گسترش بیابان‌ها و ادامه آلودگی پالایشگاه تهران

بیژن روحانی

گسترش بیابان‌ها در ایران

گرچه ایران جزو کشورهای پیشتاز در مقابله با روند گسترش بیابان‌ها بوده است، اما ساز‌و‌کار مدیریتی باعث کند شدن این روند شده است.

به گزارش خبرگزاری محیط زیست ایران، کاظم نصرتی، رئيس جامعه جنگلبانی ايران اعلام کرد: «کارهايی که تا به حال انجام شده در قياس با وسعت عرصه های بيابانی چندان زياد نيست و ما نيازمند يک تغيير و تحول در ساختار منابع طبيعی و داشتن اعتبارات و نيروی انسانی بيشتر هستيم.»

یکی از دلایل اصلی فرسایش خاک در ایران تخریب پوشش گیاهی است. بنابر اظهارات رییس جامعه جنگلبانی ایران، تقريبا تمام نقاط کشور دچار اين مشکل هستند و در حدود ۱۰۰ ميليون هکتار از عرصه های کشور در حال بيابان زايی است. همچنین جنگل‌های مناطق شمالی نیز از لحاظ کمی و کیفی رو به کاهش هستند.

منطقه جنگلی ارسباران در شمال غرب کشور نیز آسیب‌های فراوانی به دلیل تغییر کاربری و معدن کاوی متحمل شده است.

منطقه ارسباران به دلیل داشتن گونه‌های متنوع گیاهی در شمار یکی از با ارزش‌ترین ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی جهان به حساب می‌آید. آماده سازی زمین جهت احداث مجتمع فراوری مس از معدن «سامگون» در نزدیکی این منطقه نگرانی‌ها و اعتراضات کارشناسان حفاظت محیط زیست و جنگلبانی را به همراه داشته است.

علاوه بر مناطق شمالی ایران، پوشش گیاهی منطقه زاگرس نیز رو به کاهش گذاشته است. کاظم نصرتی در این خصوص می‌گوید:

«پوشش گياهی اين منطقه که ۴۵ درصد آب کشور را تامين می کند، در اثر آتش سوزی، تغيير کاربری اراضي و معدن کاوی در حال تخريب است و بهترين، ساده ترين و ارزانترين روش براي جلوگيری از اين روند اين است که با دخالت نکردن در طبيعت اجازه داده دهيم، خودش را بازسازی و احيا کند.»

از آنجا که حدود هشتاد درصد از مساحت ایران دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک است، این کشور در معرض خطر پیشروی بیابان‌ها قرار دارد.

مقابله با روند گسترش بیابان‌ها کند شده است

ادامه آلودگی نفتی پالایشگاه تهران

منابع آب‌های زیرزمینی و مناطق روستایی جنوب تهران، همچنان در معرض آلودگی‌های نفتی ناشی از فعالیت پالایشگاه این شهر قرار دارند.

به گزارش خبرگزاری مهر، آخرین گزارش منتشر شده از سوی شرکت ملی نفت ایران نشان می‌دهد که روزانه بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ بشکه آلودگی‌های نفتی از روستاها و آبهای زیرزمینی اطراف پالایشگاه تهران جمع آوری می‌شود. بررسی‌های انجام شده در این خصوص نشان می‌دهد ده درصد آب برخی از این روستاها، مانند روستای اسماعیل آباد، آلوده به نفت است.

پالایشگاه تهران

این موضوع سلامتی ساکنان این مناطق را به خطر انداخته و آسیب‌های گسترده‌ای به محیط زیست آن وارد کرده است. بنابر اعلام شرکت ملی پالايش و پخش فرآورده هاي نفتی، قرار است طی یک برنامه پانزده ساله کل آلودگی‌های نفتی که به صورت نفت آزاد در زمينهای اين منطقه وجود دارد، جمع آوری شود.

پيش از اين نيز شهاب الدين متاجی مدير عامل سابق شرکت پالايش نفت تهران با بيان اينکه حدود ۳۶ کيلومتر از مناطق اطراف پالايشگاه آلوده به نفت است، گفته بود: «آلودگی با اين وسعت در دنيا بی سابقه است که ۳ سال زمان لازم داريم تا منطقه آلوده شده از آلودگی پاک شود.»

موضوع آلوده شدن منابع آب‌های زیرزمینی به دلیل فعالیت‌ پالایشگاه نفت تهران، موضوعی است که در سالهای گذشته نیز مطرح بوده و کارشناسان بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند. بنابر تحقیقات شرکت ایده میتسوی ژاپن که نتایج آن در سال ۱۳۸۴ خورشیدی منتشر شد، يک و نيم ميليون مترمکعب مواد نفتی در محيطی به وسعت دويست هکتار به منابع زيرزمينی رسوخ کرده و سفره های آب را تا سطح هفت متر آلوده است.

آلودگی‌های نفتی این پالایشگاه طی سالهای متمادی و در طی بیش از سه دهه به دلیل نشت مواد نفتی از لوله‌ها و ترکیدگی برخی مخازن به محیط اطراف رسوخ کرده‌اند.

لزوم همکاری منطقه‌ای برای بحران آب عراق

خشکسالی و بحران منابع آبی در جنوب عراق اکنون وارد مراحل جدی‌تری شده و زندگی بیش از دو میلیون نفر را در این منطقه تهدید می‌کند. نابودی تالاب‌ها در جنوب این کشور و در مناطق مجاور ایران باعث شده تا زندگی روستاییانی که اقتصاد آنها وابسته به این تالاب‌ها بوده نیز در خطر قرار بگیرد.

میزان آب فرات به شدت کاهش پیدا کرده است، عکس: Hadi Mizban / AP

به گزارش روزنامه گاردین، مقامات محلی عراق تاکید کرده‌اند میزان محصولات کشاورزی نیز در این مناطق به شدت کاهش پیدا کرده است. پایین رفتن شدید سطح آب در رودخانه فرات باعث شده تا تولید برق کم شده و شهر ناصریه با کمبود برق مواجه شود. کاهش میزان ورود آب فرات به رودخانه اروند نیز سبب شده تا میزان شوری آب در رودخانه مرزی مشترک میان ایران و عراق افزایش چشمگیری پیدا کند.

اکنون مناطق مسکونی در حاشیه شهر بصره نیز با بحران آب رو به رو شده‌اند. مقامات عراقی اعلام کرده‌اند دامنه بحران آب در این مناطق چنان تاثیری بر منابع انسانی و محیط زیست گذاشته که بیم آن می‌رود این کشور خود به تنهایی نتواند آن را مدیریت کند.

به جز عوامل طبیعی دخیل در بروز این بحران، برخی عوامل انسانی نیز در پیدایش آن دخالت داشته‌اند. غیر از خشکاندن تالاب‌های جنوب عراق توسط صدام در سال‌های گذشته، سد سازی در کشورهای اطراف به خصوص سوریه و ترکیه نیز سبب شده تا منابع آبی رودخانه فرات کاهش یابد.

خشکسالی و کمبود آب بیشترین تاثیر خود را در مناطق همجوار با مرز ایران برجای گذاشته است. مقامات عراقی می‌گویند بدون همکاری کشورهای ایران، ترکیه و سوریه امیدی به حل این مشکل وجود ندارد.