رادیو زمانه > خارج از سیاست > ۳۱ سال پیش در چنین روزی > تفریح ملی در تونل مخوف ساواک | ||
تفریح ملی در تونل مخوف ساواکسعید بشیرتاش، ابراهیم نبویبه مناسبت سالگرد انقلاب اسلامی ایران، رادیو زمانه اقدام به باز انتشار مطالب «روزشمار انقلاب ایران» میکند. یادآوری میشود این مجموعه سال گذشته طی بیش از یکصد قسمت منتشر شده است. کارتر: اراده ملت ایران، رژیم را سرنگون کردبه نوشته روزنامه اطلاعات، پرزیدنت جیمی کارتر، رییس جمهور آمریکا امشب در یک کنفرانس مطبوعاتی در کاخ سفید اعلام کرد، دولت آمریکا آماده همکاری با دولت انقلابی ایران به ریاست مهندس بازرگان است. وی اظهار امیدواری کرد روابط دوستانه ایران و آمریکا به نفع ملتهای دو کشور همچنان ادامه یابد. کارتر گفت: «سفارت آمریکا در ایران به وی گزارش کرده که رهبری رژیم تازه ایران در زمینه تضمین سلامتی اتباع آمریکایی در ایران نهایت همکاری و معاضدت را به عمل میآورد و مقامهای سفارت آمریکا در تهران مرتباً با رهبران جدید ایران در تماس است.» از سوی دیگر واشنگتن اعلام کرد که دولت جدید ایران را به رسمیت شناخته است. آلمان فدرال نیز اعلام کرد، این کشور حوادث ایران را یک مسأله کاملاً داخلی میداند و آرزومند است خونریزی زودتر پایان یافته و اوضاع به حالت عادی بازگردد. فرانسوا میتران، رهبر حزب سوسیالیست فرانسه دیروز پیشبینی کرد که انقلابهایی مانند انقلاب ایران در کشورهای منطقه روی دهد. وی گفت: «در ایران هر کاری ممکن است.» میتران تأکید کرد: «انقلاب ایران، رژیمهای مرتجع منطقه را زیر و رو میکند.» در مسکو نیز الکسی کاسیگین طی تلگرامی برای بازرگان دولت وی را به رسمیت شناخت و انتخاب وی را تبریک و تهنیت گفت. در خارطوم خبرگزاری لیبی اعلام کرد که دولت لیبی دولت ملی ایران را به رسمیت شناخته است. همچنین در فاصله یک روز از تغییر حکومت، دولتهای سودان، هند، انگلیس و سوریه و بسیاری از کشورهای دیگر دولت بازرگان را به رسمیت شناختند. یاسر عرفات، رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین با یکی از اطرافیان آیتالله خمینی تلفنی صحبت کرد، اما هنوز موفق به گفت و گوی تلفنی با شخص آیتالله نشده است، عرفات به زودی به ایران خواهد آمد. حافظ اسد، رییس جمهوری سوریه نیز طی تلگرامی پیروزی انقلاب را به آیتالله خمینی تبریک گفت. در فلسطین و لبنان نیز شیعیان جشن گرفتند و با شلیک گلوله همبستگی خود را با انقلاب ایران نشان دادند.
اسامی وزرای کابینه بازرگان اعلام شداگرچه هنوز فهرست کامل وزرای دولت مهندس مهدی بازرگان اعلام نشده است، اما روزنامه اطلاعات نام هفت تن از وزرای این کابینه را اعلام کرد. ترکیب افراد کابینه نشان میدهد که نهضت آزادی و جبهه ملی بیشترین سهم را در دولت موقت دارند. اسامی به شرح زیر است: دکتر کریم سنجابی، وزیر امور خارجه، سید احمد صدر حاج سید جوادی، وزیر کشور، مهندس مصطفی کتیرایی، وزیر مسکن و شهرسازی، مهندس یوسف طاهری قزوینی، وزیر راه و ترابری، علیاکبر معینفر، وزیر مشاور و رییس سازمان برنامه و بودجه، دکتر کاظم سامی، وزیر بهداری و بهزیستی، داریوش فروهر، وزیر کار و امور اجتماعی، دکتر ابراهیم یزدی، معاون نخست وزیر در امور انقلاب، عباس امیرانتظام، معاون نخست وزیر در امور روابط عمومی، هاشم صباغیان، معاون نخست وزیر در امور انتقال حکومت انتصابات زیر نیز صورت گرفت: صادق قطبزاده، سرپرست رادیو و تلویزیون، سرلشگر محمدعلی قرهنی، فرمانده کل ستاد ارتش، سپهبد محمد نوروزی، رییس کل شهربانی، سپهبد مهدیون، فرمانده نیروی هوایی، دریاسالار حبیباللهی، فرمانده نیروی دریایی، سرهنگ توکلی، فرمانده ستاد عملیاتی کمیته دولت موقت انقلاب
شاه در اندوه عمیقبه گزارش خبرگزاری فرانسه از مراکش، بنا به اظهار نزدیکان شاه وی در اقامتگاه خود با اندوهی عمیق آخرین تحولات ایران را از رادیو مراکش گوش میدهد. به نوشته روزنامه اطلاعات، منابع آگاه گفتهاند که در قصر جنان کبیر که اقامتگاه سه هفته گذشته شاه بوده است، حالت ابهامآمیزی حکمفرماست. این منابع با تلخی از عدم پشتیبانی حامیان غربی شاه نسبت به وی سخن میگویند. اطلاعات نوشت: «شاه روز گذشته را با زن و فرزندان خود در قصر به سر برد. وی با ناراحتی شدید گزارشهای رادیویی مربوط به ایران را گوش میداد و به نظر میرسد مشاعر خود را از دست داده است.» فرح پهلوی در خاطرات خود در کتاب کهن دیارا مینویسد: «روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ پادشاه و همه ایرانیان همراه ما در اقامتگاهمان در مراکش، به اخبار رادیو تهران گوش میدادیم. هنگامی که از سرسرای خانه میگذشتیم، این جمله به گوشم نشست «انقلاب پیروز شد، کاخ استبداد فرو ریخت.» به مدت چند لحظه فکر کردم که ما موفق شدهایم، چرا که در نظر من ما مظهر «خیر» بودیم و آنها مظهر «شر»، اما متأسفانه آنها پیروز شده و آخرین دولتی که همسرم منصوب کرده بود، سرنگون کرده بودند. از فردای آن روز نخستین اطلاعات درباره قتل عام افسران در خیابانها و یا اعدام نظامیان به امر روحانیون متعصب، به ما رسید. پادشاه که سخت منقلب شده بود، در سکوتی طولانی فرو رفت.»
بختیار و خسروداد را گرفتند؟خبرهای روزنامهها بیش از آنکه خبرهای واقعی باشد، شایعاتی است که در میان مردم وجود دارد. روزنامه اطلاعات در تیتر اول اعلام کرد «بختیار و خسروداد را مردم گرفتند.» در صفحه اول روزنامه اطلاعات ۲۴ بهمنماه ۱۳۵۷ عکس جسد سپهبد بدرهای و سرلشگر بیگلری که به نوشته این روزنامه با سه گلوله راننده خود کشته شده بود، چاپ شد. در همین روزنامه اعلام شد که تیمسار نادر جهانبانی، رییس سابق سازمان ورزش ایران و معاون سابق نیروی هوایی به اتفاق یک خانم و آقای آمریکایی دستگیر و به دفتر مهندس بازرگان تحویل داده شدند. خبرهای دیگر حاکی از آن است که ۲۳۰ نفر در شهرستانها کشته شدهاند. به نظر میرسد این آمار اغراق شده باشد.
تفریح ملی در تونل مخوف ساواکبه نوشته روزنامه اطلاعات «ساواک برای کشتن امام خمینی توطئه کرده بود.» این تیتر برای مطلب انتخاب شد که طی آن گزارشگر روزنامه اطلاعات مشاهدات خود را از فتح یک مرکز ساواک نوشته بود. «دیروز بزرگترین شکنجهگاه و ظالمانهترین دژ عوامل فاسد و مزدور رژیم در زیر پای جوانان آزادیخواه و غیور تهران فتح شد.» در این گزارش آمده است: روز گذشته وقتی که خبر تصرف مقر فرماندهی ساواک به گوش مردم رسید از کوچک و بزرگ و زن و مرد به سوی این دژ که سالها فریاد و خون جوانان وطن را در خود مدفون ساخت حرکت کردند تا ستاد دژخیمان قرن را از نزدیک مشاهده کنند. با آنکه ساواک در تهران ساختمانهای مختلفی در اختیار داشت، اما مقر اصلی آن در خیابان سلطنتآباد سه کیلومتری پادگان سلطنتآباد بود. این مقر حدود ساعت نه پس از مبارزات مسلحانه گروهی از انقلابیون تصرف شد و با آنکه اعلام شده بود که محوطه وسیع و چمنکاری شده سازمان مینگذاری شده، پس از تصرف، مردم بیمحابا از در و دیوار وارد ساختمان شدند که متأسفانه نه نفر در اثر انفجار مین مجروح شدند و یکی از آنها شهید گردید. به گزارش خبرنگار اطلاعات «قبل از ورود به ساختمان، محوطه چمن نظرم را جلب کرد. گفته شد که به احتمال زیاد در زیر آن انواع اتاق شکنجه و راهروهای باریک و سلولهای مخوف وجود دارد (خبرنگار اطلاعات هنوز وارد ساختمان نشده است)... دکوراسیون ساختمان که برای آن مبالغ هنگفتی از بیتالمال به مصرف رسیده بود، نشانگر خشونتی بود که در داخل آن به کار میرفت. رنگها همه تیره بودند. سقف، دیوار و سنگفرشها همه قهوهای بودند، برق میزدند. اتاقهای طبقه اول تخلیه شده بود و جمعیت در اتاقها موج میزد. در طبقه دوم، اتاق رییس ساواک خیلی مجلل بود. یک اتاق خواب زیبا و مجلل در کنار آن قرار داشت و یک حمام مرمر هم در کنار اتاق خواب دیده میشد. از تزئینات اتاق رییس ساواک و مبلهای گرانقیمت و اشیاء نادر و نقشههای متعددش چشمپوشی کردم و به اتاقهای دیگر رفتم. در این اتاقها وسایل ارتباطی، اداری و تعدادی کیف دستی به چشم میخورد که نشان میداد قبل از تصرف سازمان کسانی هنوز مشغول فعالیت بودند. در بیشتر اتاقها دستگاههای زیراکس، ماشینهای تایپ و در یک اتاق پرچمهای ایران و آمریکا دیده میشد. در یکی از اتاقها عکسهای بیشرمانه و مستهجنی دیده میشد که معلوم نبود به چه منظور تهیه شده است. در قسمتی دیگر انبار فیلم بود و دستگاههای کامپیوتر به چشم میخورد. در این قسمت تعداد زیادی عکس روی زمین ریخته شده بود که نشان دهنده تعقیب خیابانی افرادی بود که به نظرشان مظنون میرسید. در همین اتاق، مدارکی موجود بود که نشانگر فعالیت سازمان «سیا» بود. ولی چون کاملاً جوانان مسلح از آنها حفاظت میکردند، از دست زدن به آنها خودداری کردم. یکی از محافظین گفت: مدارکی هم در اینجا به دست آمده است که معلوم شده برای کشتن امام خمینی هم توطئهای چیده شده بودند. وی اظهار داشت شرح کامل این توطئه در پرونده قطوری به کمیته امام خمینی فرستاده شده است. بعد از قسمت مخابرات ساواک که بسیار مجهز بود دیدن کردم. این تجهیزات با آنتنها و دکلهای عجیب و غریبی که در محوطه ساواک کار گذاشته بودند هماهنگی داشت. عدهای کنجکاو درباره وجود یک تونل مرموز و مخوف سخن میگفتند. با گروهی به سوی محل تونل رفتیم. در سقف این تونل که بیانتها به نظر میرسید، یک رشته چراغ با فاصلهای نسبتاً دور نصب شده بود. اطراف تونل هم کابل کشیده بودند. در وسط آن هم آب سردی جریان داشت. عدهای میگویند این تونلها به کاخ نیاوران و بعضی از میادین شهر و ساختمانهای دیگر ساواک در شهر ارتباط دارد. عرض و ارتفاع تونل به حدی است که یک اتومبیل هم میتواند به خوبی از آن عبور کند. عدهای هم میگفتند که عوامل ساواک هنگام تصرف ساواک از همین تونل گریختند. روزنامهها و مجلات مختلف در روزهای اول انقلاب دائماً گزارشاتی چاپ میکردند تا تصویر مخوفی از ساواک و سیستم امنیتی نشان دهند و معمولاً تصاویر مربوط به ساواک در این روزنامهها کمی اغراق شده و عجیب و غریب است. گرگان دست پرورده، محاکمه انقلابی شونداتحاد دموکراتیک ملت ایران طی بیانیهای پیروزی انقلاب را تبریک گفت و هشدار داد که دشمن سرکوب شده هنوز نیمه جان است. به نوشته روزنامه اطلاعات، اتحاد دموکراتیک ملت ایران در بیانیه خود نوشت: «با این گرگان دست پرورده رژیم شاه جای دلسوزی و ترحم نیست. اینان باید در دادگاه انقلابی محاکمه شوند و به کیفر شایسته خود برسند.» اتحاد دموکراتیک ملت ایران که به رهبری بهآذین تشکیل شد، در بیانیهاش نوشت: «هموطن مبارز راه رهایی! همه ستمدیدگان، زحمتکشان، تحقیرشدگان ایران در عین پیروی از پرچمدار بزرگ و راستین امام خمینی، در عین پشتیبانی بیدریغ از تصمیمات درست و بجای آقای مهندس بازرگان نخست وزیر منصوب از سوی حضرت امام خمینی لازم است هشیار و بیدار باشیم.»
حزب توده ایران: دشمن را باید سرکوب کردکمیته مرکزی حزب توده ایران اعلام کرد: «پیام شادباش حضرت آیتالله خمینیّ، رهبر جنبش انقلابی ملی و دموکراتیک ایران را کاملاً تائید میکند و مردم را به هوشیاری و آمادگی دعوت نمود.» در بیانیه حزب توده ضمن بازگشتناپذیر بودن پیروزی گفته شده است: «دشمن این مار زخم خورده هنوز بسیار خطرناک است، باید آن را سرکوب کرد.» به گفته خبرگزاری فرانسه از بوداپست، نورالدین کیانوری، دبیر اول حزب توده ایران دیروز از آیتالله خمینی ستایش کرد و اعلام کرد آیتالله خمینی «یکی از برجستهترین شخصیتهای ضدامپریالیستی تاریخ معاصر ایران است.» کیانوری گفت: «مواضع آیتالله مترقیانه هستند و با مواضع حزب کمونیست ایران متضاد نیستند.» کیانوری متذکر شد: «هیچ وعده مشخصی دریافت نکرده اما تأکید کرد که مارکسیستها خواهند توانست به آزادی در ایران کار کنند.» رهبر حزب توده ایران، مهدی بازرگان، نخست وزیر تعیین شده از سوی آیتالله خمینی را یک شخصیت میهنپرست خوب توصیف کرد. تلویزیون مجارستان در پایان این مصاحبه گفت کیانوری که طی سی سال گذشته زندگی مخفیانهای داشته است، آماده میشود به ایران بازگردد.
شهریار شفیق از بندر عباس گریختبنا به گزارش روزنامه اطلاعات از بندر عباس، شهریار شفیق، پسر اشرف پهلوی با یک فروند قایق موتوری از بندر عباس گریخت و به نقطه نامعلومی رفت. وی که درجه ناخدا یکمی (سرهنگی) دارد با سمت جانشین فرمانده ناوگان دریایی خلیج فارس و دریای عمان در بندر عباس مشغول کار بود. افراد نیروی دریایی از صبح امروز در خیابانهای شهر بندر عباس علیه او شعار میدادند. گفته میشود قایقی که شهریار شفیق با آن گریخت متعلق به نیروی دریایی بوده است. پاسداری از پیروزیهای انقلابهفت نفر از اعضای قدیمی کمیته مرکزی حزب توده ایران با انتشار نامهای خاطره شهدای آزادی را گرامی داشته و پیروزی را به رهبر انقلاب تبریک گفتند و از دولت موقت مهندس بازرگان حمایت کردند. علی خاوری، محمدعلی عمویی، رضا شلتوکی، اسماعیل ذوالقدر، تقی کیمنش، ابوتراب باقرزاده و عباس محوی زیر این اطلاعیه را امضا کردند. چهار مأمور سازمان سیا دستگیر شدندروزنامه اطلاعات اعلام کرد در پی شلیک گلوله از هتل هیلتون به سوی افراد مسلح در اطراف هتل، مردان مسلح انقلابی به داخل هتل نفوذ کردند، ولی چون افراد مشکوکی را نیافتند، به سراغ خارجیان مقیم هتل رفتند و آنان را مورد بازجویی قرار دادند. در پایان بازجویی سه تن از خارجیان به نامهای «وین استوارت»، «روهامان» و «آندره آکاریا» که کارکنان شرکت هلیکوپترسازی بل بودند و یک ژنرال چهارستاره بازنشسته به نام مک کینون که رییس شرکت است، مظنون شناخته شدند. مردان مسلح معتقد بودند که این چهار تن زیر پوشش کار در هلیکوپترسازی، عضو سازمان سیا هستند. آندره کاریا در گفت و گویی اظهار داشت: از نوامبر ۱۹۷۷ با همسر و سه فرزند خود در ایران زندگی میکند و متخصص «مسایل امنیتی» است. از این عده، تعدادی فرستنده و گیرنده بیسیم کشف شد. دستگیرشدگان به کمیته امام خمینی اعزام شدند و جوانی که در تیراندازی از هتل هیلتون به سوی مردم، هدف گلوله قرار گرفته بود، به بیمارستان قلب انتقال یافت.
بازجویی مطبوعاتی از هویداروزنامه اطلاعات، مصاحبه مطبوعاتی خبرنگاران با هویدا و برخی دیگر از دستگیرشدگان را منتشر کرد. به نوشته این روزنامه، کمیته ارتباط مطبوعات امام به طور ناگهانی از روزنامهنگاران دعوت کرد در مصاحبه مطبوعاتی با برخی سران دستگیر شده حکومت پهلوی شرکت کنند. پس از رعایت تدابیر امنیتی و انتقال خبرنگاران از این اتاق به آن اتاق، مصاحبه مطبوعاتی در یک اتاق کوچک برگزار شد در حالی که تعداد زیادی از خبرنگاران به دلیل نداشتن صندلی روی زمین نشسته بودند. در این جلسه، امیرعباس هویدا، دکتر شیخالاسلامزاده، منوچهر آزمون، غلامرضا نیکپی و منصور روحانی شرکت داشتند. به نوشته خبرنگار روزنامه اطلاعات چهره این افراد در هنگام ورود به اتاق مضطرب و آشفته بود. هویدا خواست طبق روال همیشگی پیپش را در آغاز مصاحبه روشن کند، اما مسئولین به تمام افراد حاضر در اتاق تذکر دادند که از کشیدن سیگار خودداری کنند و هویدا نیز به ناچار با لبخندی پیپ خود را کنار گذاشت. هویدا سعی میکرد با لحنی شوخ و با لبخند با خبرنگاران خارجی حرف بزند، ولی حالت اضطراب در تمام مدت مصاحبه در چهرهاش مشهود بود. در این مصاحبه، دکتر ابراهیم یزدی نیز حضور داشت که در اداره جلسه و ترجمه گفتار کمک میکرد. بخشی از مصاحبه را میخوانید. یکی از خبرنگاران پرسید: آقای هویدا! شاه شما را به زندان انداخت تا خودش را نجات بدهد، حالا امروز نسبت به او چه احساسی دارید و آیا مقصرش میدانید؟ هویدا در جواب گفت: سیستم را، تمام سیستم را... (هویدا در مورد بازداشتش گفت) من به دادگاهی نرفتم. طبق ماده پنج حکومت نظامی یک روز آمدند و مرا توقیف کردند. امروز ( ۲۳ بهمن ۱۳۵۷) صبح هم در بازداشتگاه هیچکس نبود. بنده خودم تصمیم گرفتم که آنجا بمانم و به مقامات رسمی مملکتی مثل این آقایان (اشاره به دکتر یزدی) خودم را تحویل بدهم. توسط آشنایان با کمیته تماس گرفته شد و بنده را به اینجا آوردند و گرنه میتوانستم بروم، حتی شش ماه پیش. کجا؟ فکر میکنید اگر فرار میکردید در امان بودید؟ من الآن نیم ساعت است که به اینجا آمدهام و هنوز آقایان را (اشاره به دکتر یزدی) نمیشناسم و فقط عکس ایشان را در روزنامه دیدم که حتماً بعداً آشنا میشویم. (در یکی از لحظات که دیگران صحبت میکردند، هویدا به آهستگی از دکتر شیخالاسلامزاده که در کنارش نشسته بود سوال کرد، بقیه کجا هستند؟ و او گفت، همه فرار کردند.) نظر شما راجع به دادگاه انقلاب چیست؟ نمیدانم چه دادگاهی است. حتماً طبق یک اصول صحیح اصلامی خواهد بود. رابطه شما با ساواک چگونه بود؟ رییس ساواک، معاون نخست وزیر بوده، اما مسئولش خود او بود نه من، مسئول تمام جزء جزء آن. پس نقش شما این وسط چه بود؟ این مسایل همه ناشی از سیستم است. قانون اساسی هم همینطور. مسایل روشن خواهد شد، بعداً در دادگاه. یکی از خبرنگاران پرسید: کدام سیستم؟ مگر شماها نبودید که این سیستم را میساختید؟ قرار نبوده من اینجا محاکمه بشوم. به هر حال گفتم که مقصر سیستم است. مسایل را باید از دید زمان وقوع آن دید. ... یکی از خبرنگاران از هویدا در مورد نقش وی در ایجاد فضای اختناق سوال کرد. هویدا پاسخ داد: من به اندازه هر فرد ایرانی دیگر در این مورد مسئولم. چطور چنین چیزی امکان دارد، در حالی که شما مسئولیتهای بسیار بیشتری از یک فرد عادی داشتید؟ باشد، با این حال باز هم به قدر یک فرد معمولی مقصرم. پس از مصاحبه نیم ساعته با این گروه، تیمسار ربیعی، فرمانده سابق نیروی هوایی، تیمسار رحیمی، رییس سابق شهربانی کل کشور و فرماندار نظامی تهران، سرتیپ محققی و سرلشگر ناجی (فرماندار سابق نظامی اصفهان) برای مصاحبه مطبوعاتی به سالن آورده شدند. در این جلسه، خبرنگاران از موضع بازجو از مقامات نظامی سوال کردند. متن مصاحبه در روزنامه اطلاعات منتشر شده بود و گوشه صفحه تصویری از هویدا قرار داشت که اشک به چشمانش آمده بود. |
نظرهای خوانندگان
روانشان شاد باد. همگی انسان بودند، برخلاف جنايتکاران امروز
-- بدون نام ، Feb 14, 2010 در ساعت 08:15 PMاینهارفتند چه ... درایران الان حکومت میکنند.خودمون خودمونو بیچاره کردیم.
-- مینا ، Feb 14, 2010 در ساعت 08:15 PM