| رادیو زمانه > خارج از سیاست > گفتگو > جایزه «شیرازی» برای حفاظت آثار تاریخی | ||
جایزه «شیرازی» برای حفاظت آثار تاریخی
بیژن روحانیrohani@radiozamaneh.comدر اولین سالگرد درگذشت دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، از بنیان‌گذاران حفاظت علمی آثار تاریخی در ایران، یک پایگاه اینترنتی رسمی برای او راه‌اندازی و همچنین قرار شد از سال آینده جایزه‌ای به نام او به بهترین طرح‌های مرمتی اهدا شود. شیرازی معتقد بود مرمتگر باید تاریخ را به بیان درآورد و آن را تداوم بخشد. امیر آروند از حفاظت‌گران آثار تاریخی در مورد سالگرد درگذشت او با زمانه گفت و گو کرده است.
در روزهای گذشته، مراسم اولین سالگرد درگذشت دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، معمار و از مهم‌ترین بنیان‌گذاران حفاظت و مرمت علمی آثار تاریخی در ایران برگزار شد. دکتر شیرازی سال گذشته درست به هنگام برگزاری مراسم بزرگداشت خود که از سوی فرهنگستان هنر ترتیب داده شده بود و پس از ادای سخنانش درگذشت. شیرازی متولد سال ۱۳۱۵ خورشیدی و فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود. او مدرک دکترای خود را از دانشگاه رم در ایتالیا دریافت کرد و سپس به ایران بازگشت و در سمت‌های متفاوتی از جمله رییس سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران و سرپرست اداره کل حفاظت آثار باستانی و بناهای تاریخی به خدمت پرداخت.
او همچنین از پایه‌گذاران سازمان میراث فرهنگی کشور بعد از انقلاب بود. پروژه مرمت عالی‌قاپو، چهل‌ستون و هشت‌بهشت در اصفهان که توسط موسسه شرق‌شناسی ایتالیا (ایزمئو) و مشارکت دفتر حفاظت از آثار باستانی اصفهان به سرپرستی شیرازی صورت گرفته بود، توانست برنده اولین دوره جایزه معماری آقاخان (۱۹۷۸-۱۹۸۰) شود. جایزه معماری «آقاخان» مهم‌ترین جایزه‌ای است که به طرح‌های معماری، شهرسازی و مرمتی در جوامع و کشورهای اسلامی اهدا می‌شود. شیرازی به هنگام درگذشت خود انبوهی از کارها و یادداشت‌های منتشر نشده برجای گذاشت که هرکدام از آن‌ها نتیجه مدت‌ها تحقیق یا سفر به نقاط مختلف ایران بود. قرار است به زودی کارهای منتشر نشده شیرازی در یک سایت اینترنتی در دسترس عموم قرار گیرد.
امیر آروند در خصوص راه اندازی این سایت به زمانه می‌گوید: «حجم کار ایشان در طول یک عمر فعالیت‌های مرمتی آن‌قدر زیاد است که ما نمی‌توانیم همه آن‌ها را به یک سایت انتقال بدهیم. ولی فلسفه احداث سایت این است که طرز فکر و منش و روش او در نگاه به بناهای تاریخی و مرمت و نگهداری از این آثار به نسل‌های آینده و به کسانی که از نزدیک با او محشور نبودند انتقال پیدا کند.» او ادامه می‌دهد: «دکتر شیرازی تعدادی یادداشت‌های منتشر نشده دارد که توسط خانواده‌‌اش در حال جمع‌آوری و تدوین است و امیدواریم که این سایت یک محمل مناسبی برای انتشار هرچه زودتر این مطالب فراهم کند.» او اضافه می‌کند: «این سایت فراخوانی است برای تمام کسانی که عکس، صدا، فیلم، خاطره و یا هر مطلب علمی را که مربوط به او می‌شود در دست دارند که در اختیار ما و خانواده دکتر شیرازی بگذارند تا از این طریق در دسترس همگان قرار بگیرد.»
در روزهای گذشته سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد از سال آینده جایزه‌ای به نام «جایزه شیرازی» به بهترین طرح‌ها و پروژه‌های مرمت آثار تاریخی اهدا می‌شود. امیر آروند ضمن مثبت ارزیابی کردن این حرکت معتقد است: «خبر اهدای جایزه دکتر شیرازی یک خبر بسیار خوب و مسرت‌بخش برای تمام فعالان عرصه مرمت بناهای تاریخی بود چون کمک می‌کند که با شور و شوق بیشتری به کارشان ادامه دهند و طبیعتاً سطح و استاندارد کارها را در ایران بالا می‌برد. به هر صورت شاید مشابه «جایزه آقاخان» باشد اما در سطح ملی و برای داخل ایران.» شیرازی در یکی از نوشته‌هایش، چهره و وجوه گوناگون یک حفاظت‌گر آثار تاریخی را چنین ترسیم می‌کند: «فردی آگاه به دانش‌های روز که بر تاریخ و نقد هنر مسلط باشد و همچنین هنرمندی خلاق که بتواند بخش‌های به اجرا درنیامده یا از بین رفته یک اثر را دریابد و پیدا کند.» او معتقد بود: «حفاظت‌گر آثار تاریخی باید تاریخ را به بیان آورد و آن را تداوم بخشد. خود او در طول فعالیت حرفه‌ای‌اش نقش‌های متفاوتی برعهده داشت؛ استاد و معلم، مورخ تاریخ معماری ایرانی، طراح پروژه‌های مرمت و مشاور اکثر قریب به اتفاق طرح‌های بزرگ و ملی بود.»
از امیر آروند می‌پرسم یک سال پس از درگذشت او، خلاء نبودنش در کدام بخش بیشتر محسوس است: «شخصیت او در عرصه حفاظت آثار تاریخی ایران چنان تاثیرگذار بود که این خلاء طبیعتاً در همه ابعاد این رشته احساس می‌شود. برای ما دیدن او دریچه‌ای به تاریخ و فرهنگ ایران بود.» او ادامه می‌دهد: «در پروژه‌های مرمتی که خود من الان درگیر انجام‌شان هستم خیلی وقت‌ها سوالات تاریخی یا فنی برای‌مان پیش می‌آید. قبلاً همیشه می‌گفتیم این سوالات را از او می‌پرسیم و با خیال راحت مطمئن بودیم که خط کارمان از آن به بعد درست است.» او می‌گوید: «نبودن او باعث می‌شود ما تا حد زیادی سردرگم باشیم. اما او در‌واقع بدون این‌که دخالتی در تصمیم‌گیری‌ها و روند اجرایی پروژه داشته باشد تنها با دادن یک خط فکری و یک دید گسترده‌تر از پروژه، ما را هدایت می‌کرد که آن پروژه مرمت بنا یا محوطه تاریخی به نحو احسن انجام بشود. او همیشه عقیده داشت که بهترین حافظ بناهای تاریخی خود مردم هستند و همیشه تاکید می‌کرد که هر پروژه مرمتی را اول باید به مردم همان محل و به همان کسانی که اطرافش هستند معرفی کنید و با ایجاد علاقه، آن‌ها خودشان از آن به بعد از آن بنای تاریخی محافظت خواهند کرد.»  در همین رابطه • سایت رسمی دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی • خشت آخر استاد |
||
