«مدرک‌داران بی‌سواد» دلیل ممنوعیت تحصیل غیر‌ حضوری

شهزاده سمرقندی

وزارت معارف تاجیکستان تصمیم دارد که از امسال، تحصیل از راه دور را برای دانشجویان در برخی از دانشگاه‌های این کشور ممنوع کند که لیست این دانشگاه‌ها به زودی اعلام خواهد شد.

دلایل این ممنوعیت که بسیاری هم با آن ممنوع هستند از سوی این وزارت اعلام نشده است. در همین رابطه، با عبدالله رهنما، استاد دانشگاه ملی تاجیکستان گفت و گو کرده‌ام.

آقای رهنما دلایل این تصمیم وزارت معارف کشور تاجیکستان چیست؟

تحصیل غیر حضوری که دانشجویان باید در سال 40 تا 80 ساعت درس بخوانند از زمان شوروی تا به حال در تاجیکستان رایج بود و یکی از راه‌های بسیار مناسب و خوب فرا گرفتن علم و گرفتن مدرک تحصیلی بود.

ولی بعد از دوره‌ی استقلال، نظام معارف کشور در کل با بحران روبه‌رو شد و کیفیت تحصیل خیلی پایین رفت و بحران جدیدی پیش آمد که افراد زیادی دارای مدارک تحصیلی شدند، ولی سواد مناسب برای کار از روی آن تخصصی که روی مدرکشان آمده، نداشتند.

برای همین امروز، چه در حکومت چه در جامعه، بسیار خوب می‌دانند که هزاران نفر صاحب دیپلم‌هایی هستند که در رشته‌ی خود هیچ آگاهی و صلاحیت ندارند و این یک راه پیش‌گیری و جلوگیری از این موج متخصص یا از این موج مدرک‌داران بی‌سواد بود.

ولی درست است که کسانی هم بودند که می‌خواستند همزمان با کار واقعاً تحصیل بکنند. آن اقلیتی که این مسأله را جدی گرفتند راه دیگری هم برای گرفتن تحصیلات عالی نداشتند.

به نظر من هنوز نیز کسانی هستند که از این قرار وزارت معارف ضرر می‌بینند. به همین دلیل به چنین تصمیمی، جلوگیری از بی‌کیفیتی مدرک‌های دانشگاهی روی آوردند. مدارک تحصیلی نتوانستند جواب‌گوی آن نیازهایی باشند که در بازار کار است.

دوران دانشجویی برای بسیاری از جوانان تاجیک بهترین دوران است

ولی یک راه دیگر هم از نظر دیگر متخصصان پیشنهاد شده بود که در واقع رسیدن به این بحران رشوه و رشوه‌خواری در مدارس‌‌ و دانشگاه‌های تاجیکستان بود که معمولاً دوران امتحان و امتحانات دولتی اتفاق می‌افتاد و جوانان بدون این‌که درس بخوانند به راحتی در امتحان قبول می‌شدند و دنبال کار خودشان در کشورهای خارجی و یا در خود تاجیکستان می‌رفتند. به نظر شما مبارزه‌ها بر ضد رشوه‌خواری به جایی نرسید که به این تصمیم رسیدند؟

مبارزات خیلی جدی بودند و تا جایی نتیجه دادند. اگر وضعیت امروز دانشگاه‌ها را با وضعیتی که در سال ۲۰۰۰ بود قیاس کنید، خیلی فرق می‌کند.

مثلاً بنده به عنوان یک استاد دانشگاه که حدود ۱۰ سال است در دانشگاه ملی تدریس می‌کنم این تفاوت را می‌بینم که مثلاً یک درصد بالایی دانشجویان چه در دایره‌ی پذیرفته شدن در دانشگاه و چه دایره‌ی امتحانات واقعاً قابلیت یا صلاحیت تحصیلی را دارند و کیفیت تحصیل خیلی بهتر شده است.

در حالی که بازار کار خیلی کساد است و تا جایی تعلیم و گرفتن مدرک به بازار تبدیل شده بود. مثلاً افراد زیادی حتی بیشتر از دوران شوروی رو به دانشگاه‌ و دانشکده‌ها آوردند و به آسانی صاحب مدرک ‌شدند.

امکان تشخیص یک متخصص یا کارشناس واقعی از یک دیپلم‌دار بی‌صلاحیت خیلی مشکل شد. برای همین یکی از راه‌های جدی‌تر کردن گرفتن مدرک تحصیلی این است که باید از راه تحصیل واقعی مدرک به دست بیاید.

آقای راهنما، ولی یک مشکل دیگر این است که در زمان شوروی وقتی تحصیل غیر حضوری را به طور جدی راه ‌انداختند، برای کمک به خانم‌هایی بود که حامله می‌شدند و مجبور بودند تحصیلشان را به شکل غیر حضوری ادامه بدهند. به نظر شما این تصمیم اخیر وزارت معارف به ضرر خانم‌ها تمام نمی‌شود؟

ببینید گروهی و یا چندین درصدی از مردم از این آسیب می‌بینند. ولی مسأله‌ی کل یعنی یک مشکل خیلی بزرگ و عمده‌ کشور از این طریق حل می‌شود که ما جلوی آسان گرفتن مدرک‌های تحصیلی را بگیریم.

موافق هستم که اگر این ممنوعیت یک قرار مطلق باشد، چندان صحیح نمی‌بود. واقعاً بخشی از جامعه همیشه نیاز دارد که از همین طریق تحصیل کند چون شرایط زندگی‌شان شرایط خانوادگی و یا کاریشان امکان نمی‌دهد که روزانه تمام وقت تحصیل کنند. برای همین نظر من این است که در حد محدود این طرز تحصیل حفظ بشود.

بسیاری از جوانان تاجیک همزمان با کار در کشورهای همسایه غیر حضوری درس می‌خوانند

می‌دانیم در تاجیکستان مشکل کم بودن درآمد استادان دانشگاه‌ هم هست و آن‌ها مجبورند به خاطر درآمد روزمره خودشان کارهای اضافه انجام دهند و هیچ فرصتی برای اندوختن معلومات جدید و یا اضافه ندارند. به نظر شما جلوگیری از ساده و آسان به دست آوردن مدرک دانشگاه راه دیگری هم دارد؟ مثلاً یکی از راه‌ها می‌توانست این باشد که اطلاعات و دانش استادان دانشگاه را تقویت کنند و این بارها در روزنامه‌های محلی تاجیکستان مطرح شده است.

بله، این رایج بود خصوصاً استادن یا معلمان مکتب‌ها (مدرسه) بیشتر از طریق خواندن در دروه‌های غیرحضوری، تحصیل خود را ادامه می‌دادند. ولی فکر نکنم تعداد خیلی زیادی استاد، تحصیل غیرحضوری گرفته باشند.

برای استادان دانشگاه این قرار هیچ تأثیری ندارد چون هیچ استاد دانشگاه تحصیل غیرحضوری نمی‌گیرد. در حالی که معلیمن مکتب‌ها (مدرسه) غیابی و یا از راه دور تحصل می‌کردند و به خاطر کمبود معلیمن در روستاها معلم شده‌اند.

بسیاری از آن‌ها برای تکمیل رشته‌شان در صورت غیر حضوری در رشته‌هایی که مربوط به همان درس می‌دادند، تحصیل می‌کردند. به این استادان جوان کمک بود که از راه دور و غیر حضوری تحصیل کنند.

البته این ممنوعیت به آن معنا نیست که همه آن‌هایی که امروز از راه دور و یا غیر حضوری درس می‌خوانند دیگر نمی‌توانند به تحصیل خود ادامه دهند. دانشجویان غیر حضوری و از راه دور می‌توانند تا پایان دوره‌شان مثلاً سال اول تا سال پنجم ادامه بدهند.