زنان زمینی و زمانی

شهزاده سمرقندی

در برنامه گذشته از مفهوم زن در ترانه های سال های اخیر صحبت کردم و گفتم که چه شد که دیگر زن در ترانه ها تنها به عنوان زن زیبا و معشوقه مطرح است و مثل سال های قدیم دیگر کسی نیست که می تواند مادر باشد و یا انسانی آفریننده که شباهت با خدا دارد و بهشت زیر پای اوست.

در پای این مطلب نظرات جالبی هم دریافت شد. یکی گفته بود "بهشت زیر پای مادران نیست و برعکس زیر پای مردان گردن کلفت است، و یا مادرانی هستند که لایق این حرف ها نیستند".

چه شد که سبک زندگان جدید و یا مدرن باعث پراکندگی خانواده ها و یا دلیل گسترش فرهنگ تنهایی و مجرد بودن شد؟

چه شد که دیگر بیگانه پرست و یا گریزنده از اصل و نسب خود شدیم؟ چه شد که دیگر شکرگزاری از قلب های ما رفت. چه شد که دوستان و یا معشوقان جای خانواده و مادر را گرفت؟

مادران انگار مثل خدایان قدر و قیمت خود را باختند و در گوشه تنهایی خود دیگر شاید کمتر منتظر زنگ در و یا تلفناند.

به این فکر و اندیشه های خود باور داشتم تا زمانی که در یوتیوب کلمه مادر را با شیوه و لهجه تاجیکی تایپ کردم: “Modar” و دیدم که هنوز مادر در بین فرزند تاجیک و هنر تاجیک جای قدیمی خود را از دست نداده است.

احمد ظاهر خواننده مشهور اففان

در تاجیکستان هنوز رسم و سنت قدیم پایدار است و در شعر و ترانه خوانی نیز همین طور. لایق شیرعلی مجموع اشعاری در وصف مادر برای مردم تاجیک به میراث گذاشت که خوانندگان تاجیک هنوز از آن بهره مندند و انگار تا ده ها سال آینده نیز به همین منوال ادامه خواهند داد.

شاید بعضی برخورد مردم تاجیک نسبت به جنس زن و مادر را شاید معصومانه و یا کودکانه و حتا عقب مانده بخوانند. اما جامعه تاجیک همین گونه است. ساده و صمیمی و حتا عقب مانده. آن چنان عقب مانده که هنوز مادر کدخدا، دهخدا، نور و اتحاد خانواده است. دوزخ در قلب مادر است از بس در غم فرزندان خود می سوزد. بهشت زیر پای اوست از بس بخشنده و آفریننده است. دعای او کلید درهای بسته است و قهر او انگار قهر خداست. از این‌جاست که در تاجیکستان هنوز اول دل مادر را به دست می آرند و بعد دل دیگران را.

و از همین جاست که خوانندگان تاجیک نیز با دعای مادر خود به صحنه می آیند و در وصف او می سرایند. دعای سفید مادر در همه راه های عمر مهم و واجب است.

تاجیکان مادر پرست‌اند. تاجیکان هنوز آن رسم قدیم مادر خدایی را حفظ کرده اند و از این سر بلندند. همه کس چه روشنفکر و چه هنرمند به این نکته رسیده که گریز از اصل خود از ریشه خود، از مادر خود پایان هر گونه آسایش و رشد است.

تاجیکان خود را آنچنان که هستند می شناسند و هیچ گاه از مادر پیرو فرسوده خود شرم نمی دارند. برعکس تاجیکان، روس ها همیشه تلاش می کنند از خانواده فرار کنند و مادر پیر خود را حتا در عروسی و یا جشن خود راه ندهند.


اما اما ویتاس این تابو را شکست. کنسرتی برپا کرد برای بزرگداشت مادر خود و مجموعه ای از سروده های خودرا به مادرش بخشید

نینا سیمان

اما تنها تاجیکان نیستند که مادر را هنوز مقدس می دانند و در ترانه و شعر و سروده های خود از او نام می برند. افغان ها هم مادر را می پرستند و هنوز وظیفه و کسب اول زن مادر بودن است.

سال ها پیش خواننده محبوب افغان احمد ظاهر در سوگ مادر خود سروده بود:
خدایا مادر من باز به من ده! این ترانه سال های 1970-80 در تاجیکستان بسیار معروف بود.

زنان از نظر من به چند گروه تقسیم می‌شود:
اول: زنانی که نمی خواهند شبیه مادر خود و مادر بزرگ خود بین چهار دیوار تنگ خانواده بمانند و از این فرهنگ سنتی فرار می کنند.

دوم: زنانی که می خواهند بهتر از مادر و مادر بزرگ برای خود زندگانی و استقلالی به دست بیارند و در این راه از تجربه و کمک مادران خود برخوردارند.

سوم: زنانی که از همه امکان موجود و ناموجود استفاده می کنند و حتا از پدر و برادر و کلی مردان جامعه فراتر می روند.

چهارم: زنانی اند که در راه برابری با مردان از زنانگی و طبیعت خود فرار می کنند تا فراتر از زنان جامعه خود بروند.

اگر در آخر راه زن احساس کند که راضی از خود و روزگاری است که برای خود ساخته است همه این راه ها درست هستند.

اما یک نکته برتری زن در آن است که دامنه تجربه هایی که می تواند در زندگی انسان داشته باشد از دامنه تجربیات مرد فراتر است؛ و آن‌هم افرودن انسان نو است. این مسئولیت خداگونه که خدا به زن واگذار کرده است.

در آخر از ترانه " Just like a woman” در اجرای نینا سیمان هم بگویم که در این ترانه می گوید:

ای تو که رفتارت زنانه است
عشق ورزیدنت زنانه است
و درد کشیدنت زنانه است
اما شکستن‌ات شبیه دختری‌ست نوزاد.

البته این ترانه را بار اول باب دیلان با شیوه متفاوت اجرا کرده است.
نینا سیمان سال 2003 در فرانسه از درگذشت و وصیت کرد که خاکستر اش را در چند کشور مختلف آفریقا بپاشند. نینا سیمان از زنان موفق سیاه پوست است که سالهای 1950 با اولین مجموع ترانه های خود نام شهرت یافت. او از جمله زنانی‌ست که فراتر از این همه بحث های برابری زن ومرد رفت و برتر از مردان جامعه خود جلوه گر شد.

برنامه پیشین را از اینجا بشنوید!

در باره نینا سیمان بیشتر بدانید!

در باره «احمد ظاهر»، در رادیو زمانه