| رادیو زمانه > خارج از سیاست > میراث فرهنگی > زندگی و زمانه هوشنگ سیحون | ||
زندگی و زمانه هوشنگ سیحون
اين برنامه را از «اينجا» بشنويد در چند گفتار پیش، به طور مختصر به آثار و اندیشه‌های معماران بزرگی از مصر و عراق، یعنی حسن فتحی و رفعت چادرجی اشاره کردیم و شباهت‌ها و تفاوت‌هاشان را نشان دادیم. در این نوشتار برای کامل کردن بحث به آثار هوشنگ سیحون معماری ایرانی متولد 1299 می‌پردازیم.
اگر حسن فتحی، معمار نامدار مصری، تمام تلاشش را صرف این می‌کند که از «پسند» زمانه فاصله بگیرد، در عوض سیحون، نماینده‌ای است از تمایلات غالب دوران خود. سیحون، از این نقطه نظر، به خوبی توانست آن چه را که بخشی از زمانه و نیروهای اجتماعی فعال در طلبش بودند، در معماری خود به نمایش بگذارد. بنابراین شناخت سیحون بدون شناخت زمانه او ممکن نیست و دوره و زمانه سیحون نیز بدون نام بردن از او و آثارش، کامل بیان نمی‌شود. برجی برای بزرگان با این حال آثار سیحون محدود به این بناهای یادمانی نیست و او تعداد زیادی طرح صنعتی، اداری و مسکونی را نیز در کارنامه‌اش ثبت کرده است. کارخانه نوشابه «کانادا درای» (زمزم فعلی) در تهران، بانک سپه، سازمان نقشه‌برداری کل کشور و تعداد زیادی ویلا و منزل شخصی. گر چه اهمیت کارهای صنعتی و اداری سیحون را نمی‌شود انکار کرد و نیز، برشمردن خصوصیات تعدادی از کارهای مسکونی اش که در زمره کامل‌ترین طرح‌های او قرار می گیرند، لازم است؛ اما شهرت سیحون، چه نزد مردم و چه نزد جامعه معماری، بیشتر به واسطه همان آثار یادمانی است.
انجمن آثار ملی هدف انجمن، حفظ و نگهداری و همچنین معرفی میراث تاریخی ایران بود. این نکته را باید در خاطر داشت که انجمن، بخشی از یک برنامه دولتی یا نوعی ایدئولوژی بود. احيای هویت ملی، برجسته کردن شکوه گذشته و پیوند آن با پیشرفت‌های مملکت. از این رو یکی از فعالیت‌های گسترده انجمن آثار ملی، ساخت آرامگاه بود. در طی مدت فعالیت این انجمن چیزی در حدود چهل آرامگاه در سراسر کشور ساخته شدند. بنابراین از این طریق، «گذشته» محملی برای رشد معماری بود. هم از این لحاظ که زمینه به وجود آمدن تعدادی اثر را فراهم می‌کرد و هم از این نظر که طراح می‌بایست وفاداری خود را به برخی از ارزش‌های گذشته اثبات کند و یا ويژگی‌های آن را در معماری خود برجسته سازد. بحث گسترده‌تر در مورد تأثیرات انجمن آثار ملی ایران را به فرصت دیگری موکول می کنیم. اما ذکر این نکته تاریخی در مورد انجمن آثار ملی به این دلیل لازم بود تا بدانیم سیحون برجسته‌ترین و شاخص‌ترین آثارش را به سفارش کدام نهاد طراحی کرد.
تاریخ‌گرایی فرانسوی در تهران و پاریس سیحون سال ۱۹۴۶ به پاریس می‌رود و در فضای بعد از جنگ جهانی دوم در بوزار تحصیل می‌کند. در فضای بعد از جنگِ اروپا که نیاز به بازسازی و ترمیم خرابی‌ها وجود داشت، توجه به معماری عملکردگرا (Functionalist) تا حد بسیار زیادی جای توجه به ساختمان‌های نئوکلاسیک را که پیش از جنگ‌های جهانی رواج داشت گرفته بود و بوزار یا مدرسه هنرهای زیبای پاریس هم از روحیه تاریخی‌گرای خود فاصله می‌گرفت و بیشتر خود را به جستجو در طریقه کاربرد آزاد اشکال و فرم‌های هندسی معماری گذشته و ترکیب آن در ساختارهای جدید مشغول کرده بود. در شکستن آن جوغالب ، آموزه‌های افرادی چون لوکوربوزیه که مدرس بوزار نبود و تاریخ را به هیچ عنوان منبع الهام و ارجاع معماری نمی‌دانست، مؤثر بود. با این حال همچنان رگه‌هایی مستحکمی از تمایلات تاریخی در آموزش‌های معماری مدرسه بوزار دیده می‌شد.
بازگشت به ایران معماری یادمانی و آرامگاهی فرصتی بود یگانه برای معمارانی مانند سیحون که آموزش‌دیده بوزار بودند و می‌خواستند در جو غالب فرهنگی آن زمان، ويژگی‌های هویت تاریخی و ملی ایران را بارز و در آثار خود برجسته کنند.  |
||
