مشکل زبان در بلژیک تاریخی است

شهزاده سمرقندی

آلبرت دوم، پادشاه بلژیک، از معاون نخست وزیر این کشور خواست تا در برطرف کردن بحران این کشور پادرمیانی کند؛ بحرانی که هفته گذشته باعث سقوط دولت بلژیک شد.

در همین زمینه، چند پرسش را با فیروزه نهاوندی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه بروکسل در میان گذاشتم.

دکتر فیروزه نهاوندی / عکس: اختر قاسمی

اختلاف نظرهای قومی در جامعه‌ی بلژیک تا چه حد قومی است؟

مشکل فرانسوی‌‌زبان‌ها و فلامیش‌ها در بلژیک، ریشه‌ی‌ تاریخی دارد. از وقتی بلژیک در قرن نوزدهم ساخته شد، فلامیش‌ها که در قسمت شمال این کشور هستند، همیشه از نظر اقتصادی ضعیف‌تر بودند و به این ترتیب، فرانسوی‌زبان‌ها قدرت اقتصادی بلژیک را در دست داشتند.

این موضوع، مشکلی عمیق و طولانی در بلژیک به‌وجود آورد و فلامیش‌‌ها همیشه احساس می‌کردند زیردست فرانسوی‌زبان‌ها هستند. وقتی وضعیت اقتصاد بلژیک تغییر کرد و قسمت فرانسوی‌زبان‌ از نظر اقتصادی ضعیف‌تر شد، فلامیش‌ها که خیلی پرکارتر هم هستند، به‌هرحال قدرت اقتصادی را تقریباً در دست گرفتند و از این نظر خواستند که قدرت سیاسی را هم داشته باشند.

از آن زمان تاکنون نوعی کورس قدرت برای از بین بردن مشکلات سابق را در بلژیک به‌وجود آمده است. در نتیجه امروزه مشکل فرانسوی‌زبان‌ها و فلامیش‌ها تنها یک موضوع قومی نیست، یک مشکل اقتصادی و تاریخی قدیمی در بلژیک است.

آلبرت دوم، پادشاه بلژیک

تا چه حد بحران کنونی در بلژیک ناشی از تفاوت زبانی است؟

مشکل زبان در بلژیک، همان مشکل تاریخی و قدرت یک گروه بر گروه دیگر است. یعنی تا چند سال پیش وقتی فرانسوی‌‌زبان‌ها قدرت را در دست داشتند، در بلژیک از زبان فرانسه خیلی بیشتر استفاده می‌شد.

از وقتی فلامان‌ها قدرت اقتصادی به دست آوردند، چون تعدادشان هم بیشتر است، می‌خواهند این مسئله را به جامعه تحمیل کنند که فلامان هم به اندازه‌ی زبان فرانسه مهم است. بخصوص که تعداد فلامان‌‌زبان‌ها بیشتر است. حالا در بلژیک مشکل اصلاً یک مدل دیگر دارد. برای این که در شمال کشور بلژیک، فقط فلامان‌‌زبان‌ها حضور دارند. جنوب کشور بلژیک فقط فرانسوی‌زبان هستند. یعنی شما وقتی به شمال بلژیک می‌روید تقریباً دیگر نمی‌توانید به زبان فرانسه صحبت کنید و تعداد کسانی که فرانسه صحبت می‌کنند کم هستند.

در قسمت فرانسه‌زبان هم تقریباً همین‌طور است. فرانسوی‌ زبان‌ها حتی به‌نسبت کمتر فلامان صحبت می‌کنند. سعی زیادی هم نکردند که این زبان را یاد بگیرند. مشکل اصلی بلژیک شمال یا جنوب نیست، که هرکدام وضعیت خود و زبان خودشان را دارند. مشکل اصلی بلژیک وضعیت بروکسل است که هم پایتخت بلژیک است و هم به نوعی پایتخت اروپا.

در بروکسل همه‌ی بلژیکی‌ها برای این که بتوانند کار کنند، باید هم به فرانسه حرف بزنند و هم فلامان. اکثر کسانی هم که در بروکسل هستند، فرانسه‌ زبان‌ترند تا فلامان‌‌زبان. در نتیجه در اداره‌ها، وزارتخانه‌ها و پارلمان بلژیک به نوعی مشکل زبان پیدا شده است. وقتی شما می‌خواهید وارد اداره‌های بلژیک شوید، وقتی می‌خواهید استخدام شوید، باید امتحان زبان بدهید و در این امتحان خیلی‌وقت‌ها فرانسه‌‌زبان‌ها رد می‌شوند به‌خاطر این که فلامان را بلد نیستند. خب این یک مشکلی مهم در بلژیک و بخصوص در پایتخت این کشور درست کرده است.

با این همه قرار است بلژیک در دوره‌ی بعدی، ریاست شش‌ماهه‌ی اتحادیه اروپا را از ماه جولای برعهده بگیرد. نظر شما در این‌باره چیست؟

من امیدوارم که مشکلات را به ترتیبی حل کنند. به‌هرحال از نظر دولت و از نظر قدرت، مشکلات حل شود. به‌هرحال این مشکل به این زودی حل نخواهد شد. چشم‌اندازی در شرایط فعلی وجود ندارد که این مشکل به‌سرعت حل شود. به‌خصوص که از نظر سیاسی تعداد زیادی از فلامان‌زبان‌‌ها جدایی بلژیک را می‌خواهند؛ یعنی تقسیم‌شدن بلژیک را و این مساوی است با از بین رفتن بلژیک.

البته الان در زمانی که اروپا وجود دارد، نه که این وضع بلژیک خراب شود، ولی به هرحال این یک اتحادیه تاریخی که از قرن نوزدهم وجود داشته، همین‌طوری نمی‌تواند از بین برود. امروزه ما می‌توانیم ببینیم که امروزه خود بلژیکی‌ها هم عکس‌العمل نشان می‌دهند. یعنی گروه‌گروه بر ضد تقسیم شدن بلژیک هستند. ولی متاسفانه این یکی از واقعیت‌های بلژیک است که تعدادی از فلامیش‌زبان‌ها دیگر خسته شده‌اند و جدایی از بلژیک یا تقسیم آن را می‌خواهند. البته این دیگر بدترین اتفاقی است که می‌تواند درست قبل از ریاست شش‌ماهه‌ی بلژیک در اتحادیه اروپا اتفاق بیفتد.