سفیر آمریکا از شاه خواست ایران را ترک کند

سعید بشیرتاش، ابراهیم نبوی

سفیر آمریکا از شاه خواست ایران را ترک کند

به نوشته سایروس ونس، وزیر خارجه آمریکا «در پی تصمیماتی که کاخ سفید دو روز پیش گرفت، امروز سالیوان به دیدار با شاه رفت تا نظر دولت آمریکا برای خروج هر چه سریع‌تر از کشور و تشکیل شورای سلطنتی را به وی ابلاغ کند.»

به گفته سالیوان، به وی اجازه داده شده است که شاه را از طرف رییس جمهور آمریکا دعوت کند و در ضمن برنامه سفر و تعداد همراهان او را سوال کرده به واشنگتن اطلاع دهد.

دولت آمریکا گمان می‌کرد که نه تنها با پناه دادن شاه مورد خشم و غضب واقع نخواهد شد، بلکه برعکس چون موجبات تسریع خروج شاه را از ایران فراهم کرده‌اند امتیازی هم از دید آیت‌الله خمینی به دست می‌آورد.

شاه در مورد این دیدار در خاطراتش گفت: «سالیوان و هایزر که به همراه وی در این دیدار حضور داشت به مطلب دیگری غیر از روز و ساعت عزیمت او از ایران علاقه‌ای نداشتند.»

اما سالیوان گفت: «در واقع این خود شاه بود که بیشتر به موضوع مسافرت خود علاقه داشت و از گفت و گو در‌باره مسایل دیگر طفره می‌رفت.»

به گفته سالیوان، علت حضور ژنرال هایزر در این دیدار این بود که او می‌خواست با تأکید بر لزوم حفظ یکپارچگی ارتش پس از خروج شاه، او را به تفویض اختیارات خود به بختیار ترغیب نماید، ولی شاه جواب مشخصی به این درخواست نداد و هایزر نتیجه‌ای را که می‌خواست از این دیدار به دست نیاورد.

عکس: اسناد انقلاب اسلامی

آیت‌الله خمینی تشکیل شورای انقلاب و برنامه انتقال قدرت را اعلام کرد

آیت‌الله خمینی با صدور پیامی، ضمن اعلام تشکیل شورای انقلاب اسلامی برنامه‌های خود برای انتقال قدرت از رژیم پادشاهی مشروطه به جمهوری اسلامی را اعلام کرد.

آیت‌الله در این پیام که تاریخ هجری قمری ۱۳ صفر ۱۳۹۹ را داشت، رئوس برنامه‌های سیاسی خود را به شرح زیر اعلام کرد:

«‌بر حسب حق شرعی و بر اساس رأی اعتماد اکثریت قاطع مردم ایران که نسبت به اینجانب ابراز شده است در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به نام شورای انقلاب اسلامی مرکب از افراد با صلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق موقتن تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد. اعضای این شورا در اولین فرصت مناسب معرفی خواهند شد.»

در ادامه این پیام آمده است: «این شورا موظف به انجام امور معین و مشخصی شده است، از آن جمله مأموریت دارد تا شرایط تأسیس دولت انتقالی را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیه آن را فراهم سازد. دولت موقت در اولین فرصت که مناسب و صلاح دانسته شود به ملت معرفی و شروع به کار خواهند نمود.»

در این پیام می‌خوانیم: «دولت جدید موظف به انجام مراتب زیر است:

۱. تشکیل مجلس موسسان از منتخبین مردم به منظور تصویب قانون اساسی جدید جمهوری اسلامی

۲. انجام انتخابات بر اساس مصوبات مجلس موسسان و قانون اساسی جدید

۳. انتقال قدرت به منتخبین جدید.»

در ادامه این پیام آ مده است: «دولت کنونی که منصوب شاه مخلوع و مجلسین غیر قانونی می‌باشد هرگز مورد قبول مردم نخواهد بود و همکاری با این دولت غاصب به هر شکل و به هر نحوی شرعن حرام و قانونن جرم است.»

آیت الله خمینی در بخش دیگری از این پیام، ارتشیان را مخاطب قرار داده است: «احتمال این هست که شاه خائن که روزهای رفتن او نزدیک است به حیله جدیدی دست بزند که آن کودتای نظامی است، که کراراً توضیح داده‌ام که این آخرین حربه‌ی اوست. ولیکن او خود می‌داند که در ارتش به جز تنی چند سرسپرده و خونخوار که از قرار مذکور در پست‌های مهم مستقر شده‌اند بقیه جناح‌های شریف ارتش به این سرسپردگان اجازه نخواهند داد تا دست به چنین جنایتی که مخالف با ملیت و مسلمانی آنان است بزنند.»

آیت‌الله خمینی تأکید کرد: «حساب این چند نفر ارتشی خونخوار معلوم و از حساب ارتش ایران جداست. ارتش از ملت است و ملت از ارتش. با رفتن شاه خللی بر آن وارد نخواهد شد.»

ژنرال هایزر و براون/ عکس: اسناد انقلاب اسلامی

ژنرال هایزر به فرماندهان ارتش: کودتا نکنید

به نوشته برژینسکی، «هر چه تاریخ حرکت شاه از ایران نزدیک‌تر می‌شود، گزارش‌های هایزر از اضطراب و بی‌قراری در ارتش ایران و تمایل بعضی از فرماندهان نظامی برای اقدام به کودتا هنگام عزیمت شاه حکایت می‌کند. هایزر در گزارش‌های خود تأکید می‌کند که او در اجرای مأموریت خود فرماندهان نظامی را به حمایت از بختیار و دادن شانس و فرصت بیشتری به او برای اعمال حاکمیت تشویق می‌کند.»

به گفته رابرت دریفوس، ژنرال هایزر به فرماندهان ارتش گفته بود که صرفنظر از این‌که چه اتفاقی بیافتد نباید علیه آیت‌الله خمینی وارد عمل شوند.

«اگر آن‌ها کودتا بکنند ارتش آمریکا با آن‌ها قطع رابطه خواهد کرد، لوازم به آن‌ها نخواهد داد و قلم پای آن‌ها را خواهد شکست.»

هایزر در عوض به نظامیان اطمینان داد که «اگر دولت بختیار به جایی برسد که نتواند جلوی انقلابیون را بگیرد در آن صورت دولت آمریکا از کودتای نظامی حمایت خواهد کرد.»

ارتشبد قره‌باغی در خاطراتش گفت: «هایزر از وی خواسته است که با مهندس بازرگان و آیت‌الله بهشتی دیدار و گفت و گو کند.» به همین منظور، هایزر شماره تلفن ناصر میناچی از اقوام دکتر یزدی و یکی از مسئولین حسینیه ارشاد را به ارتشبد قره‌باغی داد.

درخواست قره‌باغی از شاه برای ماندن در کشور

امروز شاه، ارتشبد قره‌باغی را که دو روز پیش از نخست وزیری بختیار به ریاست ستاد ارتش منصوب کرده بود، پس از پایان دیدار با سفیر آمریکا و ژنرال هایزر به حضور پذیرفت.

این اولین دیدار قره‌باغی به عنوان رییس ستاد با شاه بود. برای این دیدار به مدت دو روز گزارشی از وضعیت ارتش و تعداد فراری‌ها تهیه کرده بود، تا بر اساس داده‌های آن بتواند شاه را از فکر مسافرت منصرف نماید.

وی پس از تشکر به خاطر مسئولیتی که شاه بر عهده وی گذاشته با ارائه گزارش وضعیت ارتش به وی گفت: «اگر اعلی‌حضرت تشریف ببرید وضع ارتش از این هم بدتر خواهد شد.»

به مجرد این‌که حرف رییس ستاد ارتش به پایان می‌رسد شاه می‌گوید: «چه می‌گویید؟ الآن سالیوان و هایزر اینجا بودند و روز و ساعت خروجم را می‌خواستند.»

قره‌باغی بعد‌ها نوشت: «می‌خواستم به عرض برسانم که به آن‌ها چه مربوط است ولی جواب شاه آن‌قدر تند بود که دیگر چیزی نگفتم.»

وقتی شاه احساس تعجب را در قیافه قره‌باغی می‌بیند می‌گوید: «حالا ببینیم چطور می‌شود» و صحبت را عوض می‌کند.

شاه ایران تمامی اموال خود در ایران و بنیاد پهلوی را به دولت بخشید

به گفته شاپور بختیار، نخست وزیر، شاه ایران پس از معارفه اعضای کابینه در روز شانزدهم دی از شاپور بختیار خواسته بود که چند لحظه‌ای بیشتر بماند تا در‌باره بنیاد پهلوی صحبت کند.

شاه در این دیدار گفت که بنیاد پهلوی را به دولت واگذار می‌کند. وی همچنین اعلام کرد قصد دارد تمامی اموال خانواده خود در ایران را نیز به دولت واگذار نماید.

چون این پیشنهاد از طرف خود پادشاه بود، بختیار بلافاصله آن را پذیرفت و رییس پیشین دیوانعالی کشور را برای رسیدگی به این پرونده پیشنهاد کرد.

بدین ترتیب محمد‌رضا شاه طی فرمانی، اموال خانواده خود را به بنیاد پهلوی بخشید و بنیاد پهلوی را نیز به دولت ایران واگذار کرد. روزنامه اطلاعات جمع این دارایی‌ها را بیش از دویست میلیون دلار تخمین زده است.

هادی خرسندی، طنزنویس

هادی خرسندی: اشتباه لپی بختیار

هادی خرسندی، طنزنویس در طنز روز ۲۱ دی‌ماه ۱۳۵۷ خود در روزنامه اطلاعات با عنوان «اشتباه لپی» نوشت: «به گزارش رادیو ایران آقای شاپور بختیار، نخست وزیر محبوب ایران در مصاحبه با خبرنگار روزنامه تایمز مالی انگلستان، برای مبارزه با فساد دو ماه مهلت خواسته است. هنوز معلوم نیست که آقای نخست وزیر این دو ماه را از شخص خبرنگار تقاضا کرده است یا منظورش سردبیر روزنامه تایمز مالی بوده است.»

در ادامه‌‌ی این مطلب آمده است: «به هرحال این اولین باری است که یک نخست وزیر ملی! به این صراحت از یک خبرنگار خارجی مهلت خواسته است. گفته می‌شود اگر روزنامه تایمز مالی با دادن چنین مهلتی موافقت نکند، نخست وزیر ایران مجبور به استعفا خواهد بود.»

هادی خرسندی در پایان نوشته است: «ناظران سیاسی می‌گویند که ژست اخیر نخست وزیر ایران نشانه دستپاچگی ایشان است و احتمال می‌رود موقتاً سوراخ دعا را گم کرده باشند، زیرا که معمولاً اینجور نخست وزیرها باید از خبرنگاران آمریکایی تقاضای مهلت کنند، نه از خبرنگار تایمز مالی لندن.»