جایزه معماری بنیاد آقاخان

بيژن روحانی

شنیدن فایل صوتی

جایزه معماری بنیاد آقاخان در سال 2007 میلادی در هفته گذشته به نه پروژه برگزیده در زمینه معماری، شهرسازی، مرمت، بهسازی و طراحی محیطی اهدا شد. این جوایز به طرح‌ها و پروژه‌هایی در کشورهای لبنان، یمن، بورکینافاسو، مالزی، سنگاپور، اتیوپی، قبرس و بنگلادش تعلق گرفت.

لرد نورمن فاستر به هنگام دریافت جایزه از آقاخان - منبع عکس‌ها سایت رسمی جایزه معماری آقاخان

این جایزه معماری در سال 1977 از سوی بنیاد فرهنگی آقاخان، پیشوای مذهبی شیعیان اسماعیلی بنیان گذاری شد و هدف آن حمایت و تشویق طرح‌های معماری و شهرسازی در کلیه جوامع اسلامی فارغ از نوع مذهب آنان است. شاخه‌های گوناگونی که جایزه معماری آقاخان به آن تعلق می‌گیرد عبارتند از: طراحی معاری، حفاظت و مرمت میراث تاریخی و فرهنگی، طرح‌های اسکان و خانه سازی، پروژه‌های بهبود وضعیت اجتماعی، ، حفاظت محیطی و طراحی منظر و دیگر شاخه‌های وابسته به معماری. کمیته راهبردی جایزه مرکب از معماران و کارشناسانی از کشورهای مختلف جهان است. گلن لاوری (Glenn Lowry) از موزه هنرهای مدرن نیویورک، محسن مصطفوی رییس کالج هنر و معماری دانشگاه کورنل نیویورک، ژاک هرزوگ (Jacques Herzog) معمار سوییسی و مجتبی صدریا پروفسور موسسه مطالعات جوامع اسلامی لندن تعدادی از اعضای این هیئت هستند. مدیريت جایزه برعهده فرخ درخشانی معمار ایرانی مقیم سوییس است.

دانشگاه تکنولوژی پتروناس اثر نورمن فاستر

درمراسم اهدای جوایز سال 2007 بنیاد آقاخان که در شهر کوالالامپور برگزار شد، لرد نورمن فاستر معمار مشهور انگلیسی جایزه طراحی دانشگاه تکنولوژی پتروناس در مالزی را دریافت کرد.

یکی دیگر از پروژه‌های برنده شده در این دوره ، پروژه احیاء شهر نیکوزیا در قبرس است. در سال 1979 ترک‌ها و یونانی تبارهای قبرس در یک نشست تاریخی تحت حمایت سازمان ملل تصمیم گرفتند پروژه بازسازی و احیاء این شهر تاریخی را علیرغم اختلافات سیاسی آغاز کنند. این پروژه اکنون به سرانجام رسیده و با مرمت فضاهای معماری و بهبود وضعیت اقتصادی، کیفیت و شرایط زندگی در نیکوزیا که به دو قسمت ترک نشین و یونانی نشین تقسیم شده ارتقاء یافته ست. جایزه بنیاد آقاخان به این پروژه میان نمایندگان این دو قسمت مجزای شهر تقسیم خواهد شد.

شهر تاریخی شیبام در یمن

بازسازی و احیاي شهر تاریخی شیبام در یمن نیز یکی دیگر از طرح‌های برنده این دوره است. این طرح بخشی از پروژه حفاظت از این مکان استثنایی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. شیبام که در حال حاضر در حدود هفت هزار نفر جمعیت دارد، زمانی پایتخت پادشاهی حضرموت بوده است. اهمیت شیبام به دلیل نوع معماری بومی و همچنین شیوه زندگی مردم در آن محل است. خانه‌های شیبام که اکثر آنها بین پنج تا نه طبقه ارتفاع دارند همگی خشتی و آجری هستند. قدمت این شهرتاریخی به حدود دوهزار سال پیش می‌رسد ولی خانه‌های فعلی آن قدمتی در حدود چهارصد تا پانصد سال دارند.

مجموعه امیریه در یمن

یمنی‌ها به جز جایزه طرح شیبام، امسال جایزه‌ی دیگری را نیز به خاطر مرمت مجموعه تاریخی امیریه دریافت کردند. اهمیت مرمت مجموعه تاریخی امیریه، اتکاء به دانش محلی و بومی و احياء تکنیک‌ها و فنونی است که در حال از یاد رفتن و فراموشی هستند. جایزه این پروژه به خانم سلما الرادی مرمتگر و باستان شناس مشهور عراقی و همکار یمنی اش یحیی النصیری اهدا شد.

طرح سفارت پادشاهی هلند در شهر آدیس آبابای اتیوپی نیز یکی دیگر از برندگان این دوره است. این طرح به دلیل پاسخگویی به نیازهای کاربردی، استفاده از یک ساختار امروزی و همچنین درنظرگرفتن تمام ملاحظات محلی و بومی برنده اعلام شد. جایزه این طرح را معماران آلمانی و اتیوپیایی آن به طور مشترک دریافت کردند.

سفارت هلند در آدیس آبابا

طرح‌های دیگر این دوره که موفق به دریافت جایزه شدند عبارتند از طرح میدان سمیر قصیر در بیروت، بازاری در بورکینافاسو، برج مسکونی در سنگاپور و مدرسه‌ای در رودراپور بنگلادش.

جایزه معماری آقاخان در هر دوره سه ساله از بودجه‌ای برابر با پانصد هزار دلار برخوردار است و به دلیل این پشتوانه مالی و همچنین نحوه داوری، به یکی از معتبرترین و بزرگترین جوایز معماری در دنیا تبدیل شده است. پروژه‌های برگزیده در این دوره از میان 343 طرح انتخاب شده‌اند.

ميدان سمير قصير در بيروت

بنیاد فرهنگی آقاخان، هدف از برگزاری این جایزه را آزمودن، بررسی، درک و تلاش برای تاثیر گذاشتن بر روند تغییرات کالبدی و فیزیکی در جوامع اسلامی بیان می‌کند.

از ایران تاکنون چند پروژه برنده این جایزه شده و یا مورد تقدیر هیئت داوران قرار گرفته‌اند. مرمت عالی قاپو، هشت بهشت و چهل ستون برنده دوره اول این جایزه (1978-1980) شده است. این پروژه را به طور مشترک گروه ایتالیایی به سرپرستی اوجنیو گالدی یری و کارشناسان ایرانی به سرپرستی باقر آیت الله زاده شیرازی انجام داده‌اند. همچنین طرح شهرسازی شوشتر نو به سرپرستی کامران دیبا نیز مورد تقدیر هیئت داوران قرار گرفته است. از دیگر طرح‌های برنده ایرانی در دوره‌های قبل می‌توان از باغ فردوسی تهران و طرح مرمت بیش از سی خانه تاریخی در نقاط مختلف کشور نام برد.