نیمه‏ی پنهان تهران!

ایرج ادیب‌زاده

این روزها پوسترهای بزرگ فیلم «گربه‏های ایرانی» یا عنوان اصلی آن «کسی از گربه‏های ایرانی خبر ندارد»، روی تابلوهای تبلیغاتی متروهای پاریس و بسیاری از شهرهای بزرگ فرانسه به‏چشم می‏خورد.

محمد حقیقت، کارگردان و منتقد سینما در پاریس، توجه منتقدین فیلم را دلیل مهمی برای موفقیت تجارتی آن توصیف می‏کند:

فیلم «کسی از گربه‏های ایرانی خبر نداره» وقتی در فستیوال کن انتخاب شد و در بخش افتتاحیه‏ی مسابقه به نمایش درآمد، حیرت بسیاری از منتقدین و اهالی سینما را برانگیخت و باعث شد منتقدین نقدهای فوق‏العاده‏ای را بنویسند.

در این نقدها از نو، متفاوت و پرانرژی بودن فیلم صحبت کردند و به ویژه از موسیقی زیرزمینی ایران و تا این حد پرانرژی بودن آن که این‏جا کسی آن را نمی‏شناخت خیلی تعریف و تمجید شد.

این نقدها موجب شد که پخش‏ کننده‏های بسیاری علاقه‌مند شوند و قیمت‏ها بسیار بالا رفت. سرانجام «مارس فیلم» که کمپانی بسیار مهمی است و فیلم‏های بزرگ اروپایی و امریکایی را پخش می‏کند، پخش این فیلم را بر عهده گرفت و به زودی به روی پرده خواهد آمد.

برای نخستین بار یک فیلم ایرانی به‌طور هم‏زمان در ۸۰ سینمای فرانسه به نمایش در می‏آید

به‌مناسبت نمایش فیلم گربه‏های ایرانی به‌طور گسترده، مجله‏ی معتبر سینمایی «پوزیتیو»، گفت‏وگوی بلندی با بهمن قبادی، کارگردان فیلم، انجام داده و مهم‏تر این‌که عکس روی جلد ماه دسامبر خود را به این فیلم اختصاص داده است.

محمد حقیقت از اهمیت این روی‏داد می‏گوید:

مجله‏ی پوزیتیو که امروزه سرآمد مجله‏های سینمایی محسوب می‏شود، برای دومین بار عکس و تفصیلی از سینمای ایران روی جلد گذاشته و این از اهمیت خاصی برخوردار است.

به‌خصوص این‌که هر ماه، فیلم‏های زیادی در فرانسه به نمایش عمومی درمی‏آید و هم‏زمان با آن، فیلم‏های بسیار بزرگ سینمای دنیا مطرح‏ می‌شوند. به این دلیل، انتخاب عکس روی جلد این مجله، از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است.

فیلم تضاد میان نسل امروز ایران با قوانین حاکم را به تصویر می‏کشد. روایتی تصویری از نوعی موسیقی است که به‌دلیل مشکلات کنونی فعالیت هنری در ایران، به عنوان موسیقی زیرزمینی شناخته شده است.

فیلم از جوانان بااستعدادی می‏گوید که در دشوارترین شرایط موجود، به خوانندگی و نوازندگی می‏پردازند. آنان از هیچ حمایتی برخوردار نیستند و با موانع و مشکلات دست و پنجه نرم می‏کنند و مدام از وحشت تعقیب و آزار مأموران، برخود می‏لرزند.

فیلم «گربه‌های ایرانی» در کن

محمد حقیقت از داستان فیلم می‏گوید:

داستان فیلم ماجرای دو جوان است که به فستیوال‏های موسیقی در اروپا، به‌ویژه در شهرهای لندن، پاریس و… دعوت شده‏اند و قرار است هرچه زودتر از ایران خارج شوند.

این دو جوان برای انتخاب بقیه‏ی اعضای گروه زیرزمینی‌‏شان در تهران، مخفیانه به جست‏وجو می‏پردازند. چون این موزیک‏ها ممنوع هستند و اجازه‏ی فعالیت رسمی ندارند. به این شکل ما با گروه‏های گوناگون موزیک زیرزمینی ایران آشنا می‏شویم.

داستان هم، داستانی واقعی است. اشکان و نگار که شخصیت‏های اصلی فیلم هستند، واقعا بیش از ۲۰ روز وقت نداشتند که از ایران خارج شوند. بهمن قبادی نیز تلاش کرده در این فاصله زندگی این دو را به‌طور واقعی دنبال کند. از این جهت، حالتی مستند در فیلم ایجاد شده است و آن را جذاب و جالب کرده است. ضمن این‌که قبادی توانسته این فیلم را با ریتم پرتلاشی بسازد.

به گفته‏ی کارگردان فیلم‏: «کسانی که در فیلم دیده می‏شوند، تنها یک‏صدم جوانانی هستند که در زمینه‏ی موسیقی زیرزمینی فعالیت می‏کنند. ۹۹ درصد آن‏ها به طور مخفیانه کار می‏کنند و اگر وزارت ارشاد اجازه می‏داد این جوانان آثار خود را عرضه کنند، شک ندارم که روی فرهنگ و هنر جهان اثر می‏گذاشتند».

به گفته‏ی بهمن قبادی به نقل از خبرگزاری فرانسه: «این فیلم نیمه‏ی پنهان، دیده نشده و متفاوتی از تهران را نشان می‏دهد.

بسیاری از آزادی‏های اجتماعی اولیه وجود ندارند و در مقابل جایگزینی هم برای آن‏ها ارائه نشده است. در این فیلم این وضعیت را نشان می‏دهم».

محمد حقیقت به همین مسأله می‏پردازد:

نکته‏ی جالبی که می‏توان به آن اشاره کرد، این است که در فیلم بهمن قبادی، می‏شود پیش‏گویی شرایط امروز را دید، باوجودی که فیلم حدود ده ماه یا حتی یک سال پیش از انتخابات ساخته شده است.

تمامی نیروی این جوانان زیرزمینی، که وجود داشته، امروز بیرون آمده و تبدیل به این اعتراضات وسیع شده است. همه‏ی این اعتراضات را می‏توان به نوعی در فیلم قبادی دید. تمام شعرهایی که جوانان فیلم می‏خوانند، همین اتفاقاتی است که در این شش ماه پس از انتخابات دارد در ایران رخ می‏دهد.

این فیلم نمونه‏ای از بقیه‏ی هنرهای ایران است. خیلی از هنرهای دیگر ایران نیز حالت‏ زیرزمینی پیدا کرده‏اند. چون نه می‏توانند کتاب‏های‏شان را چاپ کنند و نه می‏توانند بقیه‏ی حرف‏ها را از طریق هنر بیان کنند. این است که خودبه‏خود سینمای زیرزمینی شروع شده است و باب شدن هنر زیرزمینی در ایران، عملا زاده‏ی شرایط است.

دو بازی‏گر جوان فیلم، اشکان کوشان‌ژاد و نگار شقاقی، همراه دو عضو گروه موسیقی‏شان به جشنواره‏ی سینمایی کن رفته بودند.

آن‏ها پس از حضور در این جشنواره به انگلیس رفتند و در پی دستگیری یکی از اعضای گروه موسیقی‏شان در تهران و در پایان مهلت ویزای شش ماهه‏ی خود، از دولت انگلیس تقاضای پناهندگی کردند.

بهمن قبادی در یادداشت‏های تولید فیلم نوشته است: «پیش از ساختن فیلم غصه‏دار بودم و دل‏سرد. آخرین فیلم‏ام سانسور شده بود. به این دلیل نمی‏توانستم برای طرح فیلم بعدی‏ام مجوز بگیرم».

محمد حقیقت از مشکلاتی که برای گرفتن مجوز در ایران وجود دارد، می‏گوید:

این مشکل برای خیلی‏ها وجود دارد؛ آقای پناهی و بقیه‏ی فیلم‏سازان دیگر نیز به‌راحتی نمی‏توانند مجوز بگیرند. باید سناریوی کامل را ارائه بدهند و وقتی سناریو‏ با مسایلی برخورد می‏کند که مورد علاقه‏ی مسئولین وزارت ارشاد نیست، خیلی سرخورده می‏شوند.

کاری که بهمن قبادی می‏کند، این است که این مسأله را دور می‏زند و می‏گوید: اصلا نیازی به مجوز ندارم و حال که این‏طور است، دوربین را دست‏ام می‏گیرم و سریع‌ کاری انجام می‏دهم و به قول فرانسوی‏ها در اوژانس فیلمی را می‏سازم.

این نیرو در فوریت این فیلم بروز پیدا کرده است، که خود نوع جدیدی از سینما را می‏تواند در این شرایط باب کند و فکر می‏کنم، احتمالا دیگران نیز از چنین فرمولی پیروی کنند.

منتقدین کن از نو، متفاوت و پر انرژی بودن فیلم «گربه‌های ایرانی» نوشتند

فیلم‏های بهمن قبادی از جشنواره‏های بسیاری، جوایز مهمی دریافت کرده است.

آقای حقیقت از جوایز اهدایی به فیلم‏های قبادی می‏گوید:

آقای قبادی برای اولین بار در فستیوال کلرمونت فرند، برای فیلم کوتاه «زندگی در مه» توانست دو جایزه‏ی مهم دریافت کند. پس از آن اولین فیلم بلند او به نام «زمانی برای مستی اسب‏‏ها»، جایزه‏ی دوربین طلایی کن را از آن خود کرد که از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. دوربین طلایی کن را آقای پناهی و هم‏چنین حسن یکتاپناه دریافت کرده بودند.»

قبادی در فستیوال‏های گوناگونی جایزه‏های بسیار بسیار زیادی را از آن خود کرده است. از جمله در فستیوال سن‏سباستین که دوبار جایزه‏ی اول فستیوال را یک بار برای فیلم «نیمه‏ی ماه» و بار دوم برای فیلم «لاک‏پشت‏ها هم پرواز می‏کنند» دریافت کرد.

بهمن قبادی در گفت‏وگو با پوزیتیو گفته است که دو فیلم آینده‏اش در برلین و کردستان عراق ساخته می‏شوند وطرح‏هایی برای این دو فیلم دارد و باز هم به مسایل ایران خواهد پرداخت. وی می‏گوید که به محض آماده شدن شرایط در ایران، به کشورش بازمی‏گردد. چرا که چندین طرح برای ساخت فیلم در آن‏جا دارد.

بهمن قبادی در حال حاضر در هندوستان به سر می‏برد. او یکی از داوران جشنواره‏ی فیلم در هند است. اما برای حضور در نخستین روز نمایش عمومی فیلم‏هایش به پاریس برمی‏گردد.

محمد حقیقت از نمایش عمومی فیلم گربه‏های ایرانی در پاریس و دیگر شهرهای فرانسه می‏گوید:

همان‏طور که کمپانی پخش فیلم اطلاع داده است، این فیلم هم‏زمان در ۸۰ سالن سینما نمایش داده خواهد شد و قرار است فیلم‏ساز به سالن‏های مختلف برود و در گفت‏وگو با مردم شرکت کند.

جدا از این هم برای اولین بار، ستایشی بر آثار بهمن قبادی در پاریس در «فیلم‏وتک» منطقه‏ی پنجم پاریس برگزار می‏شود که تمام فیلم‏های او در آن‏جا به نمایش درخواهد آمد.

خود آقای قبادی نیز روز ۲۶ دسامبر در این سالن حضور خواهد داشت:

فیلم‏وتک پاریس، خیابان شان‏پولیون، شماره‏ی ۹، پاریس پنجم.

به این ترتیب، نمایش گسترده‏ی فیلم گربه‏های ایرانی در فرانسه، روی‏داد مهمی در تاریخ سینمای ایران به‏شمار می‏رود.

امیدوارم این موفقیت برای بقیه‏ی فیلم‏سازان دیگر ایران نیز تکرار شود و این باعث خوشحالی ما در رابطه با کل سینمای ایران است.