خون، سخن می‌گوید

Andrew Letten
برگردان: احسان سنایی

پژوهش‌گران حوزه‌ی علوم جنایی هلند، پی به وجود راهی مطمئن برای تخمین سن انسان از فقط یک قطره خون برده‌اند. از میان کاربردهای بالقوه‌ی این روش، خصوصاً می‌توان کمک به قاضیانی اشاره کرد که درصدد تعیین هویت افراد مفقود و یا مظنون‌اند و حال این را می‌توان از خون جمع‌آورده از صحنه‌ی جنایت تعیین نمود.

«مانفرد کیسر» (Manfred Kayser)؛ زیست‌شناس مولکولی از مرکز پزشکی-دانشگاهی Erasmus MC روتردام، و نیز از کمک‌نویسندگان مقاله‌ی مزبور که در نشریه‌ی Current Biology انتشار یافته؛ می‌گوید: «آزمایشات‌مان نوید استفاده از این [روش] را در برآورد سن [افراد] برای محاکم قضایی؛ خصوصاً در مواردی که فقط خون در صحنه یافت می‌شود، همچون موارد معمول مرتبط با جنایات خشونت‌بار؛ داده‌اند».

تاکنون توجه بازپرسان صحنه‌ی جنایت، معطوف به موجودیت اجزای مشخصی از بدن همچون دندان‌ها، استخوان و یا رباط‌های مَفصلی برای تخمین سن افرادی که در غیراینصورت هویت‌شان مجهول می‌ماند بوده است. این روش نوین اما به‌واسطه‌ی وابستگی صِرف‌اش به نمونه‌‌ای نسبتاً اندک از خون، از برتری ویژه‌ای برخوردار است و اساساً از اثری موسوم به «انحلال تیموسی» (Thymus Involution) که بلافاصله پس از تولد آغاز می‌شود، استفاده می‌برد. مادامی‌که فردی رشد می‌کند و بافت‌های غده‌ی تیموس تحلیل می‌روند؛ فراوانی نوع خاصی از مولکول‌های DNA موجود در سلول‌های ایمنی بدن – موسوم به مولکول‌های sjTREC – با نرخی یکنواخت، دچار افت می‌شود.

صحنه‌ی جرم / عکس از Matthew Palmer / Blend Images

کیسر و گروهش، در این پژوهش اقدام به نمونه‌برداری از خون ۱۹۵ فرد سالم هلندی‌تبار در بازه‌‌ی وسیعی از سنین، از نوزاد چندهفته‌ای گرفته تا پیرمرد ۸۰ ساله نمودند و پس از اندازه‌گیری میزان فراوانی sjTRECها و همچنین ژن مرجعی جهت احتساب مقادیر اولیه‌ی این ماده؛ با هدف قیاس میزان sjTRECها و سن فرد، مدل‌سازی واپس‌گرایی را به‌ثمر رساندند. آنان متوجه شدند که فراوانی این مولکول‌ها هم‌پیوند با بخش قابل توجهی از انحراف معیار سنی مجموع نمونه‌ها با دقتی در حدود ۹ سال است. این نشان می‌دهد که روش مزبور در تعیین هویت افراد ناشناس وابسته به بازه‌های نسلی متفاوت – همچون طفولیت و نوجوانی، میانسالی و ... که هر کدام‌شان حدوداً ۲۰‌ سال امتداد دارند – از دقت بالایی برخوردار خواهد بود.

تراز دقت پیش‌گویانه‌‌ای که از این آزمایش حاصل آمده، از بین داده‌های DNAسنجی مرتبط با ویژگی‌های متفاوت انسانی، در حداکثر است و این، خود حاصل فعالیت‌های پژوهشی فزاینده‌ا‌ی‌ست که به تحقیق در روش‌های نوین پیش‌بینی ویژگی‌های انسانی قابل تشخیص از DNA بازمانده در صحنه‌ی جرم می‌پردازند. «پیتر اشنایدر» (Peter Schneider)؛ زیست‌شناس جنایی از دانشگاه کلن آلمان، این بررسی را «ابتکاری» و «اصیل» قلمداد کرده و بر وثوق بیشتر این روش در قیاس با دیگر روش‌ها تأکید می‌کند.

اشنایدر معتقد است که با روش‌های نوین تعیین مولکولی و رویکردهای ابتکاری بیشتری جهت تخمین سن، که در آینده‌ی نزدیک کشف خواهند شد؛ این تازه آغاز راه است. «رولاند فن اورشات» (Roland Von Oorschot)؛ دانشمند قضایی دایره‌ی آموزشی پلیس ویکتوریا می‌گوید: «پژوهش بدیعی که [توسط این پژوهش‌گران] انجام پذیرفته، گام دیگری را به‌سوی بهبود توان دانشمندان جنایی در تخمین سن انسان برداشته است». با این وجود «فن اورشات» بر انجام پژوهش‌های بیشتری بر این روش تا پیش از اجرایی شدن‌اش در محاکم قضایی، تأکید دارد. این روش، جدای از نقش آشکارش در مباحثات جنایی، می‌تواند همچنین در دیگر حوزه‌های علوم زیستی به‌کار بسته شود. کیسر می‌گوید: «استفاده‌های دیگر [از این متد] شامل مطالعات انسان‌شناختی همچون تخمین سن مردگان تاریخی (اگر البته خونی وجود داشته باشد) است و می‌توان آن را در خدمت مدیریت حیات وحش و زیست‌شناخت مقوله‌ی حفاظت [از حیات وحش]، به‌منظور نظارت بر سن جوامع حیوانی به‌کار برد».

منبع: COSMOS