نورها و پرندگان

برگردان: احسان سنایی

در جهانی که امروزه مملو از شهرها و نور فراوان شب‌هایشان است؛ مدت‌هاست که دیگر آواز پرنده‌ای هم به‌گوش ساکنان‌شان نمی‌خورد. این چیز جدیدی نیست؛ اما به گزارش آخرین شماره‌ی نشریه‌ی Current Biology، وفور گسترده‌ی نور شهرهای ما در شب و البته عدم رعایت اصول نورپردازی سالم شهری؛ آرام پرندگان آوازخوان جنگلی را هم آشفته کرده است.

دکتر «بارت کمپنرز» (Bart Kempenaers)، از انیستیتو پرنده‌شناسی ماکس‌پلانک آلمان اظهار می‌دارد که «آلودگی نوری، در قیاس با آلودگی‌ شیمیایی و صوتی نسبتاً لطیف‌تر بوده و شاید آثار مخرب‌اش آن‌قدرها توجه درخوری را برنیانگیخته است. یافته‌های ما آشکارا نشان می‌دهد که آلودگی نوری، بر زمان‌بندی رفتارهای جفت‌گیری در دسته‌های پرندگان، که پیامدهایش هیچ هنوز مشخص نیست؛ اثر می‌گذارد».

آلودگی نوری و صنعتی نیروگاهی در اسکاتلند / Paul Hardy

پژوهش‌گران اخیراً دست به بررسی آثار نورهای مصنوعی شب بر آواز بامدادی پنج دسته از متعارف‌ترین پرندگان آوازخوانی که جفت‌گیری‌شان در جنگل است؛ زده‌اند. در چهار نمونه از این پنچ گونه، نرهای نزدیک‌تر به نورهای شهری، در قیاس با نرهای ساکن در دیگر نواحی جنگل؛ به‌طرز چشمگیری پیش‌تر از طلوع آفتاب آغاز به آوازخوانی نمودند.

بررسی‌های بیشتر از این دگرگونی رفتاری بر «چرخ‌ریسک‌های سرآبی» (Blue Tits)، با تمرکز به رفتارهای تناسلی‌شان در حضور و نیز عدم حضور نورهای شهری طی بازه‌ای 7ساله، نشان از آثار چشمگیری ‌می‌داد. ماده‌های نزدیک‌تر به روشنایی‌های شهری، یک‌ روز و نیم زودتر از حد معمول اقدام به تخم‌گذاری ‌کردند و نرهای نزدیک‌تر به شهرها در حواشی جنگل نیز در جذب جفت‌های بیشتر در اجتماعات چندهمسری‌شان موفق‌تر بوده‌اند؛ بدین‌معنا که فرزندان بیشتری را نسبت به جفت نخستین‌شان پدری می‌کردند. شاید این را بتوان انعامی به این نرها به‌شمار آورد؛ اما به‌گفته‌ی کمپنرز، این شاید آنقدرها برای نرها مفید هم نباشد.

او می‌گوید: «آوازخوانی زودتر از موعد پرندگان ‌هنگام صبح‌، هزینه‌ی هنگفتی‌ [برایشان] به بار دارد» چراکه این، موجب فقدان خواب کافی و افزایش احتمال طعمه‌شدن‌شان می‌شود. «ثانیاً، گمان می‌رود که ماده‌ها در اجتماعات چندهمسری و پدرسالار، از برای افزایش کیفیت فرزندان‌شان مجذوب نرهای مطلوب‌تر می‌شوند. این ماده‌ها از آوازخوانی زودهنگام، به‌عنوان نشانه‌ای برای [ارتباط با] نرهای مناسب‌تر بهره می‌برند. آلودگی نوری اما شاید ارتباط مابین این نشانه (یعنی آوازخوانی زودهنگام) و کیفیت نرهای مطلوب‌شان را بر هم زده و نتیجتاً آن‌ها صاحب فرزندانی از نرهای نامطلوب‌تر می‌شوند. محاسبه‌ی این خسارات – اگر البته حقیقتاً وارد آیند – دشوار خواهد بود».

چرخ‌ریسک سرآبی / Helmut Heintges

کمپنرز می‌گوید که مطالعات پیشین، نشان از تأثیر منفی نورهای مصنوعی بر مهاجرت شب‌هنگام پرندگان می‌دادند. مثلاً پرندگان بسیاری به‌هنگام برخورد به برج‌های نورانی شهرها، کشته می‌شوند. اما آثار آلودگی نوری بر دیگر حیوانات هنوز آنچنان به‌خوبی، مستندسازی نشده است.

کمپنرز می‌گوید: «گمان می‌کنم آثار سوء واردآمده بر رفتارهای تناسلی، همگانی‌تر از این‌ بوده و تنها محدود به پرندگان نباشد. در این بین، تأثیر بر روابط چندهمسری را شاید بیشتر بتوان فقط منحصر به چرخ‌ریسک‌های سرآبی یا گونه‌هایی دانست که در آن‌ها ماده‌ها از آوارخوانی بامدادی به‌عنوان نشانه‌ بهره می‌گیرند. اطلاعات‌مان در رابطه با دیگر پرندگان بسیار کمتر است».

او گمان می‌کند که تأثیر آلودگی نوری شهرها بر زمان‌بندی جفت‌گیری؛ با واکنش متقابل پرندگان و دیگر حیوانات به هوای گرم‌تر فصل بهار؛ قوی‌تر هم بشود. اما وی اضافه می‌کند که پیامدهای چنین تغییری برای پرندگان، نهایتاً بدین حقیقت بازمی‌گردد که آیا چنین اثرات سوئی، موجب بروز ناهماهنگی‌هایی میان اوقات جفت‌گیری و وفور غذای موجود نیز می‌شود یا که خیر.

البته شاید امیدی برای حل این معضلات باشد. به‌گفته‌ی کمپنرز، هم‌اکنون شرکت‌هایی درصدد تولید لامپ‌هایی با مضرّات اکولوژیکی کمتر هستند و پژوهش‌گرانی نیز در هلند و آلمان، آزمایش‌هایی را بر روی تأثیرات این جایگزین‌ها آغاز کرده‌اند.

منبع: ScienceDaily