ترانه‌هایی که بر پشت اسب سروده‌ شده‌اند

شهزاده سمرقندی

از اینجا بشنوید.

امروز از موسیقی سودان خواهم گفت. البته ترانه‌هارا با کمک و سلیقه یک دوست تازه آشنای سودانی‌ام صلاح کعد انتخاب کرده‌ام و برای ترجمه ترانه‌ها نیز بدون کمک او موفق نمی‌شدم.

صلاح در دانشگاه مطالعات کشورهای حاره یک سال است که در رشته طب تجربه می اندوزد..

از او خواستم که اگر دوست دارد می‌ تواند برای معرفی استادان موسیقی سودان برای شنوندگان رادیو زمانه با من همکاری کند. وی با دل و جان پذیرفت و روز بعد با چند ترانه نزد من آمد.

یکی از موسیقی‌دانان سودانی عبد الکریم الکابلی است که یکی از استادان عود در سودان است و از سال 1960 تا به حال کار موسیقی می‌کند. الکابلی را در سودان به عنوان استاد موسیقی و شاعر و آهنگساز می‌شناسند. الکابلی در عود نوازی خودآموخته بوده است.

ترانه عروس دریایی این هنرمند سودانی سال‌های 80 میلادی سروده شده است. چنان‌که صلاح می گوید: مردم سودان از این ترانه به‌ظاهر عاشقانه، برداشت کاملا سیاسی و اجتماعی دارند:.

کجایی تو دور از چشمان من
کجایی تو ای عروس دریاها

کجایند عاشقان تو

مشتاقان تو کجا هستند؟

ای کاش نیمه شب سروده بودی

با صدای گرم

سرود میهن پرستانه خود را

به گوش دریاگردان خود

به گوش عاشقان خود

ای عروس دریاها

کجایی دور از دیده‌گان گریان من

شاید عثمان حسین را می‌شناسید چون او نیز یکی استادان معروف سودانی است که به قول صلاح دوست سودانی من این آوازخوان که در اکنون حدود 80 سال عمر دارد از پایه‌گذاران موسیقی امروز سودانی است که با استفاده از دست‌گاه های موسیقیی غربی نغمه‌های مردم خود را اجرا کرده و در این کار موفق بوده است..

عثمان حسین همچنین یکی از معدود استادان موسیقی سودانی است که توانسته در سال های 1940 تفاوت موسیقی عربی و سودانی را برای خارجی‌ها روشن کند. این خواننده هم حدود 70 سال عمر دارد و در خارطوم، پایتخت سودان به سر می‌برد.

ترانه دختر مغرور در اجرای عثمان حسین در باره دختر زیبایی‌ است که به تمام خواستگارهای خود جواب رد می‌دهد. و شاعر که این جا خود خواننده هم هست سخت می‌کوشد که دل او را به دست بیاورد. و معشوق بی قرار را از بی‌خوابی و رنج نجات دهد و ستاره می‌شمارد و ستاره می شمارد که پیام یار رسد آیا؟
در اینترنت از روزگار عثمان حسین چیزی زیادی پیدا نکردم و از صلاح خواستم که اگر دوست دارد صفحه ای از این آوازخوان در ویکیپیدیا بگذارد و صلاح که یکی از طرفداران هنر اوست تصمیم گرفت این کاررا به زودی انجام دهد.

استاد بعدی که می خواهم برایتان معرفی کنم محمد وردی است. پیش از همه باید بگویم که محمد وردی با تشویق و راهنمایی مادر خود به شعر و سرود در کودکی روی می‌آرد و خود را تا به حد استادی می‌رساند. وردی در نوزادی پدر خود را از دست می‌دهد وتنها با تربیت مادر خود می ماند.

وردی از استادان شناخته و محبوب موسیقی مردمی سودان است که با ترانه‌های خوش بینانه خود به آینده بین مردم خود محبوبیت خاصی به دست آورده است.

برای مثال در این ترانه وی می‌گوید:

زندگانی زیباست

من جهان را خوب و زیبا می‌بینم

چون تو در آن زیبایی

و روز تا روز دیگر

زیباتر

تا عشق توست با من

من عاشق حیاتم

«ماهتاب روی قلعه» عنوان ترانه‌ای است در اجرای استاد موسیقی سودان محمد الامین. محمد الامین که در آفریقا به عنوان استاد عود شناخته شده همچنان تاثیر سیاسی نیز بر مردم کشور خود دارد.ترانه های او بیشتر جنبه سیاسی دارند.
در ترانه ماهتاب قلعه گفته می شود:

چشمان تو چون شمشیر

قلب مرا دریده است

تو ماهتاب قلعه ای

آتش عشق تورا به گمانم

تنها خدا قادر است

که بنشاند در قلب من

این ترانه دوست داشته صلاح است. که می گوید این ترانه را روی آی‌پاد خود دارد و در روز چند بار به ان گوش می‌دهد.

ای چشمه عشق
چه‌گونه و کجا از تو پنهان شوم؟

کجا از چشمان تو نهان شوم؟

عشق تو روشنگر روزگار تاریک من است

از صلاح می‌پرسم که سودان آوازخوان زن هم دارد؟ وی می‌گوید بلی زیاد. مثل عایشه فلتیه، سمیه حسن و از جوانتر ها ندال گله اما من آنهارا دوست ندارم. با تبسم می‌گوید صلاح. من هم اصرار زیادی نمی کنم و از او می‌پرسم که فرق بین موسیقی عربی و سودانی را در چه می‌بینی؟

وی می‌گوید: موسیقی عربی انگار برای سرودن هنگام شترسواری سروده شده باشد و ریتم آن به راه رفتن شتر شبیه است آرام و موجدار. اما موسیقی و یا آهنگ‌های مردمی سودان انگار برای اسب سواران سروده شده باشد و یا اصلا هنگام اسب سواری آفریده شده باشند تند و تیز اند. البته بعضی از محل های سودان مثل: بکره (که همان بقره عربیست و صلاح آنرا با لهجه سودانی خود بکره تلفظ می‌کند) کمی متفاوت تر است.
از صلاح می‌پرسم که در این مدت یک سال تحصیل در آمستردام به قول تاجیکان پزمان و یا به اصطلاح دیگر دلتنگ وطن خود شده یا نه؟ وی می‌گوید آری خیلی اما می‌دانم که وقتی برگشتم دلم برای این‌جا بیشتر تنگ خواهد شد.

صلاح یک ماه دیگر به سودان برمی‌گردد اما به قول او این سال دوری از وطن برایش صدها برابر سخت می‌شد اگر این ترانه ها همراه او نمی‌بود.