هتل‌های شوش، همچنان محل اختلاف

بیژن روحانی

اختلاف نظرهای متعدد بر سر ساخت هتل در محوطه باستانی شوش این مکان را نیز در کنار سد سیوند و دشت پاسارگاد و همچنین مترو اصفهان و چهارباغ عباسی به یکی از مناقشه‌ برانگیزترین پرونده‌های اخیر میراث فرهنگی تبدیل کرده است.

هفته گذشته فریبرز دولت‌آبادی، معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران در گفت و گو با خبرگزاری‌ها اعلام کرد پروژه ساخت دو هتل در شوش بدون هیچ مشکلی می‌تواند ادامه پیداکند.

پیشتر روند ساخت این هتل‌ها به دلیل قرار داشتن در عرصه تپه باستانی شوش از سوی سازمان میراث فرهنگی متوقف شده بود.

این معاون سازمان میراث فرهنگی با استناد به بازدید‌ صورت گرفته از محل اعلام کرد که هتل‌های جدید خارج از عرصه تاریخی شوش باستان هستند و روی آثار تاریخی قرار ندارند.

این هتل‌ها که معاون سازمان میراث فرهنگی ایران احداث آن‌ها را بلامانع ذکر کرده، هتل‌های لاله و امیرزرگر هستند. کار احداث هتل امیرزرگر هنوز آغاز نشده است.

اما سال گذشته گودبرداری یک محوطه ۱۰۰ متر در ۱۰۰ متر برای احداث هتل لاله با اعتراضات بسیار زیاد باستان‌شناسان و انجمن‌های دوستدار میراث فرهنگی مواجه شد.

تصویر هوایی بخشی از شهر تاریخی شوش

مجوز احداث هتل‌ها پیش از این توسط سازمان میراث فرهنگی استان خوزستان صادر شده بود اما پس از بالاگرفتن اعتراضات به دستور رییس سازمان کار پروژه برای بررسی بیشتر متوقف شد.

کارشناسان پایگاه میراث فرهنگی شوش معتقدند هتل لاله روی آثار تاریخی و هتل امیرزرگر در مجاورت کاخ آپادانای شوش قرار دارد.

اما توقف این پروژه‌ها چندان طولانی نشد. با اعلام نظر معاون این سازمان مشخص شد که سرمایه‌گذران این هتل‌ها فعلاً می‌توانند بدون نگرانی به کار خود ادامه دهند گرچه مجوز برای ادامه کار آنان با هشدارهای جدی از سوی باستان‌شناسان رو‌به‌رو شده است.

اختلاف اصلی در شوش بر سر محدوده عرصه آثار تاریخی است. سازمان میراث فرهنگی در حال حاضر به یک محدوده ۴۰۰ هکتاری استناد می‌کند که در سال‌های گذشته به عنوان عرصه آثار باستانی شوش مشخص شده بود.

عرصه‌ای که انجام فعالیت‌های ساختمانی در آن ممنوع است. با استناد به همین عرصه است که این سازمان هتل‌های مذکور را خارج از محدوده و فاقد خطر یا تهدید برای بقایای شوش باستان تلقی می‌کند.

اما باستان‌شناسان دیدگاه دیگری دارند. محمد‌تقی عطایی، سرپرست گروه تعیین حریم و عرصه شهر شوش اعلام کرده است مطالعات و کاوش‌های جدید نشان می‌دهد که عرصه شهر باستانی شوش بسیار بزرگ‌تر از آن محدوده ۴۰۰ هکتاری و در حدود ۱۲۰۰ هکتار است.

در فروردین‌ماه امسال انجام مطالعات جدید باستان‌شناسی و حفر گمانه‌ها در این محوطه نشان داد که عرصه شوش باستان حداقل سه برابر مساحتی است که تاکنون به آن استناد می‌شده است.

محمد عطایی، سرپرست این مطالعات به خبرگزاری ایسنا اعلام کرد مطالعاتی که يک جمع کارشناسانه برای تعيين عرصه‌ی اين شهر تاريخی انجام دادند، تأييد می‌کند که تمام بخش‌هايی که اين دو هتل در آن ساخته می‌شوند درون بافت باستانی شهر شوش قرار دارند.

این باستان‌شناس، معاون سازمان میراث فرهنگی را به مناظره دعوت کرده و اعلام داشته است حفر یک گمانه باستان‌شناسی در کنار محل احداث هتل لاله، می‌تواند وجود آثار فراوانی از تدفین دوره اشکانی و ساسانی را مشخص کند.

سال گذشته هنگامی که محوطه بزرگی به قصد پی‌ریزی هتل بزرگ لاله گود‌برداری شد، باستان‌شناسان پایگاه میراث فرهنگی شوش اعلام کردند این گودبرداری باعث تخریب گورستانی باستانی متعلق به دوران اشکانی و ساسانی شده است. در این گودبرداری به تعدادی از تدفین‌های خمره‌ای آسیب وارد شد.

محل هتل دیگر این مجموعه، یعنی هتل امیرزرگر که هنوز عملیات ساختمانی آن آغاز نشده در میان دو کاخ هخامنشی آپادانا و شائور قرار دارد.

کاخ آپادانا در شوش به دستور داریوش اول و بین سال‌های ۵۱۵ تا ۵۲۱ پیش از میلاد بنا شد. کاخ شائور نیز به احتمال متعلق به اردشیر دوم، پادشاه هخامنشی است.

کامیار عبدی باستان‌شناس و مشاور پایگاه میراث فرهنگی شوش در مورد محل احداث هتل امیرزرگر معتقد است که به احتمال بسیار زیاد در آنجا بقایای یک بنای یادمانی هخامنشی وجود دارد.

موقعیت کاخ آپادانا و کاخ اردشیر دوم در شوش / منبع: Livius.org

او در گفت و گوی خود با خبرگزاری میراث فرهنگی به تاریخ بیست و چهارم مهرماه اعلام کرد حتا اگر آثاری در محل قرار گيری هتل اميرزرگر وجود نداشته باشد، اين هتل مسیری را که پادشاهان هخامنشی میان آپادانا و شائور می‌پیمودند و احتمالاً سنگ فرش و یا آجر فرش بوده از میان می‌برد.

در این بین انجمن باستان‌شناسان جوان کشور نیز با انتشار بیانیه‌ای به موضع‌ سازمان میراث فرهنگی اعتراض کرده است. در بخش‌هایی از این بیانیه که روز شنبه در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت آمده است:
«هتل بين‌المللی لاله‌ی شوش در ۲۰۰ متری هسته‌ی اصلی تپه‌های باستانی شوش قرار دارد و در جنوب آن، کارگاه‌های پخت سفال از سده‌های نخستين اسلامی ديده می‌شوند. هم‌چنين در شمال شرق آن، معبد معروف «آيه‌دانه» از دوره‌ی هخامنشي وجود دارد که در سده‌ی گذشته توسط باستان‌شناسان فرانسوی مورد کاوش قرار گرفته است[...]‌»

این بیانیه در ادامه می‌گوید: «هتل ديگر هم در ۳۰ متری ديواره‌ی غربی کاخ آپادانا قرار گرفته است و مشخصاً روی آثار دوره‌ی هخامنشی قرار دارد. ما با ساخت هتل‌های يادشده مخالفتی نداريم، تنها درخواست ما از مسوولان محترم، رعايت ضوابط عرصه و چشم‌انداز فرهنگی مجموعه‌ی باستانی شوش است که امر دشواری نيست. هر دوی اين هتل‌ها می‌توانند بی‌هيچ اشکالی، يکی دو کيلومتر آن‌سوتر و بيرون از محدوده‌ی حريم آثار ساخته شوند.»

در پایان این بیانیه انجمن باستان‌شناسان جوان اظهار آمادگی کرده است تا اسناد و مدارک روشن را برای اثبات نادرست بودن احداث این هتل‌ها در دسترس عموم قرار دهد.