزارواذیت کند مسئولش این سه کشورند که باید حمایتش کنند و حرکت فرهنگی این جوان شجاع را به فال نیک بگیرند.صدای این دختر هزاران پیام دارد.موسقی سنتی همیشه حرف ازدوستی داشته ودارد ومردمی بوده امکان ندارد کسی درجای بشنود ولذت نبرد.من برای دولتهای سه کشور فارسی زبان متاسفم که دربرابر حرکت فاشیستی ازبکستان که ازحمایت ترکیه برخوردار است سکوت اختیار میکنند.ببینید مردم چگونه باهم پیوند دارند وسیاسیون چگونه سعی درجدای این همان فرق بزرگ اتحادی چون اتحادیه اروپاست با جدایهای کشورهای آسیای.
فرهاد آرین از کابل

-- farhad arian ، Aug 21, 2010 در ساعت 11:44 PM

باتشکر فراوان از خانم شهرزاد سمرقندی
فرهاد آرین از کابل  

-- farhad arian ، Aug 21, 2010 در ساعت 11:44 PM

خانوم سمرقندی گرامی مقاله بسیار جالبی بود من این اهنگ را چند هفته پیش از لنکدانی که در سایت شخصی شما که از دیگر سایتها کرده اید پیدا کردم و بسیار لذت بردم اینطور که معلومه این خانوم این اهنگ را در جشنواره موسقی در المان خوانده اند و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته است لااقل بین ایرانیان چون یک مدت بهر سایتی فرهنگی میرفتی لنک این اهنگ را گذشته بودند ولی این چیزی که در باره اینترنت ازبکستان نوشتید واقعن وحشتناک است من همیشه فکر میکردم ایران بدترین خط اینترنت را دارد ولی ازبکستان دیگه نوبره اینترنتی که نشه باهاش صدا را نشنید که دیگر اینترنت نیست دولت فاشیستی ازبکستان زندگی را بکام مردم خود تلخ کرده و هیچ کس هم صدایی ازش بلند نمیشه راستی چرا فیرزه نمیرود در تاجیکستان ادامه زندگی هنریی خود را بدهد انجا لااقل گرفتار یک حکومت فاشیستی نیستند ای کاش ایران یک حکومت دموکرات داشت و میتوانست این همه هنرمند را جذب کشور بکند افسوس که ما هم گرفتاری مردم ازبکستان را داریم ولی به شکل دینیش

-- k.k ، Aug 22, 2010 در ساعت 11:44 PM