آب، نگرانی مهم جامعه جهانی

بیژن روحانی

مطابق برآوردهای جدید، تا سال ۲۰۱۵ حدود چهل درصد از جمعیت جهان با مشکلات فراوانی جهت دستیابی به منابع آبی رو به رو خواهند شد. رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و نیاز به انرژی بیشتر در جهان سبب شده تا مصرف آب در سراسر دنیا افزایش پیدا کند و همچنان تقاضاهای بیشتری برای مصرف وجود داشته باشد. این نیازها به همراه تغییرات آب و هوایی، فشارهای بسیار محسوس و نامطلوبی بر منابع و ذخایر آبی در سرتاسر دنیا داشته اند.

مجمع جهانی آب در استانبول

بحران منابع آبی یکی از محورهای اصلی پنجمین مجمع جهانی آب است که در شهر استانبول ترکیه و از شانزدهم تا بیست و دوم ماه مارس برگزار خواهد شد. مجمع جهانی آب که هر سه سال یک بار در یکی از کشورهای دنیا تشکیل می‌شود بزرگترین نشست در نوع خود در مورد مساله آب در جهان است. این مجمع می‌کوشد توجه سیاستمداران و دولت‌ها را به مساله بسیار مهم و حیاتی آب و نقش آن از یک سو در توسعه و از سوی دیگر در بحران‌های آینده جلب کند.

عبدالله گل رییس جمهور ترکیه تمام کارشناسان و صاحبنظران مسائل اقتصادی، زیست محیطی و به خصوص آب را فراخوانده تا در این نشست بزرگ به قصد تبادل اطلاعات و راه‌حل های جدید شرکت کنند.

مطابق آخرین تحلیل‌ها و برآوردهایی که توسط برنامه آب سازمان ملل نیز تایید شده است، خاورمیانه، آفریقا، آسیای مرکزی و شرقی مناطقی هستند که در آینده به طور عمده با کمبوهای فراوانی در زمینه منابع آبی رو به رو می‌شوند. در مجمع جهانی آب در استانبول قرار است راه‌های گوناگونی که جامعه جهانی می‌تواند به یاری آن با بحران تهیه آب آشامیدنی سالم مقابله کند به بحث گذاشته شود. پیش بینی شده حدود پانزده هزار نفر در این نشست بزرگ شرکت کنند.

دهانه رودخانه ریو

چکیده گزارشی که اکنون توسط سازمان ملل و پیش از برگزاری کنفرانس منتشر شده به نقش غیرقابل انکار منابع آبی در توسعه آینده اقتصاد جهانی اشاره و از عوامل دیگری مانند افزایش جمعیت، تغییرات آب و هوایی، دگرگونی اکوسیستم‌ها، بحران غذا، بهداشت و سلامت، صنعت، انرژی و همچنین منابع آب زیرزمینی به عنوان عواملی که اقتصاد و توسعه جهانی را با چالش‌های جدید روبه رو می‌کنند نام برده شده است. (لینک مرتبط)

گزارش سازمان ملل پس از مطالعه‌‌ی وضعیت کشورها و شهرهای مختلفی در دنیا مانند استانبول، اسپانیا، کامرون، هلند، سودان، سوییس و همچنین حوزه‌های بزرگ آبگیر مانند رودخانه‌ ریو دلا پلاتا در آمریکای جنوبی و دریاچه مرین در اروگوئه تهیده شده است. این سومین گزارشی است که سازمان ملل در هزاره جدید در مورد مساله آب و نقش آن در توسعه جوامع انسانی منتشر می‌کند. پیش از این گزارش‌های مفصلی در کیوتو به سال ۲۰۰۳ و مکزیکوسیتی به سال ۲۰۰۶ در همین زمینه منتشر شده بودند.
در سال ۲۰۰۰ نیز سازمان ملل بیانیه‌ای را منتشر کرد و در آن از کشورهای عضو خواست تا ظرف مدت پانزده سال تلاش کنند تعداد افرادی که به آب سالم و بهداشتی در نقاط مختلف جهان دسترسی ندارند به نصف برسد. این سازمان همچنین از دولت‌ها خواسته بود که به مصرف بی‌رویه و نامناسب منابع تجدید ناپذیر آبی پایان دهند. اکنون و در سال ۲۰۰۹ سازمان ملل قصد دارد در مجمع استانبول، میزان موفقیت کشورهای مختلف را پس از سپری شدن نه سال از زمان آن بیانیه بسنجد.

بخش مهم و دیگری از این مجمع بزرگ به بررسی نقش آب در تغییرات جمعیتی و مهاجرت انسان‌ها اختصاص دارد. به باور کارشناسان یکی از مهم ترین عوامل کوچ روستا نشینان را به شهرها در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته باید در کمبود منابع آبی جستجو کرد. عاملی که باعث برهم خوردن تعادل جمعیتی در بسیاری از کشورها شده است.

سازمان ملل نسبت به کمبود شدید منابع آبی در آینده نزدیک هشدار داده است

همچنین در بخش مرتبط به آموزش در این نشست، رابطه آب و فرهنگ مورد بررسی قرار می‌گیرد. درک فرهنگ مرتبط با آب در تمدن‌های گذشته و آموختن درس‌هایی برای امروز از دیگر مباحث این مجمع است. آیا می‌توان برخی از روش‌های سنتی مدیریت آب را همچنان مورد استفاده قرار داد و در بحران‌های وخیم آینده به آنها استناد کرد؟ بعضی کارشناسان اعتقاد داردند شکاف بزرگی که میان دانش جدید و روش‌های سنتی و کهن مدیریت آب وجود دارد باید برطرف گردد. به اعتقاد آنان دانش سنتی و روش‌های نوین به خصوص در مناطقی که با خشکسالی و بحران آب رو به رو هستند، باید به کمک یکدیگر تقویت شوند.

همچنین نقش آب در سیاست و جنگ‌های موجود بر سر تصاحب منابع آبی نیز از دیگر نگرانی‌های کارشناسان این حوزه است.

همکاری بیست وچهار آژانس و نهاد وابسته به سازمان ملل با برنامه جهانی آب این سازمان به تهیه گزارشی جامع منجر شده است که انتظار می‌رود در مجمع جهانی استانبول مورد بحث و گفتگوی کارشناسان مختلف قرار بگیرد و هشدارهای آن از سوی دولت‌ها جدی گرفته شود. گزارشی که بحران آب را همچنان یکی از مهم‌ترین مسائل پیش روی جوامع انسانی در آینده‌ای بسیار نزدیک قلمداد کرده است.