خانه‌ی آبی ما

بیژن روحانی

دوم اردیبهشت ماه برابر با بیست و دوم ماه آوریل روزی است که تمام ساکنان کره آبی رنگ زمین در آن قرار است به مسائل مهم و تهدیداتی بیندیشند که حیات تنها سیاره قابل سکونت در منظومه خورشیدی ما را با خطرات جدی رو به رو کرده است.

نامیدن این روز به نام «روز زمین» شاید کمترین کار در پاسداشت خانه‌‌ی میلیاردها انسان و جاندار دیگر باشد؛ خانه‌ای که صدها تمدن گوناگون تا به حال روی آن پا به عرصه وجود گذاشته‌اند.

نام‌گذاری چنین روزی از سال ۱۹۷۰ میلادی و به ابتکار سناتور نلسون آمریکایی آغاز شد و اکنون در بسیاری از کشورهای جهان این روز گرامی داشته می‌شود. در اولین روز زمین در سال ۱۹۷۰ میلیون‌ها نفر در مراسم مختلف آن شرکت کردند. معروفترین عکسی که از آن روز باقی مانده، عکس جوان دانشجویی است در نیویورک که با یک ماسک ضد گاز در حال بوییدن شاخه‌ی گل ماگنولیاست.

از آن زمان تاکنون بر تعداد کشورها و نقاطی که در روز زمین به مسائل مختلف زیست محیطی توجه می‌کنند افزوده شده اما با این حال سالهاست که اخبار خوشی از وضعیت محیط زیست کره زمین به گوش نمی‌رسد.

پرچم غیر رسمی روز زمین، اثر جان مک کانل

روز بیست و یکم آوریل امسال، یعنی درست یک روز پیش از برگزاری «روز زمین» سازمان امداد جهانی آکسفام اعلام کرد که تا سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از پنجاه و چهار درصد به میران افرادی که در نقاط مختلف جهان براثر بلایای طبیعی نظیر سیل و طوفان دچار خسارت می‌شوند، افزوده خواهد شد.

این سازمان پیش بینی کرده است تعداد این افراد که ظرف مدت شش سال به حدود سیصد و هفتاد و پنج میلیون می‌رسد، امر امدادرسانی را با مشکلات زیادی رو به خواهد کرد.

از سال ۱۹۸۰ بیش از ۶۵۰۰ فاجعه طبیعی رخ داده‌است. برخی دانشمندان افزایش تعداد این حوادث را مرتبط با تغییرات آب و هوایی در کره زمین می‌دانند. این رقم دربرگیرنده حوادتی مانند آتشفشان یا زلزله نیست بلکه تنها به حوادثی اشاره دارد که به اقلیم و آب و هوا مربوط می‌شوند.

امسال در پاسداشت روز زمین، کشورها و سیاستمداران مختلف نیز دیدگاه‌های خود را در خصوص راه‌های پیش رو برای حفاظت از محیط زیست و مقابله با تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین بیان کردند.

عکسی از روز زمین در سال ۱۹۷۰

باراک اوباما رییس جمهور ایالات متحده آمریکا در این روز ضمن بازدید از کارخانه‌ای که به تولید توربین‌های بادی برای تولید برق می‌پردازد، بر لزوم سرمایه‌گذاری و روی آوری هرچه بیشتر به انرژی‌های پاک تاکید کرد.

امسال شعار انتخاب شده برای روز زمین «کارزار نسل سبز» بود. شعار و هدفی که تا سال آینده، یعنی چهلمین سالگرد «روز زمین» نیز دنبال می‌شود.

در این روز بسیاری از نهادها و جنبش‌های حفظ محیط زیست تمرکز خود را بر بیان و دفاع از اهدافی گذاشته‌اند که مهم‌ترین رئوس آن عبارتند از:

دستیابی به انرژی‌های پاک و تجدید پذیر که بتواند وابستگی جوامع انسانی به سوخت‌های فسیلی را پایان دهد یا کاهش بخشد.

تعهد و پایبندی فردی انسان‌ها به الگو‌های اصلاح شده مصرف که به پایداری منابع زمین بینجامد.

به وجود آوردن نظام اقتصادی جدید که با خلق میلیون‌ها شغل در زمینه اقتصاد سبز بتواند از یک سو باعث کاهش فقر شده و از طرف دیگر نظام آموزشی جهانی را به سمت آمزش‌های سبز و محیط زیستی سوق دهد.

پوستر روز زمین در سال ۲۰۰۹

کارزار جهانی «نسل سبز» که تا سال ۲۰۱۰ ادامه خواهد داشت قصد دارد با دربرگرفتن تمام افرادی که در فعالیت‌های فردی و جمعی مشارکت دارند آنها را به ارتقاء وضعیت زندگی، سلامت و محیط زیست تشویق کند.

از این رو بسیاری از سازمان‌ها و تشکل‌های حامی محیط زیست امیدوارند تا «روز زمین» در سال آینده به نقطه عطفی برای نسل‌های بعدی تبدیل شود. نقطه‌ای که بتوان آن را مبداء جدیدی در اصلاح الگوی مصرف انرژی، اقتصاد سبز و توجه به مسائل زیست محیطی دانست.

در ایران نیز «روز زمین» در نشریات، سایت‌های اینترنتی و وب‌لاگ‌ها بازتاب پیدا کرد و در برخی مناطق شهری نیز مراسمی در این زمینه برپا شد. فرهنگ‌سرای «طبیعت» در تهران میزبان دانش‌آموزان منطقه چهار بود و همچنین برنامه‌ای برای پاکسازی پارک ملی سرخه حصار از زباله به اجرا درآمد.