موسیقی قزاقستان پس از شوروی

شهزاده سمرقندی

این بار از کشوری خواهم گفت که بسیاری از خارجی‌ها آن را از طریق فیلم کمدی «بورات» ساخته‌ی ساشا بارون کوهن می‌شناسند.


سر آن بحث نمی‌کنم که این فیلم چه قدر به ضرر و چه قدر به نفع کشور قزاقستان شد. سر آن صحبت می‌کنم که چرا اروپاییان تفاوت کشورهای تازه به استقلال رسیده‌ی آسیای میانه را به درستی نمی‌شناسند.

دلیل آن زیاد است. اول این که کشورهای آسیای میانه زیر عنوان شوروی بزرگ شناخته شدند و بعد از فروپاشی شوروی هم در این کشوها اتفاقات جهانی‌ای رخ نداد که مرتبا در مطبوعات روز باشند.

و دلیل دیگر آن است که هوز نقشه‌های بسیاری از مدارس میانه و قبل از دانشگاهی کشورهای اروپا و آمریکا در شکل قبل از فروپاشی اتحاد شوروی است و حتا اگر نقشه‌ی جهان آنها دقیق‌تر و کامل‌تر شده باشد، اطلاعات مربوط به این کشورهای کوچک به اندازه‌ی کافی در دسترس مراکز تعلیم وجود ندارد.

دیگر اینکه استان‌های آسیای میانه به جز از تاجیکستان، آزادی را با صلح و به اصطلاح بی‌تلفات به دست آورده‌اند و از این جاست که در مطبوعات روز کشورهای خارج کم‌تر ظاهر شده‌اند.

به این خاطر مردم اروپایی و آمریکایی اسم بعضی از شهرهای بزرگ آسیای میانه را در رابطه با راه ابریشم در کتاب‌های تاریخ خود جای دادند و هنوز نیز اطلاع دقیق آنها از طریق همان کتاب‌های تاریخی‌ست.

کسانی‌که توجه زیاد به حقوق بشر دارند و گزارش‌های سازمان حقوق بشر را دنبال کرده باشند، آنها هم ممکن است اطلاعات بیشتری درباره‌ی کشورهای آسیای میانه داشته باشند.

اما باید اغرار کرد نسل جوان اروپایی سال‌های اخیر توجه زیاد به کشورهای کم آشنا و تازه به استقلال رسیده‌ی آسیای میانه پیدا کرده و بین مسافران جهانگرد بیشتر جوانان‌اند که به آن قسمت دنیا سفر می‌کنند.

برای مثال این کشورها را نسل جوان هلندی از طریق «مسابقه ماشین‌های کلاسیک از آمستردام تا بیجینگ» شناختند که تابستان 2006 از روی نقشه‌ی راه ابریشم رفتند و از خاک کشورهای آسیای میانه عبور کردند.


اما فیلم «بورات» گسترده‌تر از این مسابقه بود و دید دیگری از کشور قزاقستان به خارجی‌ها داد.

باید بگویم که قزاقستان از دیگر کشورهای آسیای میانه فرق می‌کند. این تفاوت بسیار چشم‌گیر است. اول از همه، به دلیل میدان جغرافیایی بزرگ و ثروت زیاد این کشور باعث شده که سطح زندگانی نسبت به دیگر استان‌های آسیای میانه بالاتر رود.

دیگر این که قزاقستان بیشترین مقدار پنبه را به بازار جهانی می‌فروشد که هنوز دیگر استان‌ها به آن پایه نرسیده‌اند.

با ای‌نکه قزاقستان نهمین کشور بزرگ در جهان است، اما خشک‌سالی تأثیر خود را در آن‌جا هم گذاشته است.

«زادگاه من» ترانه‌ای است در اجرای خواننده‌ی جوان قزاق، اورکر که از معدود خوانندگان نسل جوان است که به زبان قزاقی می‌خواند. چون بعد از 17 سال استقلال، برعکس دیگر کشورهای آسیای میانه زبان روسی هنوز در قزاقستان در حال گسترش است.

به ترانه‌ی «زادگاه من» در اجرای اورکر گوش دهیم که از غرور و فخر ملی تاریخی مردم خود می‌سراید.

با وجود این که زبان روسی و فرهنگ دوران شوروی هنوز در قزاقستان پایدار است، اما سیل جوانان قزاق در حال کشف و برگشت به فرهنگ قدیمی خودند. این را در کلیپ‌های ترانه‌های جدید آنها می‌شود دید و همین‌طور فیلم‌های سال‌های اخیر که با استفاده از لباس‌های محلی و رسوم مردم قزاقستان ساخته شده است.

خواننده‌ی پر آوازه قزاق، اسیل اییم که صدای بسیار دلنشین دارد و همیشه در ترانه‌هایش از زبان دختر نجیب قزاق دشت‌نشین می‌خواند و همراه با ویدیو فیلم‌های زیبای به بازار می‌دهد.

در این ترانه از دختری می‌گوید که رابطه‌ی زیبایی با مادر خود دارد ولی زمان ازدواج رسیده و باید پای به رکاب بگذارد و با همسر خود از درگاه پدری برود.

در این ترانه به صدای دوتار دشتی دقت کنید که در موسیقی محلی قزاقستان بسیار به گوش می‌رسد و تقریبا همه‌ی مردم حومه‌نشین قزاقستان در نواختن این اسباب موسیقی مهارت دارند.

اگر گذارتان به محل‌های دوردست قزاقستان افتاد، حتما خواهید دید که مرد و زن بر زین اسب خود دوتار بسته و در دشت‌های بیکران می‌تازد و هنگام استراحت انگشت نوازش به آن می‌کشد و با بادهای دشت هم‌خوانی می‌کند.

در قزاقستان دین‌های زیادی فعال است، از بت‌پرستی و مسیحی ارتدکس تا دید اسلام. اما اسلام در این کشور شاید بشود گفت که شبیه دیگر کشورهای آسیای میانه نرم و در واقع فرهنگی‌ست. اسلامی‌ست که هیچ محدودیت ویژه‌ای برای زن نمی‌گذارد.

در این ترانه می‌گوید که خدایا عشق بده تا به قدر تو و زندگانی برسم.

گروه «اودوی» گروه جوان روس گرایی است که بیشتر در سبک هیپ هاپ و رپ رایج روسیه موسیقی اجرا می‌کند و در قزاقستان و خصوصا پایتخت این کشور به محبوبیت گسترده‌ای رسیده‌اند.

از سبک اجرای این گروه بسیار خوشم آمد که شما نیز می‌توانید در پیوند برنامه‌ی رادیویی آن را گوش کنید.

دو ویدئوی موسیقی قزاقی را اینجا و اینجا ببینید.